De verkiezingscampagnes zijn van start gegaan. Alom is er kritiek op demissionair premier annex lijsttrekker Mark Rutte, vanwege de toeslagenaffaire en het coronabeleid. Op 13 februari liet Rutte zich een uur lang op NPO Radio 1 interviewen door zijn vriend Jort Kelder. Die zette hem neer als groot staatsman en stelde amper kritische vragen. Kelder sloot het interview af met de woorden: ‘Tot zover het verkiezingsspotje.’ Het was niet de eerste keer dat de VVD bij haar verkiezingscampagnes gunsten in de schoot geworpen kreeg.

De campagne van de liberalen kan putten uit een goed gevulde partijkas: de VVD is kampioen fondsenwerving van politiek Nederland. Follow the Money zocht uit waar het geld voor de verkiezingscampagnes van de VVD vandaan komt, en sprak onder meer met een vermogend vastgoedondernemer die de partij al jaren helpt om haar financiën op peil te houden: Cor van Zadelhoff.

Koetshuis De Zadelhoff is onderdeel van de 17e-eeuwse buitenplaats Groenevecht in Breukelen, langs de Vecht. Hier zwaait Van Zadelhoff sinds 1984 de scepter. Het Koetshuis is te huur voor feesten en partijen: een ideale plek voor een congres of bijeenkomst, waar ‘de topambiance’ en de ‘exclusieve catering’ zorgen voor een ‘onvergetelijke ervaring’. ‘Absolute privacy’ is gegarandeerd, vermeldt de website.

Het Koetshuis is een voormalige ‘koetsenberging’ waar 25 klassieke rijtuigen staan. Ook staat er een Bösendorfer piano, ‘waarvan er maar 33 gebouwd zijn’. Het gebouw heeft een rieten kap en een wintertuin met uitzicht op de velden. Gasten kunnen een luchtje scheppen op het 35 hectare omvattende landgoed. Alleen het landhuis waar Zadelhoff met zijn vrouw Jannet woont, is niet toegankelijk. Gewoonlijk wordt het Koetshuis verhuurd, maar regelmatig stelt de 82-jarige Zadelhoff de locatie gratis ter beschikking aan de VVD – reden waarom het Koetshuis ook wel het ‘VVD-clubhuis’ wordt genoemd.

Elk voorjaar weten prominente VVD’ers, topbestuurders uit het bedrijfsleven en ondernemers de weg over het dijkje langs de kronkelende rivier naar deze pittoreske plek te vinden. Ze komen daar voor de hoogmis van de Nederlandse partijfinanciering: het VVD-fondsenwervingsdiner. Organisator is de Stichting Ondersteuning VVD Tweede Kamerverkiezingen (SOV), een neveninstelling van de partij.

Het ‘VVD-clubhuis’

Zo werd er op 21 februari 2017 een SOV-diner georganiseerd aan de vooravond van de Kamerverkiezingen. Een van de speciale gasten: toenmalig partijvoorzitter Henry Keizer, die later dat jaar moest aftreden wegens het (door FTM onthulde) schandaal inzake de dubieuze aankoop van uitvaartonderneming De Facultatieve. Ook aanwezig waren toenmalig vice-fractievoorzitter Tamara van Ark en oud-minister Ivo Opstelten. Dat jaar spekte de SOV de verkiezingskas met liefst 1,16 miljoen euro.

Daarnaast verwelkomt Zadelhoff eens per jaar ondernemers uit de grote steden die zich verenigd hebben in zogenaamde ‘Clubs van 100’, lokale fondsenwervingsclubs die besloten avonden met partijkopstukken organiseren.

