
De Europese Centrale Bank geeft miljarden uit om de rente laag te houden. Waar komt dat geld terecht? Lees meer
Het monetair beleid van de Europese Centrale Bank (ECB) lijkt een ver-van-mijn-bed-show doorspekt met moeilijk jargon en financiële termen. In dit dossier onderzoekt FTM de implicaties het ECB beleid voor de burger. Wat houdt het lage-rentebeleid in en wat zijn de gevolgen van 'quantitative easing' (QE) voor Nederland? Bij wie komen de miljarden aan publiek geld terecht?
De ECB deelt miljarden uit aan private banken en stuurt onze overheid de rekening
De belastingbetaler mag nu ook de verliezen van De Nederlandsche Bank betalen
Draghi redde de euro, maar deelde een dreun uit aan de democratie
Banken lenen zich rijk bij de ECB
Minister negeert Kamerverzoek om ECB ter verantwoording te roepen
Machtsspel stort Europa in een existentiële crisis
Champagne-, tabaks- en olieconcerns sluizen coronageld door naar aandeelhouders
Coronaklap extra pijnlijk voor pensioenfonds met beleggingen in olie en gas
Helikoptergeld: een verleidelijke, maar ondoelmatige kuur voor corona
Nóg lagere rente: het zinloze medicijn tegen het coronavirus
Coronavirus
Nóg lagere rente: het zinloze medicijn tegen het coronavirus
Het coronavirus heeft ernstige gevolgen voor de wereldeconomie. Net als bij vorige crises vertrouwen beleidsmakers erop dat centrale banken ons met renteverlagingen voor een recessie behoeden. IJdele hoop: lagere rente is geen medicijn voor alle kwalen.
Niet alleen mensen die ermee zijn besmet, ook de rest van de samenleving ondervindt inmiddels de effecten van het coronavirus. De wereldeconomie hapert: bedrijven zien hun omzet teruglopen en de aandelenbeurzen gingen hard onderuit. De omvang van de economische schade valt volgens het Centraal Planbureau nog moeilijk in te schatten, maar de gevolgen zijn over de hele wereld merkbaar.
De onzekerheid rond de pandemie deed vorige week de aandelenbeurzen kelderen. Om het vertrouwen van beleggers te herstellen, verlaagde de Federal Reserve (Fed), de Amerikaanse centrale bank, daarom op 3 maart de rente met een half procent: naar een bandbreedte van 1 tot 1,25 procent. Ook de Europese Centrale Bank liet van zich horen: ‘Ze staat klaar om in te grijpen, indien nodig.’ Omdat de depositorente in de eurozone al op een recordlaagte van min 0,5 procent staat liet de ECB het bij woorden.
En dat is maar goed ook, want in de Verenigde Staten pakte de renteverlaging averechts uit. De beurskoersen zakten juist verder in. Hoewel Fed-president Jerome Powell tijdens zijn aankondigingsspeech tegelijkertijd benadrukte dat de Amerikaanse economie er goed voor staat, boezemde de renteverlaging beleggers meer angst in dan vertrouwen.
Dat is niet zo gek. Powells verhaal is ambigu. Rente verlagen doen centrale banken normaliter niet wanneer de economie er sterk voor staat. Bovendien staat de effectiviteit van renteverlagingen stevig ter discussie. Economen wijzen erop dat langdurig lage rente meer economische schade aanricht dan goed doet.
In theorie moeten lage rentetarieven ervoor zorgen dat banken meer geld uitlenen, waardoor investeringen toenemen, de economie opbloeit, uiteindelijk ook de lonen stijgen en de inflatie omhoog wordt gestuwd naar 2 procent, de officiële doelstelling van de ECB en de Fed. De praktijk is weerbarstiger: het geld wordt amper in de reële economie geïnvesteerd maar verrijkt juist de speculanten in de financiële wereld. Het goedkope krediet komt ook terecht bij grote bedrijven, die het gebruiken om hun eigen aandelen terug te kopen of overnames te financieren. Dat veroorzaakt bubbels op aandelenbeurzen en huizenmarkten. Leuk voor speculatieve beleggers, slecht voor starters die een woning zoeken.
Je weet van te voren dat het soort medicijn niet werkt bij het type ziekte waarmee de patiënt kampt
Een virus is geen bacterie
De achterliggende logica van de Amerikaanse renteverlaging is nog verder te zoeken. De economische gevolgen van het coronavirus bestrijden met lagere rente is zoiets als het virus te lijf gaan met antibiotica: je weet van te voren dat het soort medicijn niet werkt bij het type ziekte waarmee de patiënt kampt. Maar je weet wel dat er allerlei bijwerkingen zijn.
De kwaal is hier immers duidelijk: Chinese fabrieken liggen stil, Europese handelsbeurzen zijn afgelast, mensen annuleren hun zakenreis naar Beijing of Milaan en stellen hun vakantietrip uit. Dat werkt door op zowel de aanbodzijde als de vraagzijde van de economie. Slecht nieuws voor veel bedrijven – uitgezonderd de verkopers van mondkapjes en producenten van desinfecterende zeep.
Net als het virus zelf werden ook de economische gevolgen ervan als eerste zichtbaar in China. Maar als Chinese fabrieken geen onderdelen meer leveren voor auto’s, tv’s en wasmachines is dat geen lokaal probleempje, maar loopt de supply chain van onze globale economie vast. Ook Europese en Amerikaanse bedrijven ondervinden daar gevolgen van: hun productieprocessen duren langer en kosten meer. Tegelijkertijd daalt de vraag naar vliegreizen en overnachtingen: een strop voor luchtvaartmaatschappijen en hotels.
Door de indirecte gevolgen van het coronavirus valt de omzet van al deze bedrijven terug. Maar ze moeten wel hun personeel betalen en hun financieringskosten aftikken. Hoe langer het coronavirus en de beangstigende berichtgeving erover aanhouden, hoe meer bedrijven – die in de kern gewoon gezond zijn – in betalingsproblemen komen.
Is er een dokter in de zaal?
Het is in niemands belang dat gezonde bedrijven omvallen vanwege deze tijdelijke schok. Dat zou waardevolle productiecapaciteit vernietigen en nodeloos leed veroorzaken bij mensen die hun baan verliezen. De grote vraag: hoe voorkom je dat rampscenario, en wiens verantwoordelijkheid is het om zich daarover te bekommeren?
Veronderstellen dat uitgestelde vakanties alsnog worden geboekt omdat de rente lager wordt, is nog absurder
Sinds de krediet- en eurocrisis lijkt het standaardantwoord op economische uitdagingen: maak je geen zorgen, de centrale bank jaagt de economie wel weer aan met een renteverlaging. Maar dat is eigenlijk een vreemde reflex. In de eerste plaats omdat het hier specifieke bedrijven in bepaalde sectoren betreft die worden geraakt, niet de gehele economie. Het zou dus logischer zijn om gerichter (financiële) noodhulp te bieden. Bovendien is gebleken dat verdere renteverlagingen niet meer effectief zijn om kredietverlening in de reële economie te stimuleren. De economie lijkt ‘resistent’ te zijn geworden voor de lage rente; verlagingen hebben nauwelijks nog effect op de vraag naar krediet. Veronderstellen dat uitgestelde vakanties alsnog worden geboekt omdat de rente lager wordt, is nog absurder.
