
Werkzaamheden op het Rokin in het centrum van Amsterdam © ANP / Remko de Waal
Nee blijft nee in Apeldoorn: gedupeerde winkeliers krijgen geen compensatie
Al is jarenlange hinder door opeenvolgende werkzaamheden overduidelijk en verliezen de getroffen winkeliers tientallen procenten omzet, op een vergoeding van de verantwoordelijke overheid kunnen ondernemers niet rekenen.
Nieuwe sierbestrating, onderhoud van het riool, werk aan kabels en leidingen: ondernemers kunnen er forse schade door ondervinden, zeker in winkelgebieden. De overheid kan de betrokken ondernemers helpen met een zogeheten ‘nadeelcompensatie’. Maar die is zo ingewikkeld dat er vaak niets van terechtkomt. Eerder dit jaar publiceerde Follow the Money erover. Aan de hand van het verhaal van een Apeldoornse ondernemer lieten we zien dat het bewuste recht in de praktijk nauwelijks te verzilveren is – zelfs niet via procedures met steun van de brancheorganisatie.
Want inmiddels heeft de expert gesproken en de gemeente afgehamerd: de gedupeerde ondernemer krijgt geen cent. Ja, er was een reeks werkzaamheden die grote overlast veroorzaakten rondom De Hangar Clothing in de smalle Beekstraat in Apeldoorn; nee, de gemeente hoeft geen enkele compensatie aan winkelier Theo van Middelkoop te geven. Dat oordeelde het stadsbestuur zelf, na advies van de experts van SAOZ, het toonaangevende bureau dat Apeldoorn net als veel andere gemeenten voor dit type schaderegelingen inschakelt.
Na bijna anderhalf jaar stukken uitwisselen tussen juristen, ambtenaren en experts, twee hoorzittingen, twee concept-adviezen en een behandeling in het college van burgemeester en wethouders ligt er een brief van twee pagina’s. Apeldoorn volgt het advies van bureau SAOZ en compenseert niets voor de overlast in 2015, 2016, 2017 en 2018. De reden: het verlies aan inkomen is niet bewijsbaar het gevolg van de werkzaamheden, en sommige werkzaamheden vallen sowieso niet onder de regels voor compensatie.
En 2019? Dat jaar moet eerst voorbij zijn voordat het precieze omzetverlies duidelijk is; dan zal de gemeente nogmaals een besluit nemen.
‘We moeten de landelijke discussie hierover blijven voeren, want er zijn talloze ondernemers bij wie het op dezelfde manier misgaat’
Verloren omzet
De bestrating voor De Hangar is de vrijdag voor de intocht van Sinterklaas dichtgemaakt, tot opluchting van winkelier Van Middelkoop. Maar of de decembermaand opweegt tegen de verloren omzet in de rest van het jaar? Hij heeft er een hard hoofd in. Bovendien ziet hij in 2020 nieuwe werkzaamheden opdoemen. De nieuwe paaltjes die autoverkeer tegenhouden, vrijwel voor zijn winkel, moeten weer worden verplaatst, heeft hij gehoord. En het werk aan de riolering en de sierbestrating in de binnenstad is nog niet af.
Van Middelkoop lijkt daarmee een schoolvoorbeeld van een ondernemer voor wie de nadeelcompensatie is bedacht: wanneer de overlast groter is dan het normale ondernemersrisico, kan de overheid een vergoeding geven. De regels daarvoor geven het gemeentebestuur een redelijk grote beleidsvrijheid, de zogeheten discretionaire bevoegdheid. In een aantal gevallen waarin ondernemers een afwijzing niet pikten, heeft de Raad van State aangegeven wat er wel en niet meetelt. Maar elk geval is anders, en er zijn vele redenen om een vergoeding af te wijzen.
Voor De Hangar: de hele Apeldoornse binnenstad was wegens werkzaamheden minder aantrekkelijk; de schade van afzonderlijke maatregelen mag niet worden opgeteld; overlast en onbereikbaarheid als gevolg van sloop- en bouwwerkzaamheden binnen het bestemmingsplan tellen niet mee. En al ziet de gedaalde omzet op jaarbasis er dramatisch uit, in sommige maanden steeg de omzet – en vanwege die schommelende omzet is er geen duidelijke trend.
The Hangar kan in hoger beroep, maar daar ziet Van Middelkoop in overleg met brancheorganisatie INretail van af: ‘Volgens onze jurist is het een kansloze missie, en de gemeente blijft dan rekken en strekken. Ik hoop alsnog iets te krijgen over 2019, daar richten we ons nu op. Want dit jaar was de toestand voor mijn deur nog erger dan in de jaren daarvoor.’
