De zorg van gezinshuis Villa Maria uit Hoorn is beneden de maat. Dat concludeert de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) na een onderzoek dat werd ingesteld na klachten over het gezinshuis. Het gezinshuis scoort op bijna elke norm een onvoldoende.

Follow the Money deed afgelopen zomer onderzoek naar Villa Maria, waar zestien uithuisgeplaatste kinderen wonen. Het rapport van de inspectie bevestigt de zorgen die door negentien klokkenluiders bij Follow the Money werden aangekaart. 

Waarschuwing

In juni bracht de inspectie een bezoek aan Villa Maria, als deel van een uitgebreid onderzoek. Dit bestond onder andere uit gesprekken met vier ouders, vijf kinderen en twee medewerkers van Villa Maria. Ook legde de inspectie vragenlijsten voor aan zes verwijzende instanties, zoals jeugdbeschermingsorganisaties.

Opvallend is dat uit het rapport is op te maken dat ook verwijzers zich zorgen maken, onder andere over het personeel van Villa Maria. De personeelsbezetting is krap en het verloop groot, melden zij. Het personeel is veelal jong en heeft weinig ervaring met de problematiek van de uithuisgeplaatste jongeren. Doordat personeel belangrijke informatie over de kinderen niet te zien krijgt, kunnen de medewerkers volgens de inspectie geen professionele afwegingen maken om de veiligheid van de kinderen te waarborgen. 

Daarnaast bleek dat de verklaringen omtrent gedrag (VOG’s) van de medewerkers niet op orde waren. Hiervoor gaf de inspectie een waarschuwing.

Kinderen mogen niet huilen

In het kader van het onderzoek sprak de IGJ met verschillende ouders die van hun kinderen hoorden dat ze zich onveilig voelen in het gezinshuis. Ze meldden dat er in het gezinshuis tegen hun kinderen wordt geschreeuwd, dat medewerkers kinderen soms bij hun oren pakken en dat kinderen te horen krijgen dat ze niet mogen huilen. Sommige kinderen vertelden hun ouders en hulpverleners dat zij niemand binnen het gezinshuis vertrouwen. ‘De inspectie hoorde een voorbeeld waaruit de angst voor straf bij het kind duidelijk aanwezig was,’ is in het rapport te lezen. 

De inspectie constateert verder dat Villa Maria onterecht ‘vrijheidsbeperkende maatregelen’ neemt. Zo mogen de jonge kinderen alleen bellen op afspraak en altijd in aanwezigheid van een medewerker. Dergelijke maatregelen zijn volgens de inspectie alleen toegestaan binnen de gesloten jeugdhulp. Verder hangen er camera’s in de gangen van het huis, kunnen de kinderen hun eigen kamer niet op zonder dat een medewerker met een sleutel komt en moeten ze op bepaalde tijden op hun kamer verblijven.

Het gezinshuis voldoet ook niet aan de eisen van de eigen branche

Volgens de inspectie voldoet Villa Maria ook niet aan de ‘kwaliteitscriteria gezinshuizen’: het kwaliteitskader dat branche zelf heeft opgesteld. De inspectie gebruikt de criteria bij de beoordeling van gezinshuizen. 

Volgens het kwaliteitskader zou in een gezinshuis ten minste één gezinshuisouder 24 uur per dag voor maximaal zes kinderen moeten zorgen. Het gezinshuis in Hoorn is een gesplitste verbouwde boerderij die plaats biedt aan twee gezinshuizen met ieder zes uithuisgeplaatste kinderen. Hier zijn geen vaste gezinshuisouders, maar wisselende begeleiders. 

Tot april de tijd voor verbeteringen

Als Villa Maria een gezinshuis wil blijven, stelt de inspectie, dan zal zowel de locatie in Hoorn als in Zwaag volledig moeten voldoen aan de kwaliteitscriteria gezinshuizen. Daar krijgt Villa Maria tot april de tijd voor. 