Waar centrale banken in de 40 jaar voor de kredietcrisis vooral de inflatie bevochten, zijn ze in het afgelopen decennium verworden tot algehele hoeders van de economie. Maar centrale banken gaan nog steeds alleen over de uitvoering van monetair beleid, en dat is niet het medicijn voor ál onze economische kwalen. In sommige gevallen is begrotingsbeleid het beste instrument om de operatie mee uit te voeren. In andere gevallen lost het probleem zich vanzelf op. Dan kun je de markt beter met rust laten en de ‘patiënten’ laten uitzieken.
De keuze om al dan niet in te grijpen bij een crisis (en indien wel: op welke manier), vereist per definitie een politieke afweging; zo’n actie heeft immers verschillende gevolgen voor verschillende bevolkingsgroepen en bedrijfstakken. Het huidige monetaire beleid is bijvoorbeeld gunstig voor grote bedrijven die zichzelf via obligatiemarkten financieren, maar niet voor kleine ondernemers die bij hun bank nog steeds de volle mep betalen voor bedrijfsfinancieringen.
Economisch crisisbeleid hoort in een politieke arena te worden voorgelegd, zodat parlementariërs de afwegingen van beleidsmakers kunnen controleren. De centrale bank is per definitie niet zo’n omgeving. Centrale banken zijn ondoorzichtige en ondemocratische instituten die zich, onafhankelijk van de politiek, bezig zouden moeten houden met het uitvoeren van bureaucratisch monetair beleid. Beleid dat nauw aansluit op hun beperkte mandaat: de prijsstabiliteit bewaken.
Maar dat mandaat wordt in praktijk enorm opgerekt. Of het nu de kredietcrisis, de eurocrisis of de coronacrisis betreft, het is de centrale bank die de hete kolen uit het vuur moet halen, terwijl regeringen lijdzaam toekijken. Werkelijk alle gebeurtenissen met economische gevolgen – nu dus zelfs een pandemie veroorzaakt door een nieuw virus – wordt onder het mom van het bewaken van de prijsstabiliteit op het bordje van de centrale bank geschoven. Dat is een slechte ontwikkeling voor al wie waarde hecht aan het afleggen van democratische verantwoording.
En het is ook een slechte ontwikkeling voor de economie, omdat het de ruimte voor maatwerk beperkt. Een virusuitbraak vraagt om andere maatregelen dan een Amerikaanse hypotheekcrisis, of een Europees land dat zijn schulden niet meer kan dragen. Maar in het dokterskoffertje van de centrale banken zit slechts een spuit.
Het medicijn van renteverlaging werd toegediend als pijnstiller tegen de krediet- en eurocrisis. Wie nu ook nog verwacht dat diezelfde injectie werkt als coronavaccin maakt zich schuldig aan wensdenken. Hoog tijd dus dat er een andere dokter in de zaal opstaat.
65 Bijdragen
Martine Brackel 1
Anton Van de Haar 8
https://www.nber.org/papers/w13428
Met andere woorden, wat die centrale banken eigenlijk proberen is om de huizenmarkt nog verder op te pompen.
bps 12
Anton Van de HaarCo Pater 7
Anton Van de Haar[Verwijderd]
Bart Klein Ikink 6
https://www.naturalmoney.org/blog/200302.html
De reden waarom dit zo gevaarlijk is, is de volgende:
"Incomes fluctuate while interest payments are fixed. Most people are hardly aware of the consequences. Usury, which is all interest on money and debts, is the reason why relatively small events can escalate into a global depression."
Het systeem is fragiel vanwege rente betalingen, zodat dit snel uit de hand kan lopen.
Alleen lagere rente is vermoedelijk niet genoeg. Er zal waarschijnlijk meer moeten gebeuren, en mogelijk gerichte steun aan getroffen bedrijfstakken, maar dat is een politiek verhaal (wie krijgt wat).
C. Tamsyn 4
Bart Klein IkinkHet zou in het ergste geval kunnen uitdraaien op een wereldoorlog, of dit bewust wordt gecreëerd is lijkt mij best mogelijk. We worden in ieder geval overstelpt met ''nep'' nieuws, in ieder praatprogramma hoor je ingehuurde wetenschappers hun mening en raadgevingen presenteren, de ''coronagekte'' is in alle hevigheid losgebarsten.
C. Tamsyn 4
Het zou kunnen uitdraaien op een cyberoorlog of informatieoorlogvoering het soort oorlogvoering waarbij hackers uit politieke motieven natiestaten aanvallen met computer- of netwerksabotage. Maar het belangrijkste motief is dat dit goor spel de elite geld gaat opleveren, veel geld.
Complottheorie of een doemscenario?
Co Pater 7
Er heerst een bepaald geloof dat we ons vooral geen zorgen moeten maken om de dag van morgen. We leven in een prima land, rijk zelfs en allles is onder controle en voortreffelijk geregeld.
Los van deze nogal onzinnige therorie bestaat er ook nog zoiets als praktijk.
In de praktijk blijkt dat het eerder tegengesteld is aan het theoretische wonderlijke verhaal. Degenen die het leven sturen en bepalen hebben geen enkele controle meer over datzelfde leven. Banken zijn instituten geworden die niets maar dan ook niets ten goede kunnen veranderen, en inderdaad de politiek ondergaat dit alles lijdzaam.
Het rentemechanisme als sturingsmodel is precies ook wat het is. Een medicijn voor verkeerde ziekte's die we niet nodig hebben.
Time for Change.
Pieter Jongejan 7
Co PaterDit is een volstrekt irreële veronderstelling, want de wereld kampt met een sterke toename van de instandhoudingskosten. Niet alleen vanwege de vergrijzing die leidt tot fors hogere pensioenkosten en gezondheidskosten, maar ook vanwege de veroudering van onze infrastructuur (waarvoor geen reserves zijn gevormd en dus uit het lopende inkomen betaald zullen moeten worden).
En last but not least vanwege de snel toenemende instandhoudingskosten voor het milieu. Denk aan dijkverhogingen, het bestrijden van climate change, drinkwatertekorten, voedseltekorten en het tot stilstand brengen van de voortgaande milieuvervuiling met plastics, gif e.d.
De onvermijdelijke conclusie is dat ons geld in de toekomst niet minder, maar veel méér waard zal moeten zijn om onze koopkracht op peil te houden en dat de reële rente dus niet -2% moet bedragen, maar zeer waarschijnlijk (veel) meer dan +2%. Om dat te bereiken zal ons geld losgekoppeld moeten worden van het geld van de grote schuldenlanden, die schuld op schuld stapelen, waardoor onze spaarpotten als sneeuw voor de zon in het niets verdwijnen.
