Begin maart liep de Bulgaar Konstantin Ignatov (1986), voorman van de wereldwijde OneCoin-organisatie, nog vrolijk te paraderen op de Hollywood Walk of Fame in Los Angeles. Hij droeg een zwart petje en een Hawaï-shirtje met korte mouwen, waardoor zijn afgetrainde en volgetatoeëerde armen in volle glorie te bewonderen waren. Voor de gelegenheid had hij om zijn nek een albino boa constrictor gedrapeerd. Het leidde tot een likeable Instagram-foto met de hashtags #snake #smile #happy #weekend. 

Ogenschijnlijk had Konstantin alle reden om gulle glimlach te tonen. Halverwege 2018 was hij aangesteld als vervanger van zijn zus Ruja Ignatova, de charismatische oprichter van OneCoin. Daardoor kreeg hij de leiding over een uiterst succesvol en winstgevend miljardenconcern.

De nieuwe leider vloog de hele wereld over om acte de présence te geven op vaak afgeladen OneCoin-seminars. Terwijl hij poseerde op de beroemde Hollywood Boulevard draaide de verkooporganisatie nog op volle toeren; via een uitgekiende multilevel marketingstrategie werden overal ter wereld, van Oeganda tot China en van Suriname tot Nederland vrienden en familie geronseld om in deze Bitcoin-tegenhanger te beleggen. Dit gebeurde op onvoorstelbaar grote schaal: alleen al tussen het vierde kwartaal van 2014 en het derde kwartaal van 2016 kochten particulieren voor 3,4 miljard euro aan OneCoins. Een deel daarvan werd uitgekeerd als commissie. Onder aan de streep hield de OneCoin-organisatie maar liefst 2,2 miljard euro over. De verkoopcijfers over de rest van het jaar 2016, 2017, 2018 en 2019 zijn niet eens meegenomen in deze berekening. Kortom, genoeg redenen voor Ignatov om een vrolijke Instagram-selfie te maken.

Walk of shame

Een paar dagen na Konstatins slangendansje eindigt zijn walk of fame in een cellencomplex in LA. De Amerikaanse justitie verdenkt Konstantin van oplichting en aanklagers spreken over een ‘piramidefonds van meerdere miljarden dollars’. Vooralsnog heeft Justitie drie hoofdrolspelers in het vizier: de Amerikaanse advocaat Mark Scott, Konstantin Ignatov en zijn zus Ruja Ignatova – de zogenoemde crypto queen die sinds de herfst van 2017, toen OneCoin onder vuur kwam te liggen van toezichthouders, volledig van de radar is verdwenen.

Afgelopen week is in Manhattan, New York de rechtszaak afgetrapt tegen de 51-jarige Mark Scott. Deze Amerikaan was ooit een goed verdienende partner bij het Amerikaanse advocatenkantoor Locke Lord, een groot concern met 21 vestigingen en meer dan zeshonderd medewerkers. Scott ging in 2016 werken voor OneCoin. Met alle gevolgen van dien: afgelopen week moest hij zich melden bij een districtsrechtbank in New York vanwege de aanklacht witwassen. In de rechtbank was ook een verslaggever van Inner City Press aanwezig, die via Twitter live verslag deed van de zitting. Dat leverde interessante nieuwe inzichten op.

Scott zou 400 miljoen dollar voor OneCoin hebben witgewassen via allerlei lege vennootschappen, investeringsmaatschappijen en offshore bankrekeningen. Met hulp van een trustkantoor wist hij het investeringsfonds Fenero Equity Investments limited op te richten in Ierland, waarna er vervolgens een bankrekening kwam bij de DMS Bank & Trust op de Kaaimaneilanden. Een medewerker van het trustkantoor verklaarde dat hij niet wist dat advocaat Scott het fonds vulde met OneCoin-opbrengsten. Ondertussen profiteerde de advocaat zelf volop van zijn witwasactiviteiten: hij kocht voor miljoenen aan vastgoed, een groot jacht en drie Porsches.

Scott ontkent dat hij op de hoogte was van de malafide aard van OneCoin. Uit vrijgegeven rechtbankstukken blijkt dat Scott veel signalen kreeg dat het niet pluis was. Zo kreeg hij talloze e-mails waarin de ene na de andere bank de rekeningen opzegde vanwege witwasrisico’s. Advocaten, die optraden als directeuren van brievenbusmaatschappijen haakten af, het bekende trustkantoor Appleby op de Britse Maagdeneilanden trad terug, eveneens vanwege witwasrisico’s. Ook het trustkantoor Intertrust op de Kaaimaneilanden staakte de dienstverlening. Dit overigens tot groot onbegrip van Scott die in een e-mail sprak over een ‘minor compliance issue’ dat hij moest oplossen. Scott kreeg bovendien in 2016 een artikel toegestuurd waarin werd uitgelegd waarom OneCoin een piramidespel was. Desondanks bleef Scott de opbrengsten van OneCoin wegsluizen.

