Het Nederlandse Openbaar Ministerie heeft een potentiële goudmijn aangeboord, zo lijkt de megaschikking met het Noors-Russische telecombedrijf VimpelCom te suggereren. Het uitmelken van deze cash cow vond in februari plaats toen het Openbaar Ministerie een transactie overeen kwam van 350 miljoen euro vanwege een grote omkoopaffaire rondom telecomvergunningen in Oezbekistan.

De statutaire zetel van deze megaonderneming ligt weliswaar in de zonnige hoofdstad Hamilton van het eiland Bermuda, maar het hoofdkantoor van VimpelCom is gevestigd in Amsterdam. Om precies te zijn de Claude Debussylaan 88 aan de Zuidas. Zover niks nieuws onder de zon. Een klassieke brievenbusfirma zou je denken, ware het niet dat de bestuurders in de periode 2006 tot 2012 honderden miljoenen smeergeld betaalden aan de Oezbeekse presidentsdochter Gulnara Karimova. Deze geblondeerde ‘robber baron’ met een voorliefde voor Gucci-tassen, bleek jarenlang door een drietal buitenlandse telecombedrijven te zijn omgekocht. In ruil voor circa 1 miljard dollar werkte ze mee aan het regelen van lucratieve telecomvergunningen.

De Nederlandse justitie is in deze zaak om de hoek komen kijken vanwege de Amsterdamse hoofdvestiging waardoor er sprake is van Nederlandse rechtsmacht. Oftewel, vanwege de inschrijving in Nederland kan het Openbaar Ministerie een onderzoek starten en de verdachte bedrijven en verantwoordelijken voor de Nederlandse rechter brengen: de veelgebezigde praktijk van het schikken.

Vette koeien

Deze unieke megaschikking met een Nederlandse brievenbusfirma, waarbij de strafbare feiten aan de andere kant van de wereld zijn gepleegd en hooguit een enkele verdwaalde Nederlandse expat opgezadeld is met te hoge beltarieven, kan echter de opmaat vormen voor een nieuw verdienmodel, met royale schikkingen in het verschiet.

Het volgende schikkingsdoelwit is inmiddels al gelocked: het Fins-Zweedse telecombedrijf TeliaSonera

Mocht de Nederlandse Justitie actief weten door te dringen in de buitenlandse vertakkingen en misdragingen dan valt er, zo blijkt uit de VimpelCom-zaak, veel te halen. VimpelCom limited staat in de top-10 van de telecom-pikorde, behaalde vorig jaar een omzet van bijna 10 miljard dollar en telt wereldwijd zo’n 200 miljoen klanten in zeker 14 landen. Zo verzorgt ze bijvoorbeeld het mobiele telecomnetwerk Banglalink in Bangladesh en biedt in  Pakistan GSM-netwerkdiensten aan onder de merknaam Mobilink.

Who’s next?

De megaschikking zorgt ervoor dat het Openbaar Ministerie zich alleen nog kan bezighouden met de vervolging van natuurlijke personen zoals voormalig VimpelCom-financieel directeur Henk van Dalen, tevens commissaris bij Rabobank, die inmiddels geschorst is vanwege de omkoopaffaire.

Het volgende schikkingsdoelwit is inmiddels al gelocked. Het betreft het Fins-Zweedse telecombedrijf TeliaSonera dat ook honderden miljoenen dollars aan steekpenningen heeft betaald aan de gulzige diva voor toegang tot de Oezbeekse telecommarkt. En ook deze buitenlandse telecompartij is in Nederland gevestigd. Wie deze vrijdagavond in Rotterdam bij bar-dancing Sorbonne aan de drank & drugs gaat (rapper Lil’ Kleine treedt op) moet even bij de naastgelegen satébar naar boven kijken. Daar, in een kantoor in het Minervagebouw, zetelt TeliaSonera Uzbek Telecom Holding waar wonderlijke aandelentransacties plaatsvonden die presidentsdochter Gulnara Karimova honderden miljoenen opleverden. De kans is groot dat het Openbaar Ministerie er binnenkort opnieuw een persbericht uit kan slingeren met vermelding van een megaschikking.

Amerikaanse praktijken

De bijvangsten hebben een ad hoc voorkomen. De VimpelCom-schikking zou volgens het OM zijn voortgevloeid uit het onderzoek van een oplettende belastingambtenaar naar betalingen via een Nederlandse vennootschap. Tegelijkertijd zou er een Amerikaans onderzoek zijn opgestart. Uiteraard zijn ook de Amerikanen erbij betrokken. In casu de U.S. Securities and Exchange Commission (SEC) en het Amerikaanse ministerie van Justitie, dat eveneens circa 350 miljoen euro incasseerde.

De VimpelCom limited heeft namelijk een Nasdaq-notering en de strafbare feiten zijn gepleegd met betalingen in dollars, waardoor Amerikanen rechtsmacht krijgen. Deze troef wordt door de Amerikanen al volop uitgespeeld door onder anderen de beruchte Ben Lawsky, bijgenaamd Ben 'Long Arm of the' Lawsky. Deze Pittsburger stond aan het hoofd van het toezichthoudende orgaan New York’s Department of Financial Services en heeft al menig buitenlandse grootbank op de knieën gekregen voor bankschandalen. Het varieerde van Rabobank (Libor-fraude) tot de Franse bank RBS (vanwege het overtreden van economische sancties) tot de Britse bank Standard Chartered (schenden Iran-sancties).

Grootinquisiteur

Hoofdofficier Marianne Bloos van het Functioneel Parket kan weliswaar niet via de munteenheid haar macht laten gelden, maar kan wel vaker grijpen naar het handelsregister. Daarmee kan zij uitgroeien tot de grootinquisiteur van Nederlandse brievenbusfirma’s. Justitie zal dan wel actief op zoek moeten gaan naar internationale misstanden – met het handelsregister in de hand – om een nieuw justitieel verdienmodel rendabel te maken.

Zolang dit ‘buitenlandbeleid’ niet ten koste gaat van de opsporing en vervolging van pure polderzaken is daar weinig mis mee. Internationale misstanden worden aangepakt, gedupeerden – denk aan de Oezbeken die jarenlang veel te veel geld hebben betaald voor hun telefoonabonnementen omdat presidentsdochterlief veel zakgeld nodig had – kunnen altijd nog schadeclaims indienen.

'Een donatie aan dit journalistencollectief OCCRP lijkt mij dan ook een minimaal gebaar van dank'

Mocht Bloos deze route gaan bewandelen, met bijvoorbeeld een speciale brievenbusdivisie, dan zou het sympathiek zijn als ze daarvoor de credits deelt met onderzoeksjournalisten. Het Roemeense collectief van onderzoeksjournalisten Organized Crime and Corruption Reporting Project (OCCRP) heeft de afgelopen jaren de vingers blauw getikt over de presidentsdochter en de telecombedrijven die haar omkochten.

Een van de OCCRP-oprichters, Drew Sullivan, pleitte er dinsdag in een opiniestuk in De Volkskrant voor om de buit te verdelen vanwege het voorwerk dat OCCRP had gedaan naar de presidentsdochter. Het journalistieke speurwerk zou hebben geleid tot het strafrechtelijke onderzoek en de uiteindelijke megaschikking. Een donatie aan dit journalistencollectief lijkt mij dan ook een minimaal gebaar van dank.