De start was ronduit veelbelovend. Een paar jaar lang sleutelden de Limburgse ondernemers Sjra Smeets en Joop Lemmens aan een baanbrekende innovatie: de productie van 'opgeschuimde' kunststof pallets, gemaakt van restafval.

Je kent ze wel: van die pallets die overal in de industrie en handel gebruikt worden. De overgrote meerderheid van de wereldwijd gebruikte pallets is nog van hout; de uitvinding van een zeer lichte kunststoffen variant betekende een enorme verbetering voor het milieu. Vanaf 2010 gingen Smeets en Lemmens ermee de markt op, ze zagen zichzelf als voorlopers in een toekomstige miljardenindustrie. Beiden brachten een bak aan ervaring mee: Smeets werkte jarenlang als topmanager in de afvalverwerkende industrie, Lemmens was een chemisch technoloog met 30 jaar ervaring. Hun bedrijf noemden ze Cradle to Cradle Products, kortweg C2CP. 

Chemiegigant DSM geloofde erin, en fungeerde als launching customer. De meeste start-ups kunnen alleen maar dromen van een eerste klant met die omvang. In haar jaarverslag over 2011 noemde DSM de uitvinding 'een van de meest veelbelovende ontwikkelingen' bij het terugdringen van de CO2-uitstoot.

'We dachten: een duurzame bank begrijpt dat dit soort innovaties tijd nodig heeft om tot wasdom te komen.'

Driekwart miljoen euro

Dankzij het gebruik van kunststof in plaats van hout kon DSM de jaarlijkse uitstoot naar eigen zeggen met 60.000 ton verminderen. Ook de provincie Limburg geloofde in het bedrijf: vanuit het Innovatiefonds van de provincie ontvingen Smeets en Lemmens in 2010 een lening van driekwart miljoen euro. De provincie verwachtte dat binnen een paar jaar tientallen mensen bij C2CP zouden kunnen werken.

Een huisbank hadden Smeets en Lemmens voor hun duurzame onderneming ook snel gevonden: de ideële Triodos Bank, kort daarvoor door de Financial Times uitgeroepen tot 'duurzaamste bank ter wereld'. Anders dan veel andere banken investeert Triodos niet in zaken als wapens en olie; de bank heeft als missie om geld te gebruiken 'op een manier die mens en milieu ten goede komt en duurzame ontwikkeling bevordert'.

Menselijke waardigheid gaat bij Triodos vóór nettowinst. 'Precies het soort bank dat wij bij ons bedrijf vonden passen,' zegt Smeets. 'We dachten ook: een duurzame bank begrijpt dat dit soort innovaties tijd nodig heeft om tot wasdom te komen.'

Nu, zeven jaar later, liggen de verhoudingen heel anders. C2CP is failliet; het bedrijf ging in 2014 kopje onder. Volgens Smeets en Lemmens is Triodos mede verantwoordelijk voor dit debacle. De duurzame ondernemers hebben de bank daarom gedagvaard. Triodos heeft zich volgens hen schuldig gemaakt aan wanprestatie en onrechtmatige daad. Waar heeft de bank met de smetteloze reputatie deze aantijgingen aan te danken?

Tegenvallende resultaten

Terug naar april 2013: op dat moment werd voor C2CP duidelijk dat het veroveren van de markt met kunststof pallets lastiger was dan verwacht. De verkoopresultaten vielen tegen. Triodos, dat in totaal 2 miljoen euro aan C2CP geleend had, drong aan op het vinden van een samenwerkingspartner met een groot netwerk en kennis van de markt. Die partner werd gevonden in de Faber Halbertsma Groep (FHG), Europees marktleider in de productie van pallets en kisten.

Op 3 april 2013 nam FHG 51 procent van de aandelen over. 'Voor C2CP was deze samenwerking een noodzakelijke financiële ondersteuning,' zo verklaart FHG-woordvoerder Mirjam Soeterbroek. 'Voor FHG betekende dit dat zij haar portfolio van houten, metalen en kartonnen pallets en kisten kon aanvullen met duurzaam geproduceerde kunststof pallets.'

