Wij zijn een groep van bezorgde economiestudenten en vers afgestudeerden die de noodklok luiden. De wereld om ons heen is veranderd, geteisterd door economische crises die vrijwel geen econoom zag aankomen. Maar de studieboeken zijn al decennia hetzelfde. Wij vinden het huidige economie-onderwijs beperkt en te eenzijdig. We kunnen het ons niet veroorloven economen op te leiden met oogkleppen op, als diezelfde economen een belangrijke rol gaan spelen in het oplossen van complexe maatschappelijke vraagstukken. Denk hierbij aan financiële zekerheid, voedselzekerheid, ongelijkheid en klimaatverandering. Het huidige economie-onderwijs heeft een groot gebrek aan intellectuele diversiteit en is toe aan hervorming.

Meer pluralisme

De neoklassieke school domineert momenteel vrijwel alle academische economie-opleidingen, terwijl andere scholen als de institutionele economie, de Oosterijkse school en post-Keynesiaanse economie nauwelijks in het curriculum worden behandeld. Kort samengevat is de neoklassieke school de stroming die de economie beschouwt als een groot spinneweb van transacties, die gedreven worden door de voorkeuren van alwetende, perfect rationele individuen. In de neoklassieke theorie is alles is ofwel markt, ofwel marktfalen. Het is dan ook de kracht van de neoklassieke econoom, dat hij marktfalen tot een minimum kan beperken. Bij deze benadering worden o.a. politieke, culturele en institutionele factoren buiten beschouwing gelaten. Dat vereenvoudigen is op zich niet het probleem. Het probleem ontstaat wanneer slechts één theorie wordt behandeld. Dit beperkt het analytische bereik van de student en daarmee van toekomstige economen. En dat heeft gevolgen die veel verder reiken dan de muren van de universiteit.

onderwijs universiteit vormt de gedachten van toekomstige beleidsmakers, CEO’s en journalisten

Wat op de universiteit wordt onderwezen vormt de gedachten van toekomstige beleidsmakers, CEO’s en journalisten, en drukt daarmee een stempel op de maatschappij. Daarom huldigen wij het adagium van Nobelprijswinnaar Paul Samuelson, auteur van Economics, decennialang hét studieboek voor economiestendenten: ‘I don't care who writes a nation's laws, or crafts its treatises, if I can write its economics textbooks’ En daarom hebben wij, een groep economie-studenten en vers afgestudeerden, het Student Initiative for Rethinking Economics in the Netherlands (SIREN) opgericht. We roepen Nederlandse economiefaculteiten op om meer pluralisme toe te laten in hun opleidingen.

Brede internationale beweging

We hebben vier veranderingen voor ogen in het economie-onderwijs: het real-world perspectief, theoretisch pluralisme, methodologisch pluralisme en interdisciplinariteit. Hiermee sluiten we ons aan bij een brede internationale beweging: de ISIPE Open Letter, ondertekend door studentengroepen uit 30 landen, Rethinking Economics International, de Harvard Walkout, de Parijse post-autistic economists. Vier voorgestelde veranderingen: 1. Real-world perspectief Veel studenten beginnen met de studie economie om bepaalde gebeurtenissen waarmee de maatschappij wordt geconfronteerd (zoals bv. de krediet- of de eurocrisis) beter te begrijpen. We leren een hoop indrukwekkende modellen over productie en consumptie, maar die gaan vaak nauwelijks gepaard met een debat over hun relevantie en toepassingen in de echte wereld. Door dat gat tussen ons onderwijs en concrete vraagstukken te dichten, brengen we op twee manieren de economie dichter bij de maatschappij. Ten eerste zullen afgestudeerden dan beter in staat zijn om het geleerde toe te passen in hun werk, zowel in de publieke als in de private sector. Ten tweede zullen we dan veel gemakkelijker economische kennis en theoriën met het publiek kunnen delen. Waardoor we zowel individueel als collectief betere economische keuzes kunnen maken. 2. Theoretische diversiteit In een tijdperk waarin veel financiële onzekerheid heerst, veroorzaakt door een crisis die veel economen niet zagen aankomen, moeten studenten met een breed pakket aan economische stromingen kennismaken. Van de negen grote stromingen binnen de economie is er maar één die floreert binnen het economie-onderwijs, namelijk de neoklassieke school.

Wij stellen niet dat de neoklassieke school fout is of onderdoet voor andere scholen

