Longqing Jin [*], de eigenaar van een Chinees restaurant in Nederland, kreeg begin 2021 via WeChat een melding dat zijn Chinese rijbewijs bijna was verlopen. Het bericht kwam van een Chinees servicecentrum in Amsterdam. Kennelijk onderhielden zij rechtstreeks contact met de Chinese autoriteiten.

Een reis naar China om zijn rijbewijs te verlengen zat er vanwege de coronamaatregelen niet in. Maar hij kon contact opnemen met Jie Chen, staflid van het Amsterdamse servicecentrum. Nadat het bureau alle informatie van de restauranthouder had gecontroleerd, was de verlenging van zijn rijbewijs binnen een half uur geregeld.

Jin is niet de enige die vlot door dit Amsterdamse bureau is geholpen. Yongwei Zhou, die ook in Nederland woont, moest een medische keuring ondergaan om zijn Chinese rijbewijs te kunnen houden. Dat gebeurde online, via hetzelfde Amsterdamse bureau.

Volgens Safeguard Defenders is de Chinese politie in minstens dertig landen actief met zulke overzeese servicecentra

In Nederlandstalige media is nergens iets te vinden over een Chinees dienstencentrum in Amsterdam. Het centrum staat niet geregistreerd bij de Kamer van Koophandel. Evenmin wordt het genoemd in het rapport China’s invloed en de Chinese gemeenschap in Nederland uit maart 2021, waarin hoogleraar Frank Pieke de invloed van de Chinese Communistische Partij (CCP) in ons land in kaart bracht.

Maar een recent rapport van mensenrechtenorganisatie Safeguard Defenders noemt dit centrum wel. Volgens deze ngo is de Chinese politie in minstens dertig landen actief met zulke overzeese servicecentra. Nederland telt er twee: een virtueel kantoor in Amsterdam, en een bureau op een Rotterdams huisadres.

Wat doet de Chinese politie hier met deze geheimzinnige filialen?

‘Overzeese politiestations’

Het Amsterdamse bureau verleent liefst 77 verschillende diensten. Die variëren van paspoortaanvragen en rijbewijsverlengingen tot zoeken in immigratieregisters en het ‘herstel van de Chinese nationaliteit’. Ook regelt het bureau allerlei notariële zaken en helpt het bij ‘bankdeposito’s, advies over inkomstenbewijs en aankoop financiële producten’. Tot slot kunnen Nederlandse Chinezen er terecht voor al hun vragen over hukou, het allesomvattende Chinese systeem van persoonsregistratie.

Op 28 september 2018 berichtte staatspersbureau China News over de oprichting van de overzeese politiestations. De politie van Qingtian heeft er dan al vijftien opgericht. Volgens het artikel zullen de buitenlandse bureaus zich met een vijftal zaken bezighouden. Vierde punt: ‘De politie van Qingtian kan het buitenlandse servicecentrum gebruiken om inlichtingen te verzamelen, overleg te plegen en zo snel mogelijk reddings- en bijstandsoperaties uit te voeren.’

Buitenlandse Zaken: ‘We zullen onderzoeken wat ze hier precies doen en dan passende acties ondernemen’

Onderzoeker Willemijn Aerdts van het Leidse Instituut Security and Global Affairs acht deze praktijken in strijd met internationale verdragen. ‘Tenzij je daar binnen je diplomatieke betrekkingen afspraken over hebt gemaakt, mag je zulke dingen hier uitsluitend doen met toestemming van de Nederlandse overheid.’

Het ministerie van Buitenlandse Zaken zegt dat de Chinese bureaus niet zijn aangemeld en dus illegaal zijn. ‘We zullen onderzoeken wat ze hier precies doen en dan passende acties ondernemen,’ zegt een woordvoerder. Een woordvoerder van de Chinese ambassade ontkent alles. ‘We hebben geen idee waar u het over heeft.’

Dissidenten

Recent stond een aanhanger van Falun Gong op de Dam in Amsterdam brochures over de in China verboden spirituele beweging uit te delen. Een man met een Kantonees accent sprak haar aan. Nadat hij haar vertelde dat hij uit Hong Kong was vertrokken omdat de Chinese overheid daar alle vrijheden steeds verder inperkt, raakten ze uitgebreid aan de praat, vertelt ze Follow the Money.

‘Toen waarschuwde hij me voor een Chinees politiebureau in Rotterdam dat met “bedrieglijke praatjes” Chinezen die de mensenrechten verdedigen en in Nederland wonen, “overhaalt” om naar China terug te keren. Volgens hem hebben inmiddels meerdere mensen daar gehoor aan gegeven.’