Co Pater 7
Pieter JongejanJe levert me wel meteen weer een inzicht op. Alle crississen in het verleden ( economisch, maar ook anderszins ) ontstaan omdat we vooral achter de feiten aanlopen en niet tot samenhangende consensus in staat zijn om in te spelen op uitdagingen, die we wel allang aan zien komen, maar desondanks links laten liggen.
En dan zit je opeens weer in de shit, en niemand zag het aankomen. De globalisering werkt te verlammend op ons in om te kunnen anticiperen op uitdagingen die er gewoon zijn. Was ik maar een hond of kat.
Pieter Jongejan 7
Co PaterBegin jaren tachtig daalden de reële huizenprijzen met meer dan 50%. De aandelenkoersen stegen toen echter sterk door de introductie van de petrodollar. Hierdoor stroomde het buitenlandse (Japanse) geld naar de USA waardoor de dollar in korte tijd steeg van minder dan 2 gulden i 1979 tot ongeveer 3,50 gulden in 1984/85. Nu kun je door de neergang van de fossiele brandstofprijzen een daling van de vraag naar petrodollars verwachten.
Toch zie je dat bij de "analisten" van RTL niemand een vergelijking durft te maken tussen de reële renetstijging van -2% naar +4 à 5% die toen plaatsvond. Ze laten het bij 9/11.
De zelfcensuur (of het gebrek aan historische kennis en economisch inzicht) is enorm.
Co Pater 7
Pieter JongejanJe redeneringen kan ik niet helemaal volgen, maar suggereer je nu dat renteniveau's rechtevenredig van invloed zijn op waarde van onroeren goed ?
Omdat lage rente meer vraag oplevert naar huizen ( omdat ze dan beter te betalen zijn ) , waardoor de koopprijs wel omhoog gaat. zoiets ?
Zie ook reactie van Anton hierover.
Pieter Jongejan 7
Co PaterDaarom stijgen de aandelenkoersen bij een lagere (reële) rente en moet er gekort worden op de Nederlands pensioenen, die gebaseerd zijn op een kapitaaldekkingsstelsel. Gevreesd moet worden dat ook de levensverzekeraars in de problemen komen. Lijfrentepolissen leveren vandaag heel weinig op, wat met name de kleine zelfstandigen treft.
De andere eurolanden hanteren een omslagstelsel. Voor hun gepensioneerden is de lage rente op korte termijn juist voordelig, want het houdt de pensioenen op korte termijn betaalbaar. Op lange termijn dreigt echter een financiële ramp voor met name de Nederlanders. Die zullen niet alleen hun pensioenvermogen in rook zien opgaan, maar ook nog eens geconfronteerd worden met een sterke waardedaling van de euro. Logisch dat de Nederlandse autoriteten roepen dat alles onder controle is, terwijl er een financiële ramp dreigt. Nederland in de euro houden is masochisme.
Bij een stijging van de reële rente daalt de waarde van de toekomstige inkomensstroom. Globaal kun je voor 100 basispunten 10% waardeverandering aanhouden.
De eigenaren van de assets (en de banken die de assets als onderpand hebben voor hun uitstaande leningen) zullen een waardedaling zoveel mogelijk proberen te voorkomen door te pleiten voor een renteverlaging. Hun belangen tellen veel zwaarder bij de centrale banken dan die van de bevolking. Hierdoor blijft een herstel van de winstvoet uit en kun je verwachten (en dat gebeurt ook) dat de netto investeringen en de productiviteitsgroei trendmatig blijven dalen.
En uiteraard kun je verwachten dat de slimme jongens voor het zingen de kerk uitgaan
Co Pater 7
Pieter JongejanAls ik eventjes de puntjes op de I probeer te zetten dan is het volgens mij volstrekt duidelijk dat rente ons leven volledig beheerst. Niet alleen in fysieke zin ( hoe we het ervaren via hypotheek etc ), maar ook zelfs in geestelijke zin. Want als zus en zo gebeurt dan krijg dit en dat. Het beheerst het hele geestelijke economische discours.
Je genereert dus een soort van self fulfilling prophecy rondom het fenomeen rente zelf en dat alleen al lijkt me een gevaarlijk gedoe, want er zijn ook altijd andere factoren die spelen.
Beleidsmatig kun je overeenkomen dat de rente altijd moet fluctureren tussen 0 en zeg 3% en daarom heen kun je ook ander beleid ontwikkelen om problemen het hoofd te bieden. Maar we vertrouwen volledig op een achterhaald mechanisme volgens mij.
commerciele partijen zullen uiteraard willen dat ze alle ruimte krijgen zoals leningen aan bedrijven boven de 10%
Hoe kijk jij hier tegen aan Pieter ?
Pieter Jongejan 7
Co PaterDe taak van banken is om de risico's zo goed mogelijk in te schatten. Wie daar goed in is kan veel geld verdienen; wie daar slecht in is gaat failliet.
Uit eigen ervaring (in het commercieel onroerend goed) weet ik dat je dagelijks veel transacties moet (kunnen) volgen om de verschillende risico's goed in te schatten. Al na korte tijd (een paar maanden) ben je het gevoel voor de noodzakelijke risicopremie kwijt.
Daarom lijkt het mij onverstandig om een staatsbank commerciële leningen te laten verstrekken. Wellicht lukt het nog wel bij woninghypotheken, maar bij commerciële leningen aan bedrijven moet je toch echt veel weten van de verschillende sectorontwikkelingen. Het inschatten van de noodzakelijke risicopremie vereist vakkennis en hoort thuis bij marktpartijen, die op de blaren moeten zitten als het fout gaat.
Dit vereist dat er opnieuw een scheiding moet komen tussen spaarbanken/depositobanken en handelsbanken/investeringsbanken. De huidige grote banken zijn hier uiteraard tegen, want die willen gered blijven worden als het fout gaat.
Dus zal de verandering moeten komen van het aanbieden van superveilige spaarbanken/depositobanken door de overheid, waar je ook een betaalrekening kunt openen op basis van intrinsiek geld. Ik stel me een goud- of zilverrekening voor, die voor 100% gedekt wordt door goud of zilver, waarmee je tegen dagkoers kunt betalen.
Denkbaar is dat een staatsbank deze betaalfunctie van intrinsiek geld gratis aanbiedt, omdat dit de efficiency van het land ten goede komt. Het openbaar vervoer in Luxemburg is ook gratis.
De hoogte van de reële rente en de hardheid van de munt vormen een afspiegeling van de efficiency van een land. Hoe hoger de efficiency (hoe meer geld er overblijft voor sociale doelen en het instandhouden resp. verhogen van diversiteit en kwaliteit.
