Tientallen thuishulpen liepen dinsdagmiddag vermoeid maar voldaan in polonaise door het geïmproviseerde FNV-hoofdkwartier in een weiland in het Gelderse Hengelo, naast het gemeentehuis van Bronckhorst. Na een weekend durende bezetting — compleet met politieontruiming en arrestaties — liet de wethouder eindelijk weten dat ze met behoud van rechten en hun eigen cliënten overgenomen werden. Niet door Buurtzorg, zoals de dames zelf hadden verzocht, maar door twee ander organisaties: Zorgkompas en Markenheem. 

De strijd was niet overbodig. Zonder afspraken over het behoud van rechten, zouden de thuishulpen na faillissement van TSN een onzekere toekomst tegemoet gaan — voer voor de hoogste bieder in thuishulpland. Onacceptabel, voor werknemers Erica Stinissen en José van Halteren van TSN. Net als de rest van hun collega's bij TSN in Bronckhorst, komen beide hulpen van Sensire af, dat twee jaar geleden probeerde de dames in samenwerking met de gemeenten in een alfahulpconstructie te plaatsen.

'De bodem is echt bereikt nu. We hebben niets meer te verliezen'

Van Halteren: 'De bestuurders hier denken dat ze met een stel domme poetshulpen te maken hebben. Maar wij laten niet meer over ons heen lopen.' Erica Stinissen legt uit dat het geen optie meer is om opnieuw in te leveren: 'Sommigen van ons hebben al drie of vier keer een overname meegemaakt en moesten daarbij steeds opnieuw loon inleveren. De bodem is echt bereikt nu. We hebben niets meer te verliezen.' 

Wie gaat de zorg straks leveren?

Nu het faillissement van de grootste thuishulpleverancier in Nederland steeds dichterbij komt, wordt het voor de 12.000 thuishulpen en hun kwetsbare cliënten spannend. Wie gaat de zorg straks leveren? De bewindvoerders van TSN hebben met zorgorganisatie Buurtzorg aan een oplossing gewerkt. Met een nieuwe stichting, Familiehulp, is Buurtzorg bereid om alle 12.000 werknemers en cliënten na faillissement over te nemen met behoud van rechten.

Samen met Rabobank wil Buurtzorg de stichting financieren voor 15 tot 20 miljoen euro. Daarnaast wordt via de gemeenten een gezamenlijk op te brengen steunbedrag van een kleine 5,5 miljoen euro gevraagd. Dat geld is aanwezig, daar staatssecretaris Martin van Rijn in november na de surseance van TSN een kleine 70 miljoen euro beschikbaar stelde voor de gemeenten als noodfonds voor de thuishulp. 

Gemeenten als Zutphen en Leeuwarden hebben de thuishulp aanbesteed onder het tarief van 21 euro per uur

Maar niet alle gemeenten zijn bereid de aangereikte oplossing ook uit te voeren. Een groot aantal gemeenten is niet bereid de prijs van 21 euro per uur te betalen, zoals NRC Handelsblad vorige week zaterdag liet zien. Gemeenten als Zutphen en Leeuwarden hebben de thuishulp aanbesteed onder dat tarief. Maar gemeenten die wel het benodigde tarief willen betalen kiezen — zoals in het geval van Bronckhorst — bewust voor andere opdrachtgevers. Buurtzorg-directeur Jos de Blok maakte donderdagmiddag bekend dat in ieder geval 2300 TSN-thuishulpen naar Stichting Familiehulp vertrekken, tot maximaal 3000. Voor de overige 9.000 thuishulpen van TSN is grotendeels nog niet duidelijk wat er met hen en hun cliënten gaat gebeuren. 

Azen op thuishulpen

In de Achterhoek meldden dinsdag nadat het nieuws uit Bronckhorst bekend was meer gemeenten dat zij niet in zee gaan met Familiehulp/Buurtzorg. Zij gaan net als hun buurgemeente in zee met andere aanbieders. In het hele land is de strijd om de thuishulpen en hun cliënten nu losgebarsten. Maar aanbieders blijken niet per se het nobele streven te hebben om de thuishulpen aan het werk te houden. Het gaat ze vooral om de opdrachten, zei Zion Jongstra gisteren in De Volkskrant: 'Er zijn niet veel kandidaten die geïnteresseerd zijn in de koppeltjes, de cliënten en de thuishulpen die voor hen werken.'

In Twente, maar ook in enkele Achterhoekse gemeenten, heeft zorgorganisatie Thuisgenoten zich gemeld voor de overname — inclusief personeel. Achter het bedrijf gaat een oude bekende van de thuishulpen schuil, niemand minder dan TSN oprichter Jan Torny. Torny verkocht  TSN in 2007 aan schoonmaakconcern ADG, maar bleef zelf twee jaar lang aan als directeur. Hij staat bekend als de man die de explosieve groei van TSN realiseerde. 