De eerste club werd in 2004 in Amsterdam opgericht. Ze kwam tot stand omdat de partij daar altijd krap bij kas zat, zo reconstrueerde Het Parool in 2008. De penningmeester van die afdeling verzon een plan om de nood te leningen: waarom begonnen ze geen 'Club van 100', waarvan de leden beloofden vijf jaar lang jaarlijks duizend euro te doneren? De Belastingdienst ging akkoord met het verzoek de club de ANBI-status toe te kennen, waardoor schenkingen aftrekbaar werden. Oud-fractievoorzitter in de Amsterdamse gemeenteraad Ferry Houterman, oud-Heineken-topman Piet Kranenberg en oud-minister van Defensie Frank de Grave (indertijd voorzitter van de VVD-afdeling Amsterdam), schreven hun netwerk aan en al snel waren er tientallen leden. Die aanpak werd vervolgens gekopieerd in andere grote steden.

De kosten van een lidmaatschap van een club van 100 zijn aanzienlijk. In Amsterdam betalen de leden minimaal vijfduizend euro, verdeeld over vijf jaar. In Den Haag kost het lidmaatschap duizend euro per jaar. In Utrecht moet een donateur 750 euro per jaar betalen voor toegang tot het ‘prominentendiner’. De Clubs van 100 doneerden tussen 2014 en 2019 gezamenlijk 741.050 euro aan lokale afdelingen van de VVD. ‘De identiteit van de donateurs blijft op verzoek vertrouwelijk,’ meldt de website van de Amsterdamse club.

Ook aan de Clubs van 100 stelt Zadelhoff zijn Koetshuis jaarlijks ter beschikking. Zo waren op 23 april 2012 de clubs uit Amsterdam en Rotterdam te gast. De 120 aanwezigen werden onder meer toegesproken door toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Uri Rosenthal, senator Loek Hermans (nadien in ongenade gevallen), en door premier Mark Rutte zelf, die eerder die dag het ontslag van zijn eerste kabinet bij de koningin had aangeboden.

Van Zadelhoff organiseert zodoende jaarlijks minstens twee fondsenwervingsdiners: een voor de SOV en een voor de Clubs van 100.

Stamppot of een driegangenmenu

Wie een bijeenkomst in het Koetshuis wil organiseren, betaalt normaliter alleen al voor de huur van de locatie 1750 euro. Daarnaast neemt Van Zadelhoff bij de VVD-diners ook de catering voor zijn rekening. De vaste cateraar van het Koetshuis vraagt voor een diner van die omvang al snel 14.000 euro. Maar volgens Van Zadelhoff en de SOV vallen de kosten mee: er zou slechts een eenvoudige ‘stamppotmaaltijd’ worden geserveerd. Bovendien zouden sommige producten, zoals de wijn, gesponsord zijn door ‘bevriende relaties’ en rekent de vaste cateraar een ‘vriendenprijs’ voor deze avonden. FTM rekende beide opties door.

Maar of het echt om eenvoudige maaltijden gaat? Huib Boissevain, eigenaar van beleggingsfonds Annexum, bezoekt de avonden geregeld en zegt: ‘Cor van Zadelhoff is een liefhebber van de Hollandse keuken. Dus de ene keer buffet met stamppot, de volgende keer Captain’s dinner met kapucijners.’ Een bron die twee keer bij zo’n diner aanwezig was en anoniem wil blijven, zegt wel degelijk een uitgebreid driegangenmenu te hebben genoten. ‘Ik kan mij geen stamppot herinneren. We aten verschillende gerechten uit de Franse keuken, waar een mooie Bordeaux bij paste.’

‘Alles van waarde dat je krijgt, of het nu een goed is of een dienst, is een gift’

Van Zadelhoff steunt de VVD zodoende elk jaar met een schenking van minimaal 12.772 euro. Daar is niets mis mee. Maar volgens de Wet financiering politieke partijen (Wfpp) moeten partijen alle donaties boven de 4500 euro publiek maken, ook geschenken in natura. En daar blijft de VVD in gebreke: de avondjes in het Koetshuis meldt zij niet op de geschenkenlijsten die de partij verplicht moet inleveren bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

Volgens Kars Veling, oud-Kamerlid voor de ChristenUnie en voorzitter van de commissie die de Wfpp in 2018 evalueerde, is dat in strijd met de wet: ‘De verplichting om giften aan politieke partijen openbaar te maken geldt ook voor giften in natura.’ Het Koetshuis ter beschikking stellen en gratis catering leveren, lijkt hem ‘daar zeker onder te vallen’. André Krouwel, universitair docent politicologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam, is al even stellig: ‘Alles van waarde dat je krijgt, of het nu een goed is of een dienst, is een gift.’