De nieuwe grootaandeelhouder dacht C2CP binnen één tot drie jaar winstgevend te kunnen krijgen. Dat doel bleek echter al snel onhaalbaar. Soeterbroek: 'De interesse van klanten viel tegen. Zo vond DSM de pallets te duur worden. Onze investering bleek veel minder te renderen dan verwacht. Dat was een enorme tegenvaller voor alle eens zo enthousiaste betrokkenen.'

‘FHG was er alleen maar op uit om haar eigen positie te beschermen’

Maar volgens Smeets en Lemmens, de oprichters van C2CP, is er een totaal andere reden waarom zakelijk succes onder de nieuwe aandeelhouder uitbleef: 'Onze innovatie was gewoon te destructief voor de bestaande spelers,’ aldus Smeets. 'FHG was er als marktleider in houten pallets alleen maar op uit om haar eigen positie te beschermen. Ze zaten ons zoveel mogelijk dwars en trapten voortdurend op de rem. FHG heeft werkelijk geen euro voor ons verdiend.'

Doorstart

Nog voor het einde van 2013 wilden de oprichters van C2CP weer van FHG als aandeelhouder af. Door de aanhoudende verliezen kwam tegelijk de toekomst van het bedrijf in gevaar. Ook Triodos, waar C2CP inmiddels onder bijzonder beheer viel, leek het geloof in een winstgevende toekomst te verliezen. Smeets en Lemmens werkten daarom aan een oplossing: een doorstart met een nieuwe aandeelhouder, die ook de bankschuld bij Triodos zou kunnen overnemen. Die partij werd gevonden: een vermogende investeerder uit Geleen geloofde nog wél in de kunststof pallets. 

Namens deze beoogde financier kwam Jef Willems, voormalig bankdirecteur bij ING, als adviseur aan boord. Hij vertelt: 'We hebben toen aan Triodos en FHG een voorstel gedaan om uit de impasse te komen. We konden aantonen dat degene die voor nieuwe middelen zou zorgen een fatsoenlijke partij was.'

Het voorstel aan Triodos hield in dat de nieuwe financier de bankschuld — op dat moment nog 1,5 miljoen euro — in één klap zou afkopen, tegen een bedrag van ruim 8 ton. Zo'n haircut is niet ongebruikelijk in dit soort situaties.

De aandeelhouder die zo graag wilde uitstappen nam ineens alle bankschulden over

Tijdens een speciale aandeelhoudersvergadering op 25 februari 2014 bespraken de betrokkenen het uittreden van de Faber Halbertsma Groep als aandeelhouder, zo blijkt uit de notulen. De doorstart van C2CP zou definitief moeten worden tijdens een volgende vergadering op 11 maart. Ook Triodos was daarvan op de hoogte.

Donderslag bij heldere hemel

Maar op 10 maart gebeurde er iets zéér onverwachts: Triodos verkocht plotseling alle vorderingen op C2CP onderhands door aan FHG, voor een bedrag van 850.000 euro. De aandeelhouder die op het punt stond om uit te stappen, nam dus ineens alle bankschulden over — achter de rug van de andere aandeelhouders om. En dat niet alleen: Triodos overhandigde bij deze transactie automatisch ook de onderliggende pandrechten, een deel van de intellectuele eigendomsrechten en 100.000 euro aan privé-borgstellingen door de oprichters aan FHG.

'Dat kwam voor ons als een donderslag bij heldere hemel', zegt C2CP-oprichter Smeets. 'Triodos wekte naar ons toe de indruk dat we eruit zouden komen, dat het alleen wachten was op toestemming voordat wij, met onze nieuwe financier, de vorderingen zelf konden overnemen. Wij hadden het bod van FHG kunnen overtreffen, maar kregen daartoe niet de mogelijkheid. Triodos deed de macht in alle opzichten over aan FHG, door de borgstellingen kon FHG zelfs privé macht over ons gaan uitoefenen.'