Pieter Jongejan 7
Co PaterEen lagere reële rente gaat samen met een lagere reële winstvoet. Daarom zakt de conjunctuurcyclus het eerst af bij bedrijven (die meer afhankelijk zijn van de winstvoet) en het laatst bij woningen (die meer afhankelijk zijn van het looninkomen).
Het duidelijkst komt dit tot uitdrukking in de zgn kwaliteitsexplosie die in de periode 1977/79 in Nederland plaatsvond onder invloed van een negatieve reële rente. In 1980/1982 volgde de dubbele recessie en daalden de reële huizenprijzen met meer dan 50%.
De onroerend goedcyclus loopt m.a.w. achter bij de algemene economie.
Co Pater 7
Pieter Jongejan1: Rentevoet en winstvoet zijn begrippeen die enkel aan de orde zijn bij het uitlenen van geld, vanwege het risico dat niet terugbetaald wordt.
2: Deze gereedschapkist is inmiddels toegepast op al het geld, en dus ook op het economische leven ansich vanwege het feit dat geld altijd een schuld is ( huidige geld als schuldschepping )
3: Vandaar dat sparen geen geld opzij leggen is voor een of ander doel , maar gewoon een vorm van beleggen is.
4: Iedereen zit vast in deze door geld en rente verworden Rat Race, waarbij het een gevecht is om als eerste voor het zingen de kerk uit te komen.
5: Het geldsysteem deugd niet en moet anders om te ontsnappen aan de Rat Race.
Pieter Jongejan 7
Co PaterDe reële rentevoet is gebaseerd op een positieve tijdspreferentie, die vanzelfsprekend is omdat iedereen eens dood gaat, maar niet weet wanneer.
Het spreekwoord luidt niet voor niets beter één vogel in de hand dan tien in de lucht.
Je kunt de noodzaak van een positieve reële rente ook afleiden uit de tweede thermodynamische hoofdwet, die stelt dat het verplaatsen van een object in ruimte of tijd altijd energie kost. Het ontbreken van een perpetuum mobile sluit een negatieve reële rente uit.
De winstvoet is nodig om ondernemers te verleiden om te (her)investeren. Is het verschil tussen winstvet en rentevoet te laag dan blijft het geld van de afschrijvingen en/of de winsr op de plank liggen of verdwijnt naar het buitenland (kapitaalexport).
Het verlagen van de rente leidt via hogere assetprijzen tot een lagere winstvoet en dus een lagere risicopremie. Dit betekent lagere netto investeringen, een lagere productiviteitsgroei en een lagere economische groei.
Het huidige goedkoop geldbeleid van de centrale banken werkt m.a.w. averechts en is dus volledig krankjorum. Doen alsof je alles onder controle hebt terwijl je op een zinkend schip zit laat zien dat je te kwader trouw bent.
Ik hoop dat je beseft dat de verkoop van het Nederlandse goud in 2002/2003 door DNB tegen gemiddeld ongeveer $300 per ounce bij de huidige dagkoers van $1700 een rendement van 20% per jaar voor de kopers heeft opgeleverd. De hoogte van de rente kan m.aw 0% zijn om toch in 18 jaar 20% per jaar te maken. De slimme jongens die voor het zingen de kerk uit gaan (GS?) maken met gemak 40% door hun goudaankopen voor 50% (maar waarschijnlijk nog veel meer) met gratis dollars te financieren.
Henk Zoer 7
Pieter JongejanPieter Jongejan 7
Henk ZoerOm het geschetste doel van kwalitatieve groei te bereiken is m.i. zo goedkoop mogelijke duurzame energie nodig. Ik denk dan niet aan windmolens, die een laag rendement hebben, de horizon vervuilen, trekvogels doden en vanwege het geluid vissen wegjagen (volgens de vissers uit Zandvoort zit er veel vis bij scheepswrakken, maar weinig vis bij de windmolens op zee).
Mijn hoop is gevestigd op de productie van waterstof gemaakt uit zonne-energie met behulp van spiegels en stoom of zout zoals nu al met succes toegepast in Marokko en Spanje. Dan kunnen al die elektrische laadpalen met elektriciteit uit bruinkool, steenkool, olie en gas verdwijnen. Dan zit de toekomst bij de waterstofauto en niet bij de elektrische auto.
Uiteindelijk verwacht ik (als een derde wereldoorlog tussen de USA en China uitblijft) dat de exponentiële groei zal plaatsmaken voor logistische groei. Dat zie je nu al gebeuren. De tegenkrachten zullen door toenemende entropie steeds groter worden.
De opgave voor de economische politiek is om middels goedkope energie de toenemende entropie zo lang mogelijk tegen te gaan. Op de heel lange termijn gaan we dit gevecht waarschijnlijk verliezen, maar zolang de zon nog schijnt kunnen we optimistisch blijven en de wetenschap aan het werk zetten met een duidelijke taakopdracht, die luidt maak duurzame energie zo goedkoop mogelijk.
Henk Zoer 7
Pieter JongejanIk zie de eeuwigdurende groei, op welk vlak dan ook, opgelegd door een mislukte manier van geldschepping als oorzaak van het vervuilen en onleefbaar maken van onze planeet. Waar het artikel van Thomas over gaat is een gevolg van de poging dit mislukte monetair systeem nog even wat langer in stand te houden. Waar wij ons voor in moeten zetten is een halt toeroepen aan die groei zodat we onze activiteiten kunnen richten op het verbeteren van de leefomstandigheden van zoveel mogelijk mensen. Dit kan alleen als de macht over de geldschepping bij de commerciële partijen weggehaald wordt. Kan gelijk de rente door de markt naar een reëel niveau stijgen.
Pieter Jongejan 7
Henk ZoerAls (ex)bioloog herken ik de groei van de allesetende storingsdieren (kraaien, meeuwen, vossen, ratten en muizen) en storingsplanten (brandnetels, bramen). Hun opkomst gaat gepaard met het uitsterven van de gespecialiseerde dieren en planten. Jij noemt dat wazig; ik noem het gebrek aan kennis en waarnemingsvermogen.
Ik begrijp dat je volledig gefocust bent op de financiële sector. Dat is wat mij betreft prima, want daar zit inderdaad een grote tegenkracht, die de eenvormigheid bevordert.
Maar het is slecht een onderdeel (maar wel het belangrijkste) van het grote verhaal.
Henk Zoer 7
Pieter JongejanHet wazige in je reactie vond ik dat je de oplossing om de toename van entropie te voorkomen zoekt in goedkope energie. Die link kan ik niet volgen. Om de gewenste door jou beschreven diversiteit te behouden/herstellen zijn naar mijn mening andere dingen nodig.
Ik ben inderdaad gefocust op de financiële sector omdat die de toename van de entropie stimuleert/bevordert en ik de meest directe manier om toename van entropie te voorkomen zie in een wijziging van het monetair systeem. Alle entropie-verhogende mechanismen die daar aan hangen (zoals de macht van het grootkapitaal, de happy few) zullen dan 'automatisch' minder invloed krijgen. Dit schept mogelijkheden voor o.a. een energievoorziening die niet gedicteerd wordt door de happy few maar een energievoorziening voor het algemeen belang.
