De Europese Bankenautoriteit (EBA) had Adam Farkas moeten verbieden om een baan aan te nemen als directeur van de Association for Financial Markets in Europe (AFME), de belangenbehartiger van de financiële sector. Dat concludeert de Europese Ombudsman op maandag na een onderzoek naar de overstap, als gevolg van een klacht van een koepelorganisatie van NGO’s.

‘Het verbieden van de overstap zou in dit geval een noodzakelijke en proportionele maatregel geweest,’ aldus de Ombudsman, een onafhankelijke EU-instelling. Dat de EBA Farkas toch heeft laten gaan, komt neer op ‘wanbeheer’. Ook heeft de EBA te laat Farkas’ toegang tot vertrouwelijke EBA-informatie beperkt.

De overstap is een duidelijk voorbeeld van de zogenaamde ‘draaideur’ tussen het bedrijfsleven en de (Europese) politiek en ambtenarij. Ik schreef er eerder dit jaar dit artikel over voor Follow the Money, in het kader van mijn nieuwe boek Het lijkt Washington wel: Hoe lobbyisten Brussel in hun greep hebben.

Het verbieden van een overstap naar een lobbybaan is mogelijk door artikel 16 van het Statuut van de ambtenaren van de Europese Unie. Volgens de Ombudsman is het artikel precies ontworpen voor gevallen als de casus-Farkas.

Het draaideurfenomeen vergroot het risico dat de belangen van de EU worden geschaad

‘Als deze carrièrestap het gebruik van de juridische optie uit het EU-recht om iemand te verbieden een dergelijke overstap te maken, al niet rechtvaardigt, dan zou geen enkele carrièrestap dat doen,’ zei de Ombudsman in een persbericht.

Het draaideurfenomeen vergroot volgens de Europese Ombudsman het risico dat de belangen van de EU worden geschaad, dat vertrouwelijke informatie wordt misbruikt of dat oud-ambtenaren hun persoonlijke contacten gebruiken om bij het lobbyen een oneerlijk voordeel te behalen.

De EBA is na de Europese bankencrisis van 2009 opgericht om toezicht te houden op de financiële sector. Die crisis liet juist de tekortkomingen zien in het toezicht op de financiële sector. Voor het vertrouwen in het financiële systeem is het volgens de Ombudsman dan ook van belang dat de EBA zijn onafhankelijkheid van de bankensector aantoont.

‘Als burgers er niet vanuit kunnen gaan dat de EBA alle mogelijke maatregelen neemt om ervoor te zorgen dat ze onafhankelijk blijft van de Europese banksector, lopen ze het risico het vertrouwen in de EBA en bij dus ook in de EU te verliezen,’ aldus de Ombudsman.

Farkas was de eerste directeur van de EBA, sinds die in 2011 haar deuren opende. Eerder werkte hij in de private sector, onder meer voor de Allianz Bank, en bij de centrale bank van Hongarije. 

Uit een reconstructie van de Ombudsman blijkt dat Farkas al in april 2019 was benaderd door een wervingsbureau. In de maanden daarna had hij tegelijkertijd contact met AFME vanuit zijn functie als EBA-directeur. Op 29 juli kreeg hij de baan bij AFME aangeboden en enkele dagen later diende hij zijn ontslag in bij EBA. Het duurde echter pas tot 23 september voordat de raad van toezichthouders Farkas de toegang tot vertrouwelijke EBA-informatie ontzegde.

De raad van toezichthouders besloot om Farkas toestemming te geven bij AFME aan de slag te gaan, maar wel onder bepaalde voorwaarden. Hij moest bijvoorbeeld beloven om zijn voormalige collega's twee jaar lang niet te belobbyen en banken geen advies te geven over vertrouwelijke zaken waar hij als EBA-chef mee te maken had. 

De Ombudsman noemt die voorwaarden ‘onvoldoende’ en ‘niet te handhaven’. Immers, Farkas kan niet gedwongen worden om vertrouwelijke EBA-kennis te vergeten. Ook is niet te controleren of Farkas AFME-personeel adviseert over hoe ze EU-ambtenaren moeten belobbyen.

De uitspraak van de Ombudsman heeft verder geen juridische gevolgen: de toestemming aan Farkas kan niet worden teruggetrokken. Wel adviseert de Ombudsman dat EBA criteria moet vastleggen die aan hoge ambtenaren duidelijk maken wanneer de EBA een overstap zal verbieden.

De draaideur draait door

Ondertussen dient zich alweer een nieuwe draaideurcasus aan. Vorige week kondigde een voormalig beleidsadviseur van de Europese Commissie aan dat ze per 18 mei aan de slag zou gaan bij Facebook, als hoofd van het Brusselse lobbykantoor.

Het gaat om de Finse Aura Salla, die tot februari nog de Commissie advies gaf over zaken als desinformatie en beïnvloeding van verkiezingen. Die onderwerpen uit haar portfolio zijn van direct belang voor Facebook en haar overstap, met een overgangsperiode van slechts drie maanden, kan dan ook belangenconflicten veroorzaken.

Ook op Salla is het eerder genoemde artikel 16 van het ambtenarenstatuut mogelijk van toepassing. De Europese Commissie zou haar kunnen verbieden om de baan bij Facebook aan te nemen.