Adviseur Willems: 'Het krediet is door Triodos nooit formeel opgezegd. Op ons voorstel aan de bank hadden wij nog geen reactie ontvangen: ze zouden erop terugkomen, was de boodschap. De bankiers vertelden er niet bij waar ze op hetzelfde moment achter onze rug om mee bezig waren. Verre van netjes, en het past al helemaal niet bij een bank als Triodos.'

De onderhandse doorverkoop van de schulden betekende ook meteen het einde van C2CP. Faber Halbertsma Groep kocht de vorderingen namelijk niet van Triodos omdat het toch ineens weer geloof in de start-up had, maar vanwege de pandrechten die verbonden waren aan de eigendommen van C2CP; met name die van enkele dure machines. Althans: dat is de lezing van Smeets en Lemmens. Omdat C2CP geen geld had om de schulden te voldoen en zich ineens weer in een houdgreep met de oude aandeelhouder bevond, ging het bedrijf op 1 april 2014 failliet. FHG oefende kort daarop inderdaad de van Triodos overgenomen pandrechten uit — een truc die we kennen uit de vastgoedwereld — en cashte daarmee ruim 1 miljoen euro. Een winst van 150.000 euro dus.

Naar de rechter

'Het is echt ongelooflijk dat Triodos dit gedaan heeft,' aldus Smeets. 'Ze hebben de leningen in feite verkocht aan een concurrent, want het afscheid nemen van FHG als aandeelhouder was in volle gang. FHG schuwde geen enkel middel om onze innovatie te torpederen, en Triodos wist dat. We hebben lang geprobeerd dit alles in den minne te schikken, maar dat is niet gelukt. Daarom stappen we nu naar de rechter.'

 Volgens de oprichters was de potentie van C2CP nog altijd enorm

In eerste instantie vragen Smeets en Lemmens de rechter te beoordelen of het handelen van Triodos en FHG rechtmatig is. Zo niet, dan volgt een schadeclaim. Dat de potentiële claim volgens de ondernemers kan oplopen tot maar liefst 150 miljoen euro, komt doordat ze niet de schade uit het faillissement zeggen te claimen, maar de toekomstige opbrengsten uit het bedrijf. En volgens de oprichters was de potentie van C2CP nog altijd enorm.

Triodos Bank wil desgevraagd 'vanwege de vertrouwelijkheid' niet uitleggen waarom het de vorderingen op C2CP onderhands doorverkocht heeft. 'Wij gaan in het belang van onze klanten nooit in op individuele gevallen', zegt Triodos-woordvoerder Maarten Thijs. 'Ik kan wel zeggen dat wij de claims van eiser betwisten. Die missen elke grondslag.' Is het niet opmerkelijk dat juist een ideële bank als Triodos zo hard haar financiële belangen verdedigt — als ware het een 'gewone' bank? 'Natúúrlijk zijn wij een bank!', reageert Thijs verbaasd. 'Dat kun je ook opmaken uit onze naam. Wij kijken net zo streng naar dit soort situaties als elke andere bank. Wij zijn in onze besluitvorming bovendien sterk waardengedreven, dat klopt. Dat is een van de dingen die we anders doen.'

Woordvoerder Mirjam Soeterbroek van FHG (dat handelt onder de naam Pooling Partners) ontkent nu dat haar bedrijf de vorderingen alleen maar van de bank overnam om de pandrechten te kunnen uitwinnen. Volgens haar wilde FHG - ondanks notulen waaruit het tegendeel blijkt - toch deelgenoot blijven van het project, en nam het de vorderingen juist over om te voorkomen dat Triodos de machines van het bedrijf zou verkopen. Soeterbroek: 'FHG betreurt het mislukken van deze business case. Verder kunnen we er helaas niet inhoudelijk op ingaan. Vanzelfsprekend zullen wij hierop wel reageren in de komende rechtszaak, die wij met vertrouwen tegemoet zien.'

Wanneer de zaak voor de rechter komt, is nog niet bekend.