De NZa, marktmeester van de zorg, heeft voldoende wettelijke mogelijkheden om zorgverzekeraars en zorgaanbieders te dwingen openheid te geven over hun tarieven, de kostprijsopbouw van hun prijzen en de kwaliteit van behandelingen, maar laat deze onbenut. Dat is de conclusie die de Open State Foundation (OSF) afgelopen dinsdag in een persbericht bekendmaakte. 

Sterker nog, zegt de OSF, de Wet Marktordening Gezondheidszorg stelt zelfs dat dit de taak is van de Zorgautoriteit. De NZa kan ingrijpen als marktpartijen bepaalde informatie niet bekend willen maken en is zelfs bevoegd om de informatie — indien nodig — zelf te verzamelen, te bewerken en te publiceren. 

Dit staat lijnrecht tegenover eerdere argumenten die de NZa aanvoerde om de data niet vrij te geven naar aanleiding van een Wob-verzoek. Toen liet de Zorgautoriteit weten dat de wet haar verhindert om bepaalde informatie prijs te geven, gebaseerd op privacy en bescherming van bedrijfsgegevens. De rechter stelde de NZa deels in het gelijk en bepaalde dat zij de data die zij verzamelt van verzekeraars en zorgaanbieders niet hoeft prijs te geven. Tegenover Follow the Money stelde de NZa dat het oordeel van de rechter inhoudt dat zij de data niet mag publiceren. 

Hoger beroep 

De OSF ligt al ruim twee jaar overhoop met de NZa omdat zij meer openheid wil over de kosten en kwaliteit van behandelingen. Verzekeraars en zorginstellingen hoeven die informatie tot nu toe van de NZa niet openbaar te maken, met als gevolg dat de zorgkosten in feite een enorme black box vormen voor de patiënt en de verzekerde. Terwijl het zorgstelsel is gebaseerd op het principe dat goed geïnformeerde burgers een rationele keuze kunnen maken voor een zorgverzekeraar op basis van prijs en kwaliteit. Een onverenigbare tegenstelling, merkt OSF-directeur Arjan El Fassed op. 'Hoe is dat mogelijk als we geen toegang tot informatie over kosten en kwaliteit van behandelingen hebben?'

De zorgkosten vormen in feite een enorme black box voor de patiënt en de verzekerde

Na de uitspraak van de rechter eind 2015 is OSF in hoger beroep gegaan. De Raad van State moet zich nu buigen over de zaak. De zitting vindt later dit jaar plaats. In afwachting van dat oordeel wil de NZa niet inhoudelijk reageren op de bewering van de OSF dat de Zorgautoriteit haar wettelijke mogelijkheden om transparantie af te dwingen niet benut. Dat laat een woordvoerder aan Follow the Money weten. 

De NZa hecht wel waarde aan transparantie, zo luidt de boodschap, maar het geven van inzicht in de zorgkosten 'mag niet ten koste gaan van de privacy van patiënten of de bedrijfsvertrouwelijkheid schaden van zorgaanbieders of verzekeraars'. De woordvoerder verwijst ook naar de website van de Zorgautoriteit. 'We vinden dat patiënten in ieder geval recht hebben op een indicatie van de kosten van een behandeling. Om een goede keuze te kunnen maken, is duidelijke informatie nodig over de zorg. Verzekeraars en zorgaanbieders moeten je op navraag kunnen zeggen: wat kost mijn behandeling ongeveer en wat betekent dit voor mijn eigen risico?' 

Met die lijn blijft het vooralsnog onduidelijk wat verzekeraars daadwerkelijk betalen aan zorgaanbieders, en lijkt het er niet op dat de Zorgautoriteit op korte termijn van plan is inzicht te geven in de data waarmee te controleren is hoe kostprijzen van zowel verzekeraars als aanbieders zijn opgebouwd. 

'We doen het wel zelf' 

Ook de Consumentenbond steunt de strijd om openheid over de zorgkosten. Begin deze maand liet voorzitter Bart Combée weten dat de bond een brief heeft gestuurd naar alle ziekenhuizen en zorgverzekeraars met daarin de oproep om op korte termijn meer inzicht te geven in de kosten van behandelingen. De Consumentenbond kondigt in de brief aan om zelf in september te starten met een online tool om samen met patiënten meer inzicht te krijgen in zorgkosten als verzekeraars en zorginstellingen niet reageren. Combée: 'Als ziekenhuizen en verzekeraars niet willen meewerken, verzinnen we wel een andere manier om de tarieven voor consumenten inzichtelijk te maken.'