Het Openbaar Ministerie gaat gigantisch verdienen aan de Oezbeekse presidentsdochter Gulnara Karimova. Deze gulzige diva, fervent liefhebber van Gucci-tasjes, wist jarenlang haar sleutelpositie op de Oezbeekse telecommarkt om te zetten in keiharde dollars en aandelenpakketten. Ze harkte circa 1 miljard dollar binnen van internationale telecombedrijven die mobiele bellers in het voormalige Sovjet-land wilden bedienen. Dit kwam onder meer boven water na een grootschalig journalistiek onderzoek van de Organized Crime and Corruption Reporting Project (OCCRP). De affaire leidde tot wereldwijde corruptieonderzoeken naar Karimova en de telecombedrijven die honderden miljoenen smeergeld betaalden.

Onteigening

Ook Nederland raakte betrokken in de zaak: de bedrijven die Karimova omkochten bleken namelijk hier te zijn gevestigd. Zo heeft het fiscaal-juridisch gunstige Nederlandse vestigingsklimaat bijvoorbeeld in het verleden het telecombedrijf TeliaSonera naar Rotterdam gelokt. Meer exact: pal boven bar-dancing Sorbonne, in het Minervagebouw, zetelt onder meer dochteronderneming TeliaSonera Uzbek Telecom Holding. Via deze Nederlandse vennootschap wist TeliaSonera zich in 2007 in te kopen in de Oezbeekse telecommarkt en de presidentsdochter Karimova rijkelijk te belonen.

Bij de marktentree van TeliaSonera kwam nogal wat vuil spel kijken

Uit een reconstructie van het onderzoekscollectief OCCRP blijkt dat bij deze marktentree nogal wat vuil spel kwam kijken. Wat bleek? TeliaSonera heeft haar entree op de Oezbeekse telecommarkt gemaakt ten koste van het bedrijf Coscom (onderdeel van een Amerikaans bedrijf MCT), dat in 2007 haar telecombedrijf min of meer gedwongen moest verkopen aan de nieuwe toetreder TeliaSonera. De oorspronkelijke eigenaars stonden niet te springen om hun Oezbeekse activiteiten over te laten nemen, maar dit veranderde nadat ze onder druk werden gezet door de Oezbeekse autoriteiten. Zo kregen ze plotseling te maken met een fraudeonderzoek, een belastingnaheffing van 23 miljoen dollar en grove tegenwerking van de telecom-autoriteit, die geen nieuwe mobiele nummers meer vrijgaf. Ze werden uiteindelijk zelfs vleuggellam gemaakt doordat hun licentie werd ingetrokken. Het resultaat: ze gingen — met de rug tegen de muur — ‘onderhandelen’ met TeliaSonera inzake een overname.

Megaschikking

Met het alom geldende U.S. Foreign Corrupt Practices Act in de hand hebben de autoriteiten van Zweden, Zwitserland, Nederland en de Verenigde Staten nu een gepeperde rekening gepresenteerd aan TeliaSonera. Deze landen stuurden vorige week een schikkingsvoorstel naar het telecombedrijf met de vraag of het akkoord gaat met een schikking van maar liefst 1,4 miljard dollar (14 procent van de jaaromzet).

Telia-topman Marie Ehrling ging in een persbericht door het stof, noemde de Oezbeekse marktoegang ‘onethisch’ en ‘verkeerd,’ maar gaf wel als eerste reactie dat de het bedrag van de schikking ‘zeer hoog’ is. Mocht TeliaSonera akkoord gaan, dan is deze 1,4 miljard dollar de grootste schikking in de geschiedenis van de Amerikaanse corruptiestatistieken. Het is nog niet bekend welke verdeelsleutel er wordt gehanteerd en hoeveel Nederland dus van deze megaschikking toebedeeld krijgt.

Sam-sam

Bij de vorige megaschikking in deze sector had het OM in ieder geval flink prijs. Deze schikking had betrekking op het Noors-Russisch telecombedrijf VimpelCom, dat haar hoofdkantoor sinds 2010 heeft gevestigd op de Claude Debussylaan in Amsterdam. Ook deze Nederlandse vennootschap bleek tussen 2006 en 2012 honderden miljoenen aan steekpenningen te hebben betaald aan presidentsdochter Karimova. In ruil daarvoor werkte ze mee aan het regelen van lucratieve telecomvergunningen.

Bij de vorige megaschikking in de telecomsector had het OM flink prijs

Wat leek op een win-windeal (en verlies voor de Oezbeekse inwoner met een Ucell-abonnement) draaide uiteindelijk uit op buitenlands corruptieonderzoek. De pitbulls van het Amerikaanse Department of Justice (DoJ), de Amerikaanse toezichthouder Securities and Exchange Commission (SEC) en de Nederlandse Fiod beten zich vast in het dossier. Ze legden bij VimpelCom uiteindelijk een schikkingsvoorstel op tafel van 795 miljoen dollar, hetgeen geaccepteerd werd door het telecombedrijf. Een van de grote winnaars was uiteindelijk dus het Nederlandse Openbaar Ministerie: dat mocht van het schikkingsbedrag de helft, een kleine 400 miljoen dollar, bijschrijven.

Nieuw verdienmodel

Over de megaschikking met VimpelCom legde het openbaar ministerie begin dit jaar verantwoording af via een persbericht: ‘VimpelCom profiteert door de vestiging in Amsterdam van het gunstige vestigingsklimaat in ons land. Het bedrijf moet zich aan de Nederlandse wetten en regels houden, ook bij handel in het buitenland.’

Deze megaschikking, waar een Nederlandse (brievenbus)holdingmaatschappij strafbare feiten pleegt aan de andere kant van de wereld zonder enige Nederlandse gedupeerden, vormt de opmaat naar een nieuw verdienmodel van het OM: met ruggensteun van Amerikaanse autoriteiten héél royale schikkingen aanbieden aan brievenbusfirma's. TeliaSonera vormt met een schikkingsvoorstel van 1,4 miljard dollar een nieuwe testcase. Het is nog afwachten hoeveel procent Nederland daarvan zal kunnen claimen.