Het bedrijf maakte onder zijn leiding een omzetgroei van 25 miljoen tot 300 miljoen euro per jaar door. De strategie van Torny was het veroveren van de markt door sterke prijsconcurrentie en de overname van het personeel van partijen die op die manier uit de markt gedrukt waren. Een roekeloze groeistrategie, die jarenlang met argusogen bekeken werd door de politiek en uiteindelijk mogelijk heeft geleid tot het huidige faillissement van de thuishulpgigant. (Zie ook deze recente analyse over de groei en ondergang van TSN van Follow the Money.)

Van TSN naar TSN? 

In de gemeente Groningen doet zich de opmerkelijke situatie voor dat cliënten die tot nu toe een zwaardere vorm van thuishulp ontvangen, bij TSN blijven. Niet bij de zinkende thuishulp-BV, maar bij het bedrijf TSN Begeleiding BV. Een andere tak van TSN die buiten het faillissement valt. TSN neemt in Groningen honderden — duurdere — cliënten over uit de 'boedel' van haar eigen in surseance verkerende voormalige dochtermaatschappij? Dat riep - niet in de laatste plaats vanwege het ontduiken van aansprakelijkheid door TSN - vragen op bij de redactie van Follow the Money. 

Mag dit zomaar? Ja, legt meester Hans Tiethoff van het Haagse kantoor DVDW advocaten uit. De bewindvoerder moet daarvan wel op de hoogte zijn. 'Het is een situatie die ik persoonlijk totaal ongewenst vind, maar die in faillissementenland helaas veel voorkomt.' Met 'ongewenst' doelt Tiethoff op het volgende: 'Opdrachten komen zo weer terecht bij het falende management van de faillerende onderneming. Maar in dit geval is het de gemeente die daarvoor heeft gekozen door deze partij te contracteren.' De gemeente Groningen had nog geen tijd om te reageren op vragen over de aanbesteding door Follow the Money. 'Uiteindelijk is het in het geval van de thuiszorg de overheid die niet bereid is de prijs te betalen voor de zorg die haar ingezetenen nodig heeft. Dat is triest maar waar.' 

'Opdrachten komen zo weer terecht bij het falende management van de faillerende onderneming'

Advocaat Toni van Hees — net benoemd tot bewindvoerder van Perry Sport — legt uit dat dit op zich te rechtvaardigen kan zijn, zeker wanneer de continuïteit van dienstverlening gewaarborgd moet blijven. 'Dan valt het heel goed te verdedigen om opdrachten over te laten aan de partij die ze kan uitvoeren. Zeker in de thuiszorg. Maar wanneer opdrachten waarde vertegenwoordigen, is het wel gebruikelijk dat daarvoor een compensatie betaald wordt.' 

Advocaat Anne Bas Terpstra van advocatenkantoor Daniels in Almelo, dat samen met Van der Hel Advocaten de bewindvoering over TSN Thuiszorg op zich nam, laat weten dat TSN vanaf het moment van surseance open is geweest over de constructie in Groningen. Of er een vergoeding is betaald voor de opdrachten is niet duidelijk. 

Ingewikkelde situatie

De situatie in Groningen is overigens uniek, volgens een woordvoerder van TSN. De gemeente heeft daar de zwaardere vorm van huishoudelijke hulp afgeschaft en vervangt die door lichte begeleiding - een nieuw 'product'. Begeleiding werd eerder door de zorgverzekeraars vergoed maar is nu de verantwoordelijkheid van gemeenten geworden, Groningen kiest ervoor om nu de zwaarste huishoudelijke hulp te vervangen voor lichte begeleiding. 'De gemeente Groningen heeft bij de inschrijving als voorwaarde gesteld dat de zorgaanbieder ook de bereidheid moet hebben om vanaf 1 januari 2016 huishoudelijke hulp als algemene voorziening aan te bieden.'

Zo won TSN Begeleiding de aanbesteding, om TSN Thuiszorg als onderaannemer het werk uit te laten voeren. TSN is nu op zoek naar een nieuwe onderaannemer om de goedkopere vorm van huishoudelijke hulp over te nemen. Stichting Familiehulp van Buurtzorg is daarvoor benaderd, maar weigerde de opdracht. Directeur Jos de Blok van Buurtzorg: 'Wij willen niet in onderaanneming werken voor TSN.' 

Het faillissement van TSN Thuiszorg laat vermoedelijk niet lang meer op zich wachten.

UPDATE - 17.45 uur: 

De bewindvoerders van TSN hebben zojuist bekendgemaakt dat minimaal 3350 medewerkers van TSN Thuiszorg hun baan behouden met behoud van hun huidige salaris. Van de 137 gemeenten die een contract met TSN Thuiszorg hebben en het reddingsvoorstel van de bewindvoerders ontvingen, hebben inmiddels 99 gemeenten gereageerd. Een aantal gemeenten weten dat zij in willen gaan op het aanbod van de stichting Familiehulp van Buurtzorg, andere gemeenten kozen voor andere aanbieders die het loon in stand willen houden.