Topman wist ervan

Tijdens de zittingen kwam OneCoin-leider Konstantin regelmatig aan het woord. Dat leidde tot verrassend nieuws. Hij vertelde dat hij schuld heeft bekend en nu samenwerkt met het Amerikaanse openbaar ministerie. Waarschijnlijk met het oog op strafkorting, Konstantin kan voor de delicten een maximumstraf krijgen van negentig jaar. Zijn eigen strafzaak moet nog plaatsvinden, maar als getuige deed hij nu al een boekje open over OneCoin, zijn zus en de verdachte advocaat Scott. Het opmerkelijkste aan de getuigenis van Konstantin was zijn schuldbekentenis. ‘Ik wist dat ik voor een fraud scheme (frauduleus bedrijf) werkte en wilde niet gepakt worden.’ Hij bekende ook dat hij in Las Vegas zijn computer heeft weggegooid in een vuilniszak.

Getuige Konstantin gaf tijdens de zitting ook inzicht in de geldstromen van OneCoin en het uitgavenpatroon van zijn (voortvluchtige) zus. OneCoin-opbrengsten belandden op bankrekeningen in onder meer de Kaaiman-eilanden, het eiland Jersey, Dubai, Bulgarije, Georgië en Hong Kong. Hij herinnerde zich ook nog de grote hoeveelheid contanten: particulieren rekenden hun educatiepakketten soms cash af. Die biljetten verdwenen vervolgens in een kluis op de derde verdieping van het OneCoin-hoofdkantoor in Sofia, Bulgarije. In Hong Kong werd zelfs een compleet appartement gebruikt als stash house voor contant geld.

Moneyland

Naast de cash verdwenen er ook honderden miljoenen, zo niet miljarden, in ondoorzichtige bedrijfsstructuren. Onderzoeker Jamie Bartlett, die onlangs voor BBC Sounds een podcast-serie van acht afleveringen maakte over de verdwenen crypto-koningin, onderzocht een vennootschappelijke structuur die Ruja hanteerde voor haar vastgoedportefeuille van meer dan 20 miljoen dollar. Het eigendom daarvan zat in een vennootschap, One Property, dat in eerste instantie in handen was van een limited met als eigenaar Ruja. Later kwam deze limited weer in handen van onbekende Panamese stroman.

Vervolgens ging het bezit naar de moeder van Ruja, waarna het in een gelaagde vennootschappelijke constructie belandde, die uiteindelijk werd beheerd door een onbekende twintiger. Oliver Bullough, de onderzoeksjournalist die onlangs het boek Moneyland uitbracht (lees hier het Follow the Money-interview met hem), geeft in de podcast antwoord op de vraag hoe een twintiger opeens op papier de baas kan worden van een grote vastgoedportefeuille. ‘Deze man heeft totaal geen zeggenschap,’ zegt Bullough. ‘Hij zal van tevoren al een document hebben ondertekend waarin hij ontslag neemt. […] Mocht hij niet meer willen luisteren, dan ligt er altijd die ontslagbrief klaar waardoor hij geen directeur meer is.’

Niet alles belandde in Moneyland. Konstantin verklaarde dat zijn zus Ruja grof geld spendeerde aan luxe goederen, zoals juwelen van meer dan 1 miljoen dollar. Ook kocht ze een schip ter waarde van 2 miljoen dollar en een huis in Frankfurt, dat bestemd was voor haar man, en hield ze zelf vastgoed aan in Bulgarije en Dubai. Rondrijden deed ze in een Porsche of een gepantserde Lexus omdat ze bang was gekidnapt te worden. Volgens Konstantin heeft zijn zus Ruja ongeveer 500 miljoen dollar uit de OneCoin-organisatie getrokken. Ze was niet de enige. Konstantin beweerde dat een van de witwassers, ene Amir Abdul Aziz, maar liefst 100 miljoen euro had gestolen van OneCoin.

‘KloteCoin’ is nog te koop

Ondanks de keiharde bekentenis van OneCoin-topman Konstantin slaan de deuren van het OneCoin-hoofdkantoor in Sofia nog gewoon open en lopen er mensen in en uit. Ook het handelsplatform van OneCoin is nog steeds toegankelijk voor OneCoin-bezitters en eventuele geïnteresseerden. ‘Ja hoor, ik kan er nog gewoon in. Ze gaan gewoon door, die gekken,’ zegt de Nederlandse Manette Zeelenberg, een van de vele OneCoin-gedupeerden in Nederland. Deze kunstenaar kocht voor 1700 euro aan educatiepakketten. ‘Volgens mijn account heb ik 3577 OneCoins. De prijs voor één OneCoin is nog steeds 29,95 euro, dus ik ben nog rijk,’ zegt Zeelenberg lachend.

Als een van de gedupeerden is Zeelenberg in goed gezelschap: Follow the Money achterhaalde eerder al dat songwriter John Ewbank ook het schip in ging. Zeelenberg probeerde onlangs op Facebook een podium te creëren voor Nederlandse gedupeerden. Daar kwam weinig respons op. ‘Mensen schamen zich omdat ze erin zijn gestonken en hebben daardoor geen zin om naar de politie te stappen. Ik heb een kennis die 58.000 euro kwijt is door die klote-Coin. Hij schaamt zich kapot. Ik ben 1700 euro kwijt. Vette pech, maar dat overleef ik wel.’