Ik denk dat ik het meer met je eens ben dan uit mijn eerdere reactie bleek.
Co Pater 7
Pieter JongejanIk heb even de conversatie met anderen in me opgenomen.
Heb wel vragen, en opmerkingen. ( het lijkt wel of er steeds meer vragen komen als je mensen hoort praten over rente )
1: jij opteert duidelijk, volgens mij dat mensen minder geld zouden moeten aanhouden. Ze moeten dat transformeren naar zaken die waarde hebben, maar geen geld zijn. te denken aan b.v. een eigen huis, wat goud, wat zilver. Tot op zekere hoogte is dat denk ik iets goeds, omdat dat je als mens een zekere basis geeft. Het bezitten van waarde geeft zekerheid en je de mogelijkheid om tegenslag op te vangen.
2: Rente is volgens mij de grootste Black Box op aarde. Ik denk en vermoed dat we daar veel in veranderen moeten. De standaard redenering is dat rente een beloning is, voor risico bij het uitlenen van geld. Zo is rente ooit ontstaan, met dat doel.
Volgens mij zit hier al veel mistigheid in. Neemt de Bank het risico geheel over ? , of het risico geheel weg ? Ik denk van niet. Het is hoe dan ook een persoonlijk risico namelijk die van de lener en de uitlener. Wat is het risico voor de samenleving ?
3: Het lijkt er ook op dat we het leven alleen via rente kunnen regelen. Met een beetje innovatief denken moeten er toch ook andere oplossingen te vinden zijn, die veel beter zijn. Los van het feit dat het geldstelsel zelf ook beter moet.
Co Pater 7
Pieter JongejanIk snap je gedachtegang hierachter wel, maar desondanks opteer ik voor een ander argument: Maak duurzame energie zo efficient mogelijk.
Het argument goedkoper maken lijkt redelijk, maar is dat uiteindelijk niet. Als alles goedkoper wordt dan wordt er gewoon meer geconsumeerd of belegd. Of mensen gaan minder werken. We ontberen gewoon een doelstelling die aangeeft wanneer het genoeg is. Hoeveel is genoeg: vader en zoon Skidelsky.
De roep om nieuwe economie, een duurzame economie, een rechtvaardige economie, een beter geldstelsel, enz, enz onderstreept dat we vooral zoekende zijn in een woestijn, en dat we de puzzel nog niet gelegd hebben. We zijn pas begonnen met het leggen van de kantjes.
Elmar Otter 6
Co PaterCo Pater 7
Elmar OtterDe tegenlicht uitzending over waterstol heeft mijn standpunt toch aan het wankelen gebracht. https://www.vpro.nl/programmas/tegenlicht/kijk/afleveringen/2018-2019/deltaplan-waterstof.html
Elmar Otter 6
Co PaterVerder kan het toch een bruikbare opslagmethode zijn op momenten dat je met een overschot aan opgewekte energie zit.
Als laatst pleit ik ervoor niet te focussen op zon of wind of waterstof, maar te kijken hoe je de beste energiemix kunt creëeren op het juiste moment.
Co Pater 7
Elmar OtterHet is inderdaad niet de ultieme oplossing. in combinatie met andere technieken kan het wel een goede aanvulling zijn. Er wordt al veel energie in gestoken, dus het zet wel door.
Pieter Jongejan 7
Co PaterSchumpeter zag een relatie tussen de entropy law (negatief) en creative destruction (positief). Dit waren intellectuele reuzen en echte wetenschappers net als Hennipman. Vergelijk hun werk met de dwergen en meelopers van vandaag met hun negatieve reële rente en je schrikt je rot.
Wetenschap kan kennelijk ook achteruit gaan door negatieve selectie op last van de politiek=machthebbers.
Co Pater 7
Pieter JongejanHet nastreven van Kwalitatieve groei lijkt me ook gebonden te zijn aan grenzen. Je streeft op een weldoordachte en bewuste manier groei na, waar groei nog moet en kan. Geen blind proces dus, zoals het nu is.
Economie is een syteem en het leven is ook een systeem en dus zal er ongetwijfeld raakvlakken zijn tussen de wiskundige en natuurkundige entropy wet en economie als vakgebied. Uiteraard zijn er ook verschillen.
Dat er dwergen en meelopers zijn in het vakgebied economie, wil ik graag geloven. Maar wat interresanter is is mischien om aan te tonen waarom hetgeen ze zeggen, geen hout snijdt.
Ik had een in mijn optiek goede vraag aan Arjan gesteld, maar die reageert niet. Kun jij iets zeggen over mijn vraag ? hier komt ie:
Rente bestaat inderdaad uit diverse componenten.
zo ook de tijdswaardevergoeding.
Maar waarom moet de lener dat betalen en niet de uitlener ?
Zij hebben toch ook niet gevraagd om inflatie ?
Volgens de modellen van Niphtrique en het denken van Silvio Gesell zouden de bezitters ( van geld ) degenen moeten zijn die betalen voor inflatie.
Pieter Jongejan 7
Co PaterDeze formule van Von Neumann is zonder expliciete bronvermelding overgenomen door Piketty. Piketty vegelijkt de nominale rente met de reële economiche groei. Dat is appels met peren vergelijken. Dit laat zien dat Piketty het model van Von Neumann niet begrepen heeft.
Schumpeter daarentegen wél, want zijn creatieve destructie staat gelijk aan de productiviteitsgroei ofwel de g in het model van Von Neumann.
Je kunt dus bij een constante tijdsvoorkeur verwachten dat het evenwichtsniveau van de reële rente (waarbij de inflatie 0% blijft) zal stijgen bij een sterkere groei van de productiviteit en zal dalen bij een zwakkere groei van de arbeidsproductiviteit.
Bij een hogere reële rente dalen de assetprijzen en stijgt de winstvoet. Dus kun je verwachten dat ondernemers in de rij staan voor krediet bij een hoge reële rente en hoge reële winstvoet. Tegelijkertijd kun je verwachten dat de banken dan juist weinig bereidheid aan de dag zullen leggen om krediet te verstrekken.
Mijn ervaring is dat als je echt geld nodig hebt de banken het laten afweten en als je geen geld nodig hebt de banken heel scheutig zijn. Kortom geen paraplu als het regent, maar wel een paraplu bij zonneschijn.
Co Pater 7
Pieter JongejanMijn vraag gaat over rente dat wordt uitgeleend door een bank. Die rente is opgebouwd uit componenten zoals 1: riscoopslag 2: opslag voor verlies in tijd 3: administratieve kosten en zo voorts. De precieze opbouw is me niet helemaal bekend.
Mijn vraag gaat dus over het component 2.
waarom moet de lener daarvoor betalen en niet degene die uitleent.
Het is een vraag die zeker economisch is maar ook ethisch en politiek.