Dat het Rotterdamse politiebureau dissidenten benadert, blijkt ook uit het verhaal van Wang Jingyu, die China in juli 2019 verliet nadat hij openlijk steun had betuigd aan het protest in Hong Kong. In februari 2021 zette hij op sociale media openlijk vraagtekens bij de officiële lezing van het aantal slachtoffers dat in juni 2000 aan Chinese zijde was gevallen bij schermutselingen tussen Chinese en Indiase troepen.

Daarna klaagde de politie van zijn woonplaats Chongqing hem aan wegens het ‘beledigen en kleineren van helden’ en ‘ruzie maken en problemen veroorzaken’. Om Wang te dwingen terug te keren, werden zijn beide ouders ontslagen bij het staatsbedrijf waar ze werkten; later werden ze gevangen gezet. Na allerlei omzwervingen belandde Wang vorig jaar in Nederland, waar hij asiel kreeg. 

Inmiddels heeft Wang enkele uren vastgezeten omdat hij verschillende bommeldingen zou hebben gedaan, onder andere in België. Maar onderzoek van de politie wees uit dat hij er niets mee heeft te maken. RTL Nieuws en Follow the Money hebben berichtenverkeer van en naar Wang kunnen inzien, en hebben zijn verhaal geverifieerd.

Wang stelt dat de Chinese overheid of leden van de CCP erachter zitten. Valse bommeldingen doen en critici van het regime daarvoor laten opdraaien, is inmiddels een bekende truc van de Chinese overheid. In Londen bijvoorbeeld kreeg de Australische mensenrechtenactivist Drew Pavlou daarmee te maken.

Wang, naar wie de Chinese politie nog steeds op zoek is, zegt dat hij in Nederland telefonisch is benaderd. ‘Een paar maanden geleden werd ik gebeld vanaf een Nederlands nummer. De man, die zijn naam niet noemde, zei dat hij van het Chinese Overzeese Politiebureau was. Hij vroeg me terug te keren naar China. Denk aan je ouders, zei hij, als je teruggaat kun je dit oplossen. Ik wist niet eens dat ze een politiebureau hier in Nederland hadden. [..] Weet de Nederlandse regering dat eigenlijk wel? En zo ja, hoe kan Nederland dat toestaan?’

Later kreeg hij vage appjes met scheldwoorden. Ze waren afkomstig van het nummer van het Rotterdamse overzeese politiebureau.

Aerdts noemt deze praktijk ‘ontzettend brutaal’: ‘De afgelopen jaren hebben we gezien dat de Chinezen steeds schaamtelozer zijn in het bereiken van hun doelen. Eerst stalen ze op grote schaal intellectueel eigendom om hun eigen economie te versterken, nu proberen ze op grootschalige en gestructureerde wijze controle uit te oefenen op hun diaspora en dissidenten.’

De Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst (AIVD) waarschuwt al sinds 2018 voor landen waarvan de dienst zag dat zij hun ‘geëmigreerde (ex)landgenoten’ proberen te beïnvloeden. Het gaat volgens de AIVD om Iran, Rusland, Turkije en China.

Direct contact met de Chinese politie

Wie zitten er achter dit Amsterdamse dienstencentrum en welke contacten hebben zij met China?

Een artikel van maart 2021 in de United Times vermeldt de namen en mobiele telefoonnummers van de vijf mannen die het Amsterdamse centrum vormen. Drie van hen, locatieleider Yanping Shu en zijn plaatsvervangers Jie Chen en Xiangrong Zhou, zijn tevens bestuurslid van de stichting Qingtian Nederland. Die stichting werd, net als het Amsterdamse servicecentrum, in 2018 opgericht. Volgens de United Times deden Shu en Chen voordat zij uit China vertrokken ervaring op ‘in de openbare veiligheidssector’.

In datzelfde artikel deed de United Times uitgebreid verslag van een online bijeenkomst van een maand eerder. Yan Hua Rong, lid van het partijcomité en plaatsvervangend directeur van het Bureau voor Openbare Veiligheid van Lishui, had daar een live chat met personeel van overzeese bureaus in Spanje, Italië, Nederland, Oekraïne en Cambodja.

Tijdens de bijeenkomst werd het Amsterdamse bureau bekroond als een van de ‘Top Ten Outstanding Service Centres’. Het hoofd van het Amsterdamse bureau ontving bovendien de ‘Special Contribution Award for the Fight against Epidemics’.