De Apeldoornse kwestie staat voor veel meer, zegt directeur Jan Meerman van INretail: ‘We moeten de landelijke discussie hierover blijven voeren, want er zijn talloze ondernemers bij wie het op dezelfde manier misgaat. Voor Theo van Middelkoop zetten we in op de schade in 2019. We hebben meer dan genoeg materiaal om de gemeente aan te spreken, deze ondernemer heeft gewoon recht op vergoeding. Gelukkig is er in de Tweede Kamer nu ook gehoor voor de algemene benarde positie van de retail en komt er een taskforce. Daar kan nadeelcompensatie ook aan de orde komen.’
Omgevingswet
Adviseur SAOZ mag niet ingaan op individuele gevallen, maar directeur Kees van der Lee wil wel toelichten dat gemeenten zich niet aan de adviezen hoeven te houden. ‘Afwijken van ons advies kan natuurlijk, al gebeurt dat niet vaak; daar kunnen gemeenten goede redenen voor hebben. Wij zijn adviseur, zij besluiten. Gemeenten schakelen experts in omdat zij op hun oordeel vertrouwen, maar je kunt anders oordelen over principiële kwesties, zoals de voorzienbaarheid van de schade of de vergelijking met de eerdere mogelijkheden binnen het bestemmingsplan.’
In theorie kan de rechtszekerheid voor winkeliers en andere ondernemers verbeteren als de Omgevingswet wordt ingevoerd, die alle procedures rond ruimtelijke ordening en milieu bundelt. Dat zou al in 2018 gebeuren, maar inmiddels is de nieuwe datum van 1 januari 2021 alweer onzeker, omdat gemeenten vrezen dat ze er nog niet klaar voor zijn. In de zomer van 2020 denkt minister Stientje van Veldhoven de knoop door te kunnen hakken, schreef ze eind november aan de Tweede Kamer. Of het er echt eenvoudiger op wordt? De vraag-en-antwoordlijst van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties stemt niet optimistisch, want de ook nog niet in werking getreden Algemene wet bestuursrecht (Awb) bevat nóg een compensatieregeling. In de categorie ‘leuker kunnen we het niet maken’ leidt dat bijvoorbeeld tot deze uitleg: ‘De schaderegeling onder de Omgevingswet is een bijzondere regeling ten opzichte van titel 4.5 van de Awb. Deze heeft voorrang op de regeling uit de Awb, maar daar waar een aanvulling niet nodig is of er geen aanvulling is, geldt de Awb.’
Duidelijk? Of even wachten dan maar tot er nieuwe jurisprudentie is? Dat is precies de ambtelijke reflex waar Meerman van INretail bang voor is: ‘Ondernemers die nu schade lijden, kunnen niet wachten. Ga nou gewoon als gemeente om de tafel zitten met een ondernemer, erken het probleem en compenseer bijvoorbeeld 10 procent van hun aantoonbare omzetverlies. Dat gaat snel, het zorgt voor sympathie en in feite kom je als gemeente met een schijntje weg.’
[Foto: de Apeldoornse winkelstraat waar De hangar is gevestigd]
12 Bijdragen
Hetty Litjens 6
Marc Fahrner 7
Hetty LitjensDie regeling is er niet voor niets. Er blijkt alleen blijkbaar nooit een grond om deze uit te voeren. Nee, ik heb geen winkel, maar ik zie de positie van deze groep steeds verder verslechteren. De huren gaan omhoog en de goede bereikbaarheid staat helaas zelden echt centraal. Het ziet er straks misschien wel gezellig en opgeruimd uit, alleen ontbreken bezoekers.
Daarbij is voor veel winkels het product identiek aan hetgeen online verkrijgbaar is. Denk aan sportzaken, kledingzaken, schoenenwinkels enz. Denk ook aan de concurrentie met webreuzen als Zalando, Omoda, Bol en de komende echt grote buitenlandse jongens als Amazon en AlieExpress. Dat betekent dat er nauwelijks prijsruimte is.
Het gevolg is dat je een binnenstad krijgt bestaande uit vrijwel allemaal horeca-achtige tentjes. Die bieden de meeste kans op zaken waar je je nog kunt onderscheiden met een beleving. De verhouding wordt dan erg scheef. Alleen lekkere koffie en een wijntje aanbieden in je kledingwinkel zijn dan niet genoeg. Bovendien heb je dan je horeca-buurman ook nog tegen je.
AANVULLING: Ik hoort net het journaal waarin de gemeente Rotterdam de "strijd" aanbindt met het aantal fastfoodzaken. Haha, je laat ze eerst binnen om je leegstand en de gemeentekas te vullen en nu komen ze erachter dat het er toch wel veel zijn..... Iets zegt me dat dit geen verrassing kan zijn.
Jan Smid 8
Hetty LitjensEn nog iets: als de bouw van je huis te lang duurt en niet binnen de gestelde termijn wordt opgeleverd zal de gemeente een proces tegen je voeren en zal een boete uitdelen. Waarom niet omgekeerd? Ik ruik justitiële tweedeling.
