Drie meiden op een bankje in een winkelcentrum in Kanaleneiland doen zich tegoed aan een Mokkaschnitt: een mierzoete mokkataart, die vooral bestaat uit suiker, deeg en vet. Fiep (13), Madelief (13) en Nanna (12) verontschuldigen zich voor het gebak op hun schoot: ‘Soms zijn er nou eenmaal dagen waarop je iets lekkers wilt snacken,’ zegt Fiep opgelaten. 

De drie brugklassers kennen elkaar van school; meestal trekken ze in de pauze met elkaar op. Afgelopen jaar bezochten ze met enige regelmaat dit winkelcentrum in de Utrechtse wijk. Op naar de supermarkt op zoek naar iets te ‘snacken’, het liefste taart of koek.

‘Op de basisschool mochten we nooit van het schoolplein af. Hier wel,’ zegt Madelief. Nanna, de jongste van het stel, vult aan: ‘Nu denkt iedereen waarschijnlijk dat we hier heel vaak zijn en heel ongezond eten, maar dat is niet zo.’ Ze doelt op het gebak dat het drietal bij hoge uitzondering heeft gekocht. Thuis eten de vriendinnen gezond; ook doen ze twee keer per week aan sport en nemen ze altijd hun eigen boterhammen mee naar school.

‘Veel scholieren weten de route naar ongezonde eet- en drinkwaren blindelings te vinden’

‘Maar ik zie ze wel eens liggen, die boterhammen in een prullenbak,’ zegt Nanna. ‘Al is dat bij ons op school best zeldzaam.’ Volgens deze meiden zijn patat of kip vooral in trek bij de hogere klassen. Madelief: ‘Zo hebben de jongens afgesproken dat het elke woensdag ‘Kipdag’ is.’

Gezondheidsachterstand

Het winkelcentrum Kanaleneiland ligt in de buurt van een aantal middelbare scholen en een mbo-school. Misschien niet ideaal, omdat de wijk bekend staat om zijn grote gezondheidsachterstanden, maar het verschijnsel ‘scholieren op strooptocht’ is hier niet veel anders dan op andere plaatsen in ons land.

Veel scholieren weten de route naar de aanbieders van ongezonde eet- en drinkwaren dan ook blindelings te vinden. Het aanbod in het winkelcentrum is namelijk goedkoper en ruimer dan in de schoolkantine.

Het voedselaanbod in het winkelcentrum weerspiegelt vooral functionaliteit: het moet vullen en niet te duur zijn. Hier zijn geen gezonde veganistische saladebars of hippe koffietenten, zoals in het centrum van Utrecht. Wel een bakkerij, twee supermarkten en een handvol fastfoodretailers, zoals Chicken Today, New York Pizza en een friettent van Bram Ladage. Het zijn ketens die bij het winkelende publiek vooral bekend staan als aanbieders van gefrituurde snacks of fastfood, maar geliefd bij scholieren als tussendoortje of lunch. 

En dat is te zien, want rond het middaguur wemelt het van de scholieren die op zoek zijn naar een snack. Oumaima (14) en Zayneb (13) zijn ook onderweg, op jacht naar een zak Skittles. Ze nemen zelden brood mee naar school. Deze meiden eten liever zure matten, felgekleurde zure snoepslierten gedoopt in suiker. Het snoep kopen ze meestal bij één van de twee supermarkten van het winkelcentrum. ‘Al is dat eigenlijk elke dag, want we eten vaker snoep dan brood op school.’ 

Keuze van kinderen

Oumaima en Zayneb bevestigen dat ze bijna nooit iemand op school brood zien eten. Of het zin heeft om ongezonde snacks in de directe omgeving van scholen te verbieden? De meiden lachen hard. Zayneb: ‘We hebben hier toch een Albert Heijn? Die kunnen ze toch ook niet verbieden. Dat gaat ècht niet werken!’ Geen van deze meiden heeft op school overigens te maken met een schoolpleinbeleid dat de leerlingen verbiedt om in de pauzes en tussenuren het schoolterrein te verlaten.

Maar Madelief vindt het prima zo: ‘We vinden er niets aan als we op het schoolplein moeten blijven, want dan hebben wij het gevoel dat we gevangen zitten. Dan kun je alleen nog maar suf met elkaar praten.’ Fiep vult aan: ‘Het is de keuze van kinderen om te kopen en eten wat ze willen.’ 

‘En anders haal ik het toch wel, maar dan gewoon na afloop van school,’ meldt Nanna nog. ‘Want als ik iets lekkers zie dan krijg ik daar gelijk trek in, ook al heb ik geen honger meer.’

En daarmee slaat deze brugklasser precies de spijker op z’n kop. Ongezonde verleidingen zoals Dunkin’ Donuts en ouderwetse frietkotten liggen overal op de loer. Niet alleen in de directe leefomgeving van scholen, maar ook in supermarkt om de hoek of bij de bakker onderweg naar school. Het is dus een knappe beleidsmaker die de eigenwijze pubers voor een teveel aan suiker, vet en zout kan behoeden.