Pieter Jongejan 7
Co PaterDus worden ze selectiever en vragen ze een hogere rente voor het kredietrisico, dat ze aangaan.
Aan het eind van een periode met hoogconjunctuur dalen zowel reële rente als reële winstvoet door de groei van de kapitaalgoederenvoorraad. Dit betekent dat de vraag naar krediet afneemt, terwijl de banken juist dan ruim bij kas zitten en graag krediet willen verstrekken.
De reële economie haakt dan af omdat de reële winstvoet te laag is. Het verdienmodel van de financiële sector is echter niet gebaseerd op de hoogte van de reële rente, maar op het verschil tussen korte rente en lange rente. De winstvoet in de financiële sector kan dus hoog zijn, terwijl de winstvoet in de reële economie laag is en zelfs trendmatig daalt.
Het maakt voor de winstvoet in de financiële sector dus niet uit of er veel of weinig inflatie is. Het gaat bij hun om het verschil tussen kort en lang. Daarom klagen de banken nu over QE, want hierdoor is de rentmarge laag.
De invloed van inflatie op de reële winstvoet van bedrijven in de reële economie is dus negatief (en leidt tot een schuldeneconomie met steeds hogere leverage, zoals beschreven in de NRC van vandaag door Beunderman en Schinkel).
De invloed van inflatie op de reële winstvoet in de financiële sector is daarentegen neutraal of zelfs positief omdat de reële schuldenlast bij inflatie kleiner wordt. Daarom wil Lagarde méér inflatie en een zo laag mogelijke rente.
De groei van de financiële sector gaat via de inflatiedoelstelling van 2% ten koste van de reële economie, waardoor reële rente en reële winstvoet trendmatig dalen en de schuldenlast trendmatig stijgt en uiteindelijk moet
Arjan 7
Pieter JongejanDe Oostenrijkse School stelt dat de rente daarom niet voor lange termijn negatief kan zijn.
De consument is slechts bereid om vandaag niet 1 biertje te drinken, als hij een vergoeding krijgt om bv 2 biertjes volgende week te kunnen drinken.
Volgens de Oostenrijkse School zal de consument nooit kiezen om volgende week 1 biertje te drinken als hij er nu 2 kan drinken.
Maar die hele theorie die veronderstelt dat daarom de tijdspreferentie positief moet zijn, gaat niet op in een vergrijzende samenleving.
Want als iedereen spaart voor het pensioen speelt het vraagstuk niet of je nu consumeert of later.
In Nederland heb je sowieso al niet de keuze om bij een negatieve rente je ingelegde pensioenpremie vooraf op te nemen, en al zou dat wel kunnen, dan nog steeds weten consumenten dat ze inkomen nodig hebben om van te kunnen leven als ze niet meer werken.
En daarom kan een negatieve tijdspreferentie bestaan. Consumenten nemen daarom genoegen met 0,8 brood over 20 jaar, ipv 1 brood nu.
De Oostenrijkse School heeft dat hele vraagstuk nooit benaderd vanuit een pensioenvraagstuk. Het is echt gericht op de korte termijn.
Pieter Jongejan 7
ArjanWat de Oostenrijkse school hierover zegt weet ik niet, waarschijnlijk niets want de invloed van de thermodynamica op de economie is van latere datum. Het rentemodel van John von Neumann is pas in 1945 in het Engels gepubliceerd (en niet begrepen door economen die geen lineaire programmering in hun opleiding hebben genoten bij b.v prof De Leve in Amsterdam, die de simplex methode nog behandelde).
Waar het om gaat en wat je ten onrechte hebt ontkend is dat er een alternatief bestaat voor het pensioensparen tegen een negatieve rente en dat is door te sparen in goud of zilver. Jij beweerde o FTM dat dit onaantrekkelijk zou zijn. Misschien kun je aan Wellink vragen of hij nog steeds van mening is dat beleggen in (Amerikaanse?) staatsobligaties tegen nominaal 4% lucratiever is dan beleggen in goud met een beleggingsrendement van 20% per jaar. Met deze argumentatie verdedigde hij de verkoop van ons goud door DNB. Eenzelfde argumentatie meen ik bij jou te onderkennen.
Het is toch duidelijk dat beleggen in waardevaste activa bij een negatieve reële rente meer oplevert dan beleggen in euro deposito's en dus effectiever is bij het helpen bestrijden van de toenemende entropie. Dus waarom blokkeert DNB deze mogelijkheid?
Co Pater 7
Pieter JongejanFeitelijk wordt beleggen ook vooral gepromoot via het negatieve verhaal van inflatie. Want je geld wordt alleen maar minder.
Daarom alleen al lijkt het mij zinvol om zaak te maken van een inflatie van 0% ( Wat jij en Henk ook ambieren ) om te ontsnappen uit het circus van beleggen om het beleggen.
Economie moet inderdaad efficient zijn. dat wil niet zeggen dat producten goedkoper worden door concurrentie, maar zoals jij zegt economische doelstellingen ( zijn gelijk ook maatschappelijke doelstellingen ) moeten met zo weinig mogelijk energie gehaald worden. Economisch zijn is immers efficient zijn.
Het probleem is alleen dat we geen doelstellingen hebben, vanwege de vrije markt ideologie. Die doelstellingen zijn ook ten zeerste politiek.
Arjan 7
Pieter JongejanGoud kun je vergelijken met obligatie vaste rente, waarbij in dit geval de rente 0% is, en waarbij de prijs van goud wordt bepaald door rentestanden, zoals elke obligatie met een vaste coupon dat doet.
Er is dus helemaal niks waardevast aan goud als rentestanden wisselen.
Grote misvatting die leeft bij veel beleggers.
Pieter Jongejan 7
ArjanDe rentevoet kun je m.a.w. niet los zien van de onderliggende intrinsieke waarde.
De grote misvatting bij bankiers is dat ze deze waarheid als een koe (bewust?) over het hoofd zien. (zie artikel in De Volkskrant van 24 januari 2020 over de 500 jaar dalende rentevoet)
Uit de statistieken blijkt overduidelijk dat een lagere reële én nominale rente tot een hogere goudprijs leidt. (correlatiecoëfficiënt van resp. 56% en 41% voor laatste 20 jaar)
Een hogere inflatie door de green deal zal de reële rente veel te laag houden en de goudprijs dus hoog, maar zal de nominale rente omhoog jagen en de obligatiekoersen omlaag.
De sterkste correlatie vindt je om begrijpelijke redenen tussen de goud en olie (geheel in overeenstemming met de entropietheorie van de reële rente). Voor het delven van goud heb je immers veel energie nodig.(net als bij het delven van bitcoins). Hoe hoger de energieprijs, hoe hoger de goudprijs, de dollarprijs en de bitcoin prijs. De correlatiecoëfficiënt tussen goud en olie bedraagt zelfs 64%.