Die term ‘politiestation’ is geen verschrijving

Het Amsterdamse centrum behoort – samen met een bureau in Spanje – volgens de United Times tot de eerste overzeese politiestations die werden opgericht. Die term ‘politiestation’ is geen verschrijving. De divisie Lishui van het United Front Work, de propaganda- en beïnvloedingsafdeling van de CCP, heeft op haar website een pagina over haar overzeese bureaus die, zo staat er, ‘buitenland-gerelateerd politiewerk faciliteren’.

Ook Yanping Shu, de leider van het Amsterdamse centrum en voorzitter van de stichting Qingtian Nederland, noemde zijn centrum een politiebureau. Dat deed hij op 6 september 2022 in restaurant Ocean Paradise aan de Parkhaven in Rotterdam.

Een verslag van die bijeenkomst verscheen twee dagen later op de website van de Qingtian Media Group. In Ocean Paradise waren ruim vijfhonderd Chinezen uit België, Spanje, Luxemburg, Frankrijk, Duitsland en natuurlijk Nederland aanwezig. Voorts present: hoge vertegenwoordigers van de Chinese ambassade in Den Haag en de leiders van alle belangrijke Chinese verenigingen in Nederland. De avond stond in het teken van de bestuurswissel van de stichting Qingtian Nederland.

Aftredend voorzitter Yanping Shu dankte in zijn speech met name de Chinese ambassade, waarmee hij zo’n goede relatie heeft onderhouden. Ten overstaan van de volle zaal somde hij tien zaken op die de stichting onder zijn bewind heeft bewerkstelligd. 

Nummer drie op zijn lijst: de oprichting van het Nederlandse station van de Lishui Police Overseas Chinese Post. Nummer zes: zijn persoonlijke bemoeienis met de verkiezingsstrijd van de jonge Chinees-Nederlandse Renjie Luo, die in 2018 voor het CDA meedeed aan de gemeenteraadsverkiezing in Den Haag. Als lid van het overzeese politiebureau spande Shu zich kennelijk in om een CCP-gezinde Chinees in de Haagse raad te krijgen. (Luo behaalde 619 stemmen, te weinig voor een zetel.)

Het laatste punt op zijn lijst: Shu ging er prat op dat hij altijd heeft gestaan voor de ‘grote zaak van een vredige hereniging van het moederland met Taiwan’, en dat zijn stichting altijd ‘ondubbelzinnig’ de positie en de besluiten van de Chinese regering heeft gesteund.

Benedenwoning in Rotterdam

In de Van der Sluysstraat in Rotterdam-Noord, in een woning op de begane grond, is het Fuzhou Police Overseas Service Station gevestigd. Op dit adres woont Fabiao Zheng (63), eigenaar van een klusbedrijf. Fabiao’s adres en mobiele nummer staan in een lijst van overzeese Fuzhou-politiestations die het Chinese magazine Toutiao begin dit jaar publiceerde. Wanneer Follow the Money en RTL Nieuws dat mobiele nummer bellen, neemt een man op die bevestigt dat hij Zheng is. Vragen over het politiebureau beantwoordt hij niet. Dat geldt ook voor een uitgebreide mail. 

Uit een artikel over Zhengs achtergrond blijkt dat zijn oom een ‘senior military officer’ was die hem overhaalde ook in het leger te dienen. Na zijn eervolle ontslag verhuisde hij naar Nederland, waar hij in diverse restaurants werkte. In 2014 begon hij het Nederlands Centrum voor Chinese Professionals, dat het moederland wil dienen door economie en technologie te combineren. Zheng zegt in het artikel dat hij de Chinese regering en overzeese Chinese verenigingen altijd zal steunen en dat hij alle ‘goede geavanceerde ideeën en technologie naar China zal sturen’.

Volgens staatspersbureau China News telt Nederland inmiddels een derde Chinees politiebureau. Op 25 februari 2021 meldde het stadsbestuur van Wenzhou vijf nieuwe overzeese dienstencentra te hebben opgericht voor voormalige, inmiddels geëmigreerde inwoners van deze havenstad. Een daarvan bevindt zich in Nederland. Follow the Money en RTL Nieuws konden niet achterhalen in welke stad dit derde bureau is gevestigd.

[*] Waar sprake is van Nederlandse Chinezen, noemen wij bijna overal – anders dan in China gebruikelijk is – eerst hun voornaam en dan hun achternaam.