Kampioen fondsenwerving

Eerder toonde FTM al aan dat de VVD uitmunt in het binnenhalen van donaties via fondsenwervingsclubs, zowel landelijk als lokaal. Naast de donaties van de Clubs van 100 kreeg de partij in de periode 2014-2019 bij elkaar 1,1 miljoen van twee VVD-beleggingsfondsen: het mr. H.C. Dresselhuysfonds en de stichting Oeconomische Politiek [zie het kader hieronder].

Deze fondsen hebben onder andere aandelen in Shell, Ahold en Unilever, de oude werkgever van Mark Rutte. Maar het meeste geld komt van de SOV. Ten behoeve van de verkiezingen in 2017 gaf de SOV zoals gezegd 1,16 miljoen euro aan de partij; dat maakt haar tot de grootste politieke donateur van Nederland. Ook voor deze verkiezingen verwacht de VVD binnenkort een bijdrage van de SOV. De hoogte daarvan is nog niet bekend.

Behoud van ‘het liberale erfgoed’

Cor van Zadelhoff werd op 22 april 1938 geboren in Nieuwer-Amstel. Naar eigen zeggen leerde hij op de boerderij van zijn vader wat hard werken was. Hij studeerde economie aan de Universiteit van Amsterdam, waarna hij het onroerend goed inging. Sinds 1968 werkt hij als zelfstandig makelaar en verwierf een fortuin met zakelijk vastgoed. Begin jaren ’90 kwam hij in conflict met de fiscus, op verdenking van belastingontduiking. Hij voorkwam vervolging door te schikken voor 600.000 gulden.  In 2019 schatte zakenblad Quote zijn vermogen op zo’n 350 miljoen. 

Van Zadelhoff heeft in zijn carrière een indrukwekkend netwerk opgebouwd. Hij was commissaris bij Rabo Vastgoed/Bouwfonds, Damen Shipyards en investeringsmaatschappij Reggeborgh. Daarnaast adviseerde hij onder andere Schiphol en de NS. Hij trad ook op als adviseur voor de overheid: in 2004 was hij lid van de Taskforce Ouderen en Arbeid. Samen met onder andere oud-minister Elco Brinkman (CDA) pleitte hij voor verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd. In 2013 werd de Wet verhoging AOW- en pensioenrichtleeftijd aangenomen. In 2017 zei Van Zadelhoff tegen Quote: ‘Ik word nooit moe van werken. Het is te gek voor woorden dat mensen op hun 65ste met pensioen worden gestuurd.’

De Breukelse ondernemer zit inmiddels 57 jaar in het vak. Binnen de branche staat hij te boek als de nestor van het vastgoed. Van Zadelhoff weet als geen ander hoe de deal wordt gesmeed. In 2017 verklaarde hij: ‘Ik heb het meeste verdiend met “ik weet lekker iets wat jij niet weet”.’ Eind 2016 nam de Amerikaanse firma Cushman & Wakefield zijn vastgoedadviesbureau DTZ Zadelhoff over en verkocht hij al zijn aandelen. Sinds 2011 is hij voorzitter van de raad van commissarissen van Zadelhoff Beheer, een vastgoedbedrijf met een portefeuille van 437,5 miljoen euro. Hij bestiert het bedrijf met directeur Maarten Feilzer.

We spreken Van Zadelhoff in de tuin bij zijn kantoor in Amsterdam-Zuid, nabij de statige Apollolaan. Hier zit al 50 jaar zijn werkkamer. De belendende kamers verhuurt hij aan ‘vriendjes’. Rob Hazelhoff zat er, nadat hij was afgetreden als bestuursvoorzitter van ABN AMRO. Ook oud-premier Wim Kok hield er volgens NRC Handelsblad