Ook zal het gezinshuis moeten voldoen aan het eigen normenkader van de IGJ. In het rapport concludeert de inspectie dat Villa Maria ten tijde van het onderzoek aan dertien van de veertien normen in dit kader niet voldeed. De inspectie geeft Villa Maria ook hiervoor tot april volgend jaar de tijd om dit te verbeteren en zal tussentijds de vorderingen toetsen.  

‘Het wordt niet duidelijk waar de inspectie haar vertrouwen in het gezinshuis op baseert’

Hoogleraar bestuurskunde Menno Fenger las zowel het inspectierapport als het interventiebeleid van de inspectie. Hij vindt dat hieruit moeilijk is op te maken wanneer de inspectie welke maatregel inzet. ‘Als je alle bevindingen bij elkaar optelt, kun je dit als ernstig beoordelen. Blijkbaar heeft de inspectie toch vertrouwen in de verbeterkracht van het gezinshuis. Maar uit het rapport wordt niet duidelijk waar dit vertrouwen op is gebaseerd en wanneer een verbetering wel of niet voldoet. Dat blijft vaag.’ 

Peer van der Helm, lector residentiële jeugdzorg aan de Hogeschool Leiden en dé gezinshuisdeskundige van Nederland vindt het in ieder geval van belang dat de inspectie er bovenop blijft zitten. ‘Als de zorg in april niet op orde is, zou je wat mij betreft over moeten gaan tot sluiting.’

Villa Maria: onderzoek deugt niet

In een reactie op het inspectierapport zegt Villa Maria dat het de kritiek van de inspectie waardeert, maar de kwaliteit van het inspectieonderzoek betwijfelt. De inspectie verlaat zich op betrokkenen, die moedwillig een onjuiste verklaring hebben afgelegd, stelt de directie. ‘De omvang en precisie van het onderzoek van de inspectie is veel te beperkt. De fotografische momentopname, zoals Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd het rapport zelf noemt, doet volgens ons absoluut geen recht aan de situatie.’

Hoewel Villa Maria zich niet in de kritiek van de inspectie herkent, heeft de directie inmiddels besloten om twee van de drie locaties te sluiten. 

Villa Maria ligt niet alleen onder de loep van de inspectie. Naar aanleiding van het Follow the Money-onderzoek startte ook de inkooporganisatie van zes gemeenten in de regio Alkmaar een onderzoek naar het gezinshuis. Die heeft inmiddels verscherpt toezicht ingesteld. 

‘Alle zorgen bevestigd’ 

Suzan Vermeulen is een van de klokkenluiders die Follow the Money eerder dit jaar sprak. Omdat zij in het weekend een gezinshuiskind opving, had zij met Villa Maria te maken. ‘Alles waar wij ons zorgen over maakten, is door het inspectierapport bevestigd,’ zegt Vermeulen.

Toch heeft ze gemengde gevoelens bij het rapport. Ze is teleurgesteld dat de inspectie alleen onderzoek heeft gedaan naar de huidige situatie, en niet naar misstanden die in het verleden hebben plaatsgevonden. 

Inspectie: ‘Wij willen dat zorgaanbieders zelf leren van zaken die niet goed zijn’

In reactie hierop zegt de inspectie niet naar het verleden te kijken, maar naar de toekomst. ‘Wij willen dat zorgaanbieders leren van zaken die niet goed gaan en dat ze zichzelf verbeteren,’ aldus een woordvoerder. ‘Daarbij leggen wij geen maatregelen op bij kwesties uit het verleden als deze nu op orde zijn.’  

Hoewel Vermeulen blij is dat de inspectie uiteindelijk het gezinshuis onderzocht heeft, maakt ze zich ook zorgen. ‘Ik vraag me af wat deze uitkomst betekent voor de kinderen die er nu nog wonen.’ Er zijn inmiddels vijf maanden verstreken sinds het eerste inspectiebezoek en het zal nog eens vijf maanden duren voor de deadline voor Villa Maria om aan het normenkader van de IGJ te voldoen verstrijkt.

Ze noemt het in ieder geval een verstandig besluit van Villa Maria om twee van de drie locaties te sluiten zodat er weer sprake is van een gezinshuis.