Een simpel voetgangersbruggetje waarvan onduidelijk of die nog wel in gebruik genomen gaat worden. Zie linkjes
https://www.alkmaarsdagblad.nl/gemeente/onderste-steen-moet-boven-bij-debacle-victoriebrug-alkmaar
https://www.alkmaarcentraal.nl/nieuws/60046178-werkzaamheden-voor-herstel-victoriebrug-van-start
Nog een leuk projectje wat niet van de grond komt: Leeghwaterburg Alkmaar
https://www.noord-holland.nl/Onderwerpen/Verkeer_vervoer/Projecten_Verkeer_en_Vervoer/N242_Leeghwaterbrug
https://www.ad.nl/noord-holland/renovatie-leeghwaterbrug-in-alkmaar-gereed-maart-2020~a2cca8d3/
Gert Laman 2
Hetty LitjensMarc Fahrner 7
Wederom een voorbeeld dat laat zien dat gemeenten wel zeer alert zijn bij het verhogen van je OZB, maar iets teruggeven? No way. Men neme... blijft het devies. Immers, de gemeente draait toch wel door en het salaris is er gewoon elke maand. Experts, adviseurs, procedures, kom maar op, belastinggeld zat om er tegenaan te smijten.
Om vervolgens te gaan klagen over de toenemende leegstand van de pittoreske binnenstad. Zo voert de winkelier de strijd op meerdere fronten. Ze moeten creatief zijn om bezoekers te blijven trekken ten gunste van de webwinkels. Die hebben geen bereikbaarheidsproblemen. Dat kost genoeg energie en vervolgens geeft de gemeente je nog een zetje over de rand. Je krijgt toch een nieuw riool? En mooie paaltjes voor je deur?
Gemeenten moeten ervoor zorgen dat winkeliers graag aanwezig blijven. En de meesten willen dat ook. Omdat het hun passie en roeping is. Ze leven voor hun zaak en voor hun stad. Maar daar hoort ook continuïteit bij en een beetje normaal inkomen. Op deze wijze wordt het onevenredig zwaar om je producten en diensten nog enigszins concurrerend en met een redelijke marge aan te bieden.
Helaas lijken gemeenten meer bezig met zelf ondernemertje spelen dan met de reden van hun bestaan: er zijn voor je burgers en bedrijven.
Henk Bakker 6
Mz59 7
Er is een nadeelcompensatie die er niet is.
Jan Smid 8
https://www.apeldoorn.nl/college-b-en-w
Paul Sporken 10
Jan SmidDit soort werkzaamheden met bijbehorende planning wordt volledig door het ambtelijk apparaat verzorgd. De wethouder kan hoogstens voorstellen voor grote infrastructurele projecten voorleggen aan de raad en de startdatum beïnvloeden. En een hamerslag er op geven want hij/zij is er wel verantwoordelijk voor en kan er ook op afgerekend worden.
In mijn eigen gemeente valt het me op hoe slecht ambtenaren de gevolgen inschatten van ingrepen in de openbare ruimte omdat ze de stad slecht kennen op microniveau. De meesten wonen er niet. “Het valt binnen de wettelijke norm” zeggen ze dan bij klachten waarmee de kous af is maar de overlast voor burger en mkb niet minder.
Jan Smid 8
Paul Sporkenhttps://www.ad.nl/binnenland/veel-gemeenten-zitten-op-zwart-zaad~a645ef48/
Marla Singer 7
Ja, het aantal winkels gaat nog veel verder teruglopen en zelfs het aantal supermarkten zal teruglopen omdat steeds meer mensen online gaan winkelen. Wat je dan nog in de centra overhoud zijn winkels met belachelijke hoge marges en zaakjes die zwart geld witwassen. Parkeren wordt nog steeds meer een crime want men wil zoveel mogelijk auto's weren maar wel de hoofdprijs vragen voor parkeerruimte. (Waarbij contant betalen ook nog eens wordt afgeschaft zodat je niet meer anoniem kan parkeren. Tenzij de rechter daar een stokje voor gaat steken want er lopen nog zaken tegen gemeentes om anoniem parkeren af te dwingen.)
Besturen van gemeentes? Dat die bemenst zijn door kneusjes met grote ego's hoeft geen verassing te zijn. Daar loopt ook veel crimineel spul tussen. Of ik overdrijf? Ben bang van niet want als je welk ander regionaal nieuws ook nagaat kom je overal wel van soortgelijke toestanden tegen waarbij je afvraagt waar men in godesnaam mee bezig zijn. (bijv. het gedonder met Rob Scholte en zijn museum)
Hans van Swoll 5
Kortom, met praten kom je geen steek verder bij die mensen want het zijn hun centen niet en straks gaan ze gewoon ontspannen met weekend om in jouw winkel te komen klagen over de overlast.