'No extension to the east'

De analyses in de Nederlandse pers van de sancties, die nu aan Rusland worden opgelegd, vertonen een ongekende asymmetrie. Poetin’s Rusland wordt gedemoniseerd en de Westerse kongsi tussen de EU en de Verenigde Staten wordt geïdealiseerd als de ultieme bewaker van rechtvaardigheid en waardigheid. De Volkskrant van vrijdag 15 augustus kopt met ‘Geef Poetin maar een Hitlersnor’ en het Financieele Dagblad van 16 augustus doet hier nauwelijks voor onder. ‘Poetin geeft de genadeklap’ aan de globalisering; aan de global village, schreef de krant afgelopen zaterdag. De bijgevoegde analyses gaan er aan voorbij dat het beleid van de Russische premier niet proactief is, maar vooral reactief. Deze ‘genadeklap’ is niet het resultaat van een weloverwogen Russisch meerjarenplan. Nee, het is vooral de reactie op een 25 jarig Westers - post ‘Koude Oorlog’ - beleid, waarin Westerse leiders bewust het Russische belang hebben veronachtzaamd en haar leider nodeloos hebben gekleineerd.  Zo kenschetste de Amerikaanse president Obama, op 25 maart tijdens de ‘Atoomtop’ in Den Haag, Rusland als een regional power en is Rusland de voorafgaande dag uit de G-8 groep gedegradeerd.  Het ontbreekt het Westen aan historisch besef en geopolitieke empathie.

Loze belofte

Op 9 februari 1990, sprak de Amerikaanse Secretary of State James Baker in het Kremlin de gedenkwaardige belofte uit: ‘No extension of NATO’s jurisdiction for forces of NATO one inch to the East’. Dit op voorwaarde dat Rusland zou instemmen met een NATO lidmaatschap van een herenigd Duitsland. Nu weten we dat Bakers belofte na de hereniging van Duitsland een loze belofte is gebleken.

De vrees van Poetin dat de Oekraïne de volgende uitbreiding van de NATO zou zijn is begrijpelijk en gerechtvaardigd

In het afgelopen 15 jaar is de NATO oostwaarts uitgebreid met 10 nieuwe lidstaten tot aan de grens van het huidige Rusland. Volgens het Duitse tijdschrift Der Spiegel van november 2009 ontstak de toenmalige Russische partijleider Michail Gorbatsjov bijna twintig jaar later nog in woede over deze gebroken belofte. De vrees van Poetin dat de Oekraïne de volgende uitbreiding van de NATO zou zijn is begrijpelijk en gerechtvaardigd. Waar Rusland de ‘Koude Oorlog’ in 1990 heeft beëindigd, is het Westen onverdroten doorgegaan met het nastreven van de ‘Koude oorlog’ doelstelling; het verkleinen van de Russische invloedssfeer. Dit ondanks de gedane belofte uit 1990. Dat een in het nauw gedreven Poetin, na bijna 25 jaar van verlies van geopolitieke invloed, nu een lijn in het zand heeft willen trekken helpt de globalisering voorlopig niet verder maar is wel te begrijpen. De Verenigde Staten heeft als grootmacht een dergelijk geopolitiek geduld nog nooit op kunnen brengen. Als haar invloed ergens in de wereld tanende was, werd al snel ver van huis een lijn in het zand getrokken. De crises rond Cuba, Vietnam, Irak en Afghanistan illustreren dit ongeduld in de afgelopen periode van zes decennia.

Angstig Rusland

In een uitzending van het TV programma ‘Nieuwsuur’ op 26 juli gaf Rusland kenner en media-ondernemer Derk Sauer in zijn discussie met Frits Bolkestein uitdrukking aan dit gevoel van onzekerheid en onveiligheid, dat nu heerst in Rusland. De angst dat ‘de NATO tanks door de straten gaan rollen’ is volgens Sauer niet van de lucht. Poetin lijkt hiermee eerder de vertegenwoordiger van een angstig en zich geïsoleerd voelend Russisch volk dan een demonische op macht beluste ‘egotripper’. Door dit te beseffen kan het Rusland- beleid van het Westen aan kracht winnen en kan voorkomen worden dat de globalisering de gevreesde ‘genadeklap’ krijgt.