Wij stellen niet dat de neoklassieke school fout is of onderdoet voor andere scholen. Maar wij vinden wel dat de universiteit ons een gereedschapskist zou moeten aanbieden met verschillende benaderingen, zodat we als economen de tools hebben om complexe vraagstukken op te lossen. In plaats daarvan worden we de wereld ingestuurd met een zeer gedetailleerde instructie voor het gebruik van een hamer. 3. Methodologische diversiteit Bij deze gereedschapskist hoort niet alleen een diversiteit aan theoretische stromingen, maar ook een diversiteit aan methodes, aan manieren van aanpak. Natuurlijk vinden we dat economen goede wiskundige en econometrische skills moeten hebben. Maar kwalitatieve methodes zijn onmisbaar voor complexe economische vraagstukken. Niet-kwantificeerbare variabelen worden door kwantitatieve methodes genegeerd. Denk bijvoorbeeld aan de rol van instituties of cultuur. Zou Griekenland bijvoorbeeld zo gemakkelijk zijn toegevoegd aan de eurozone als niet alleen naar cijfers was gekeken, maar ook de belastingcultuur was meegenomen in de beslissing? 4. Interdisciplinariteit Naast diversiteit binnen de economie is het belang van overlap met andere takken van de wetenschap onmiskenbaar. De economie is een aspectwetenschap, ze kijkt naar één aspect van multidimensionele vraagstukken. En de 21e-eeuwse uitdagingen (lees: extreme bevolkingsgroei, ongelijkheid, waterschaarste, voedselzekerheid, klimaatverandering) bestaan uit sociale, ecologische, politieke en culturele dimensies. Om dit soort multidimensionele problemen te begrijpen en te bestrijden moet je goed inzien hoe de verschillende aspecten met elkaar verstrengeld zijn. Het belang van een interdisciplinaire benadering op universiteiten wordt dan ook met de dag belangrijker.

En nu? Een flinke koerswijziging

Wij hebben ook niet het exacte antwoord, maar we vinden wel dat het tijd is voor een flinke verandering van koers. Tekenend voor het probleem is misschien wel het feit dat van de honderden studenten die we tijdens het oprichten van SIREN hebben gesproken, de meest enthousiaste geen economie studeerden. Ja, zeiden ze, ze hadden liever economie gedaan, maar hadden uiteindelijk besloten dat ze aan de studie in zijn huidige vorm weinig zouden hebben, dus zijn wat anders gaan studeren.

Er is te weinig ruimte voor pluralistisch  denken op de huidige faculteiten

Er is simpelweg te weinig ruimte voor pluralistischer manieren van denken op de huidige faculteiten. Het is hoog tijd om hier wat aan te doen.

Lokale groepen oprichten

Om hieraan te werken zijn we bezig met het oprichten van lokale groepen aan onze universiteiten. Er zijn momenteel groepen in oprichting in Utrecht, Rotterdam, en Amsterdam. In Maastricht is al een groep, Pluralism in Economics (PINE), die sinds een half jaar aan de weg timmert. PINE heeft een aantal gastlezingen en leesgroepen georganiseerd om het academische gat te vullen en heeft daarnaast een uitgebreid rapport geschreven over de mate van pluralisme in de Maastrichtse economie-opleiding, inclusief een aantal suggesties voor verandering. PINE organiseert woensdag, 17 juni, (vandaag) een symposium waar dit rapport wordt gepresenteerd. Bij die gelegenheid zullen studenten en docenten in gesprek gaan over de samenwerking voor een meer divers en toekomstbestendiger economiecurriculum. Ons doel is om debat op gang te brengen, om het gesprek aan te gaan. We staan niet voor een bepaalde economische school, we horen niet bij een politieke stroming, we willen gewoon dat de universiteit weer wordt wat het ooit was: een intellectuele vrijplaats. In de 21ste eeuw komen we voor een aantal enorme uitdagingen te staan, en daarbij kunnen we ons geen oogkleppen veroorloven.

Economiestudent: kom in actie!

Beste lezer, mocht je hier iets in herkennen, brom dan niet alleen instemmend. Kom in actie met de middelen die jou ter beschikking staan. Studenten economie, toekomstig, huidig of met bul al op zak: neem contact met ons op, of neem zelf initiatief! Ga het gesprek aan, met je docenten, met je mede-studenten. Houd niet braaf je mond tot je op PhD-niveau zit, tot je elk model precies kunt uitleggen, tot je de wiskundige finesses van de modellen precies in de vingers hebt. Dat moment komt er namelijk niet, of pas tegen het eind van je studie. Dus houd je niet in, denk zelf na, stel vragen. Van de negen grote economische scholen zul je er één of hooguit twee voorgeschoteld krijgen tijdens je studie. De andere stromingen worden niet eens zozeer zwartgemaakt alswel doodgezwegen. Dus lees bij wat jou echt interesseert, naast het verplichte materiaal. Zie het niet als een bijzaak. De kennis en het begrip vergaren die jij wilt vergaren, dát is wat studeren betekent. Wil je je bij SIREN aansluiten? Ga naar onze website en neem contact op.

Docent: doe mee

Docenten, herkent u iets van onze ideeën? We weten het, uw handelingsvrijheid binnen het curriculum is beperkt en er zijn te weinig goede lesmethoden voor de zogenaamde heterodoxe scholen. Daar werkt o.a. Rethinking Economics International aan, en het Institute for New Economic Thinking (INET), net als Real-World Economics. Dus sluit u aan, zoek de materialen die al bestaan en gooi de intellectuele deuren zo wijd mogelijk open. En naast complete vakken en lesmethoden is het natuurlijk altijd mogelijk om de verschillende scholen te noemen tijdens colleges, om even kort aan te stippen dat het behandelde onderwerp vanuit meer verschillende invalshoeken wordt bekeken. Niet elke student zal het horen, maar een aantal wel; meer dan u denkt. En sluit u aan bij dit docenten initiatief, of zie voor inspiratie uw collega’s in het VK. SIREN, coming soon, to a university near you.