En uiteraard hoe hoger de olieprijs, hoe lager de economische groei, hoe lager de nominale rente, hoe duurder de dollar en hoe lager de koopkracht van je pensioen door een hogere inflatie en/of een lagere wisselkoers van de euro.
Als de green deal tot hogere energieprijzen gaat leiden weet je dat Nederland bij behoud van de euro sterk gaat verarmen.
Arjan 7
Pieter JongejanDus rendementen van 20% per jaar tonen aan dat het niet waardevast is.
Pieter Jongejan 7
ArjanGelet op de Green Deal kun je eerder een hogere inflatie en een nog lagere reële rente verwachten. Het wegwerken van achterstallig onderhoud leidt immers niet tot een reële inkomensgroei.
Als overheden centrale banken de opdracht zouden geven om de reële rente op 2 à 3% (positieve tijdsvoorkeur) te stabiliseren zal dit na een korte uitziekperiode een weldaad blijken voor reële economie en werkgelegenheid. Consumptieprijzen én assetprijzen, zoals die van goud zullen dan na een kortstondige daling stabiliseren en rendabele investeringen zullen toenemen.
Arjan 7
Pieter JongejanWaarom zou je het niet contant maken tegen die lage rekenrente?
De tijdswaarde vergoeding voor geld is vaste depositotarief die nu geldt, en niet het beleggingsrendement wat gerealiseerd is.
Rabobank betaalt je ook geen 6% gerealiseerd beleggingsrendement als je geld op deposito gaat zetten. Rabobank belegt niet met dat geld. Ooit iemand horen beweren dat Rabobank 6% rente moet betalen op deposito's vanwege beleggingsrendementen?
Pieter Jongejan 7
ArjanTot 1895 daalde de reële rente; daarna volgde een stijging tot 1914.
Die positieve tijdsvoorkeur is waarschijnlijk weinig veranderd en als die tijdsvoorkeur al is veranderd dan ligt een stijging tot 3 à 4% meer in de lijn der verwachtingen dan een daling tot 0% of -2%. De bevolkingsgroei daalt immers en de bevolking vergrijst.
Bij een positieve tijdvoorkeur van 2 tot 3% hoort bij een inflatie van 2% een discountfactor van ongeveer 5%.
Het kunstmatig laag houden van de rekenrente is in het nadeel van de Nederlandse bevolking en in het voordeel van de andere Eurolanden. In de euro blijven bij een kunstmatig lage rekenrente is in mijn ogen crimineel. Je laat de Nederlandse spaarders dan opdraaien voor de geïndexeerde pensioenen van de Fransen en andere euroland bewoners, die op hun 60ste met pensioen gaan.
Mijn zwager heeft 40 jaar gewerkt in de metaal als lasser en later bij ERDI en kampt nu met beenmergkanker. Hij wordt nu gekort op zijn pensioen omdat DNB een te lage rekenrente hanteert om de Fransen e.a. te plezieren. Zijn vrouw is al 30 jaar diabeet en zijn zoon kampt met een ongeneeslijke ziekte. Ik zie de ellende en de onrechtvaardige behandeling.
Arjan 7
Pieter JongejanOf denk je echt dat mensen bij bepaalde rentestanden de voorkeur geven aan een verhongeringsdood als ze stoppen met werken? Ik weet wel zeker van niet, ze gaan meer sparen, want ze weten dat ze inkomen nodig hebben als ze niet meer werken. Mensen zijn niet bezig met het vraagstuk om vandaag spruitjes in de aanbieding te kopen zodat ze over 20 jaar het kunnen consumeren. Die afweging in de tijdsvoorkeur speelt gewoon niet. Men spaart omdat men weet dat men het dan moet kopen, en dat ze het niet nu moeten kopen (hoe laag de prijs ook is).
En of de rente nu bewust laag wordt gehouden of niet, wat maakt dat uit voor de rekenrente? Je krijgt het vaste depositotarief als tijdswaardevergoeding die geldt. Niet relevant of het kunstmatig is of niet.
Henk Zoer 7
ArjanDoor de veel te lage rekenrente creëren ze onnodig grote buffers. Een toename van de totale pensioenpotten van 500 miljard in 2008 naar 1700 miljard nu is bezopen.
Co Pater 7
Henk ZoerHet geld klotst tegen de plinten. en toch wordt er gekort.
Arjan 7
Henk ZoerWat we nu zien is dat ouderen allemaal willen dat pensioenfondsen die verplichtingen nakomen en alle kortingen willen doorschuiven aan volgende generatie.
Henk Zoer 7
ArjanHet heeft niet zoveel zin groepen tegen elkaar op te zetten. Je moet je verstand gebruiken. Als je ziet dat de afgelopen jaren de pensioenpotten alleen maar exorbitant groeien, dan deugt er iets niet aan het systeem. Wat er niet deugt is de achterlijk lage rekenrente. Die hoeft niet zo laag te zijn. Een iets hogere rekenrente zal niet de pot leegeten ten koste van toekomstige generaties. De potten zitten vol genoeg en er komt jaarlijks meer bij dan nodig is voor de verplichtingen.
Arjan 7
Henk ZoerAls er eisen worden gesteld aan buffers (je kan best van mening verschillen of die te laag of te hoog zijn) dan moet je niet de rekenrente gaan verhogen, omdat je daarmee veronderstelt dat de buffers te hoog zijn. Maar die buffers worden nou eenmaal vereist, dat kan je niet negeren via een hogere rekenrente.
En als men er over eens is dat de buffers lager kunnen, dan is dat ook prima, maar de waarde van de verplichtingen moet altijd gebaseerd zijn op de risicovrije rente omdat dat de tijdswaarde is van geld.
Henk Zoer 7
ArjanPensioenfondsen hoeven niet met de rekenrente te rekenen. Ze hebben een buffer. Als pensioenfondsen zorgen dat die buffers genoeg groot zijn om schommelingen in rendementen op te vangen, kunnen ze rustig met een conservatief rendement rekenen.
Jij weet bij God niet wat buffers zijn.
Arjan 7
Henk ZoerAls je een buffer eist van 5%, dan eis je een buffer van 5%.
Wat jij zegt is dat als een buffer vereist is van 5% dit 0% mag zijn, en dat geeft ruimte voor een hogere rekenrente.
Maar de buffer mag niet 0% zijn, die moet 5% zijn. Er is dus helemaal geen ruimte voor een hogere rekenrente zoals jij dat ziet.
Henk Zoer 7
ArjanVergelijk het met een stuwmeer. Het stuwmeer levert water voor het opwekken van electriciteit voor het dorp beneden in het dal. De afname van electriciteit is redelijk constant. Door het opwekken van electriciteit verdwijnt er water uit het stuwmeer (de verplichtingen). Door regen en smeltwater (de pensioenafdrachten en behaalde rendementen uit beleggingen) wordt het stuwmeer weer aangevuld. Er zijn periodes dat het minder regent terwijl de elektriciteitsafname gewoon doorgaat. Daardoor daalt het niveau van het stuwmeer. Maar dat is geen probleem want de winter is bijna ten einde en dan zal er weer een hoop smeltwater komen wat het niveau weer zal doen stijgen. Daarnaast gaat het ook wel weer eens regenen. Het dalen en stijgen van het niveau van het stuwmeer is de normaalste zaak van de wereld. Zolang het stuwmeer maar groot genoeg is om deze variaties op te vangen is er niets aan de hand. De elektriciteitsafname mag hierop afgestemd zijn.
De grootte van het stuwmeer wordt nu zo bepaald dat het stuwmeer nooit leeggedronken wordt door de electriciteitsafname. Het niveau kan wel dalen maar wordt op tijd weer aangevuld. De grootte van het stuwmeer is een garantie dat het dorp nooit zonder stroom komt. Ook al is er tijdelijk een geringe toevloed van water door bijvoorbeeld een lange droge zomer.
Henk Zoer 7
ArjanArjan 7
Henk ZoerMaar de pensioenfondsen die in onderdekking zitten en moeten korten kun je echt niet met dit dorp vergelijken.
Die lijken meer op een dorp die verzekerd is om voor tenminste zoveel jaar pensioenen uit te keren, maar waarbij ze voor nog vele jaren meer hebben toegezegd dit te doen.
De dekkingsgraden vertellen per pensioenfonds welk dorp te zijn.
Henk Zoer 7
ArjanArjan 7
Henk ZoerAls ik aandelen koop tegen de huidige marktprijs dan ga ik niet nog eens toekomstige rendementen als opslag op de marktprijs betalen. Ik wil namelijk zelf die rendementen ontvangen omdat ik risico loop.
Dus kunnen ouderen ook niet van pensioenfondsen verwachten dat zij hun beleggingen verkopen op de marktwaarde, maar daar ook nog eens een opslag obv verwachte rendementen voor betalen. In de markt kunnen zij die niet verkopen met een opslag op de marktwaarde.
Dus zelfs als die verwachte rendementen uitkomen, gepensioneerden hebben daar nu geen recht op. Dat rendement is bestemd voor alle mensen die in die periode nog verplichtingen hebben openstaan.
En nu stop ik ermee, want ik heb het vermoeden dat je geen idee hebt hoe ons systeem precies werkt en hoe je winsten en verliezen in ons pensioensysteem moet verdelen.
Henk Zoer 7
ArjanCo Pater 7
Arjanzo ook de tijdswaardevergoeding.
Maar waarom moet de lener dat betalen en niet de uitlener ?
Volgens de modellen van Niphtrique en het denken van Silvio Gesell zouden de bezitters ( van geld ) degenen moeten zijn die betalen voor inflatie.
Arjan 7
Co PaterHet is de prijs van geld.
Er is geen enkel wetenschappelijke onderzoek die aantoont waarom rentes moeten worden begrensd op een getal wat 0 is, het lijkt veel meer op een begrenzing in onze gedachtengang dat een rente niet negatief mag zijn, of negatief moet zijn.
Het enige serieuze probleem met negatieve rentes wat speelt is de discussie of mensen het dan in contant geld gaan opnemen.
Co Pater 7
ArjanIk hoor doorgaans twee uitspraken die rente betreffen.
1: Rente is de beloning ( prijs ) voor risico. Dit argument is onvolledig. Het moet zijn : Rente is de beloning voor risico bij het uitlenen van geld. Het is ook een argument dat een rechtvaardiging is voor rente zelf. Rente heeft altijd al ter discussie gestaan en dit argument haalt de kritiek onderuit.
2: Rente is de prijs van geld. Ook dit argument is onvolledig, want geld is zelf geen waar of product, maar vertegenwoordigd waarde. De juist uitleg moet dan ook zijn: Rente is de prijs van geld bij het uitlenen van geld.
Beide argumenten hebben dus alleen betrekking op het uitlenen van geld en niet op geldschepping, tenzij geldschepping alleen gebeurd op basis van schuld, wat uiteraard een keuze is maar niet hoeft. Het kan ook anders.
Als we hier kritisch tegen aan gaan kijken dan valt al snel in te zien, dat het een gunstig systeem is voor mensen die veel verdienen en veel bezitten. Mijn vraag ( zonder voorbeelden en onderbouwing ) appeleert aan voorstellingsvermogen en aan de kennis van o.a. Silvio Gesell. Door de bezitters van geld te belasten ( holding fee ) stimuleer je de economie en maak je tegelijk de ongelijkheid kleiner , want het systeem zoals het nu is maakt de ongelijkheid per definitie groter, omdat het in het voordeel is van de rijke bovenlaag en middenlaag.
Mijn vraag over de tijdswaarde ( geld wordt minder waard in de tijd ) heeft hierop betrekking. belast de bezitters i.p.v. de leners om de samenleving leefbaar te houden. In o.a. het boek van David Graeber valt heel goed te zien wat de consequenties zijn van een systeem, ten gunste van de bezitters. Mensen die schulden moeten aangaan om te overleven, of hun dochters moeten verkopen. Rente is een realiteit met ethische consequenties, zowel op lange als korte termijn. Het is een serieus probleem
Roland Horvath 7
Het krediet verlenen is het toekennen van de middelen.
2- De ondernemingen moeten hoe dan ook een grotere weerstand verwerven tegen leegloop en de financiële consequenties daarvan. Nu zijn het watjes die verslaafd zijn aan productie en winst.
3- Er komen nog meer virussen en bacteriën zoals de coronavirus als gevolg van antibiotica en chemische bestrijdingsmiddelen. Vernietigen van dieren is niet de goede oplossing. De mensen en dieren zullen zich moeten aanpassen. Een survival of the fittest, eenvoudiger kan niet.
4- Zoals TB zegt, het begrotingsbeleid is het gepaste middel om een recessie te bestrijden niet de monetaire politiek zoals een lagere rente of geldcreatie.
5- De globalisering is een mislukking. O.a. door faillissementen van lokale bedrijven in markten waar GMO binnen dringen, transport kosten, de broosheid van internationale relaties, de vluchtigheid van het kapitaal.
En door het uitventen van productie en beheer aan het buitenland waarbij er vaak niets overblijft dan armoede waaruit het betreffende land zich niet kan bevrijden door een eeuwigdurende schuld. Het lot van veel Afrikaanse landen.
Daarom meer lokaal, minder globaal.
6- De waterstof auto heeft nu betere papieren dan de elektrische auto. Door een te geringe actieradius, grotere batterijen zijn ze nog zo'n 30 jaar onveilig, onvoldoende grondstoffen zoals lithium, voor een elektrische accu voor iedereen.
CO2 extractie uit de lucht, en ontbinding van water in waterstof en zuurstof d.m.v. zonenergie en nadien productie van koolwaterstoffen zoals benzine voor de huidige auto's mag niet vergeten worden.
Sicco Kamminga 4
Theo Dun urste
Martijn van den Enden 7