ING is de derde bank die een dergelijke massaclaim ontvangt van de stichting. Eerder kregen ook Rabobank en ABN Amro een dergelijke claim aan hun broek. Met Rabobank is het juridische traject inmiddels gestart, met ABN Amro gaat de Stichting volgende week eerst nog in gesprek, om te zien of een schikking mogelijk is voordat de juridische molen gaat draaien. Ook met ING wil de stichting eerst nog praten over een mogelijkheid om er onderling uit te komen zonder dat de rechter daar aan te pas hoeft te komen. Volgens Pieter Lijesen hebben zich tot nu toe 21 ondernemers aangesloten bij de massaclaim tegen ING. Bij Rabobank gaat het om ruim 500 deelnemers, en bij ABN om ruim 100. 'Maar bij ING zitten er ook heel grote jongens bij. Bij Rabo zijn het ook boeren die soms minder dan 7,5 ton aan swaps hebben. Bij ING zitten er ook ziekenhuizen tussen en een universiteit. Dan gaat het in een keer om heel veel geld, dat maakt het collectief claimen de moeite waard.' Lijesen schat dat de ING-klanten die bij hem zijn aangesloten voor zo'n 0,5 tot 1 miljard euro aan rentederivaten hebben afgesloten, tegenover zo'n drie miljard euro bij Rabobank.

Gevoelige nederlaag

ING leed vorige week een gevoelige nederlaag bij het gerechtshof Amsterdam. Nadat de bank eerder al twee rechtszaken had verloren waarbij ze de tussentijdse renteverhogingen moesten terugdraaien, oordeelde het Hof nu in hoger beroep dat de gehele renteswap mocht worden verscheurd. Een vergaande uitspraak, waar ook Lijesen van hoopt te profiteren. Volgens hem is die uitspraak namelijk vrij universeel toepasbaar op ING-klanten.

Derivaat 'onder water' is wel degelijk extra krediet, oordeelt Hof

In de kern draait de uitspraak van het Hof over het 'onder water staan' van de swaps. Als de rente daalt, krijgt het derivaat een negatieve waarde. De bank bagatelliseerde dat steeds: alleen als je de swap tussentijds afkocht, moest je dat bedrag betalen. Als je de swap netjes zou uitzitten, was er niets aan de hand, suste de bank. Dat is niet waar, stelde het Hof. ING heeft namelijk een 'allowancefaciliteit' in het leven geroepen: als je swap onder water staat, wordt dat afgeboekt op die allowancefaciliteit. De ondernemer merkt dat vrijwel niet en de bank noemt het een 'kosteloos extraatje', maar in feite is het gewoon een extra lening, oordeelde het Hof. ING neemt dat extra leenbedrag namelijk mee in de berekening of de bank extra risico op de klant loopt en dus de risico-opslag op de lening verhoogt. Ook is het hypotheekrecht vaak aan de allowancefaciliteit gekoppeld. Als de onderneming faillliet gaat, kan de bank daardoor het onderpand verkopen, in plaats van een claim bij de failliete boedel te moeten inbrengen. Dat is dus helemaal niet kosteloos, stelde het Hof.

'Dit is het punt waarop je het gaat winnen'

'Dit is het punt waarop je het gaat winnen,' zegt Lijesen over het verborgen krediet dat komt kijken bij rentederivaten. 'Als een ondernemer van te voren wist dat hij bij het kopen van een swap ook een extra krediet aanging, dan had hij wel twee keer nagedacht.' De allowancefacilitiet is dus een belangrijk punt in de rechtszaken rondom swaps, maar heeft tot nu toe een onderbelichte rol gespeeld in de discussie over de derivatenproblematiek. 'Het is niet waar de pijn van de meeste ondernemers zit. Die zit bij de renteopslagen. Ik denk dat het dan al snel om één miljard euro per bank gaat, wat ze aan extra rente in rekening hebben gebracht bij mkb'ers.' Het probleem rondom rentederivaten staat nu zo'n drie jaar in de schijnwerpers. Banken verkochten het product vooral in de jaren rondom het uitbreken van de kredietcrisis in 2008 op grote schaal in combinatie met een lening met een variabele rente. Het derivaat moest als een soort verzekering werken tegen een stijgende rente. Veel ondernemers hadden echter niet door dat zij met een negatieve waarde geconfronteerd konden worden: tussentijds aflossen werd daardoor een zeer kostbare aangelegenheid. Ook bleek de bank de opslag op de rente wel degelijk te kunnen verhogen, ook al dacht de mkb'er zich dus te hebben ingedekt tegen een hogere rente.

'bij ziekenhuizen gaat het om gemeenschapsgeld, dat ligt toch wel gevoelig'

Ziekenhuizen en particulieren

ING is een relatief kleine speler geweest in het verkopen van rentederivaten aan mkb'ers. Toch is de positie van ING volgens Lijesen bijzonder. 'Dat ze zoveel swaps met ziekenhuizen hebben afgesloten, ligt toch wel een beetje gevoelig. Dat is toch gemeenschapsgeld.' Ook heeft ING vaak derivaten verkocht aan privé-personen, vaak (gepensioneerde) ondernemers die vastgoed kochten. Waar het gaat om financiële dienstverlening, hebben particulieren over het algemeen veel meer wettelijke bescherming dan ondernemers. Onder druk van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) voeren banken nu herbeoordelingen uit van de derivaten die zij verkocht hebben aan zogeheten 'niet-professionele' mkb-ondernemingen. Waar de banken constateren dat ze fouten hebben gemaakt, moeten zij de klant compenseren. Maar de particuliere ING-klanten met een swap vallen daarbij dus buiten de boot. 'Dan gaat het bij wijze van spreken over een tandarts die een pandje koopt als pensioenvoorziening.'   Update: ING laat donderdag in een reactie weten: 'ING heeft kennig genomen van de brief van de Stichting Renteswapschadeclaim. We bestuderen de brief en geven de stichting een passende reactie. Klanten die vragen of klachten hebben over hun lopende rentederivaat raden wij aan contact op te nemen met ING. ING heeft in beperkte mate rentederivaten verkocht aan zakelijke klanten die hun renterisico wilden afdekken. ING is al enige tijd bezig met de herbeoordeling of de dienstverlening omtrent de verkoop van rentederivaten aan niet professionele MKB klanten voldoet aan de toepasselijke wet- en regelgeving. Dit naar aanleiding van een eerder verzoek van de AFM van de zomer van 2014 en waar we regelmatig updates over publiceren op onze website. Hierbij is tevens beoordeeld of er is voldaan aan de aanbevelingen van de AFM zoals vastgelegd in het rapport ‘Aanbevelingen rentederivatendienstverlening’ van februari 2014. In die gevallen waarin de dienstverlening als niet passend is, c.q. wordt beoordeeld, zal ING de klant een oplossing bieden overeenkomstig een door ING vastgesteld oplossingskader waarin het klantbelang centraal staat en dat consistente oplossingen biedt voor vergelijkbare gevallen. Deze oplossingen kunnen bestaan uit het tegensluiten of herstructureren van het derivaat, financiële compensatie van eventuele schade of een combinatie hiervan. ING vertrouwt er op dat zij samen met de klant een oplossing kan vinden. Indien ING en de klant er samen niet uitkomen, kan de klant een klacht indienen overeenkomstig de algemene klachtenprocedure van ING en eventueel bij het KIFiD. Volgens planning zal ING MKB klanten bij wie de dienstverlening als niet passend is beoordeeld, uiterlijk eind 2015 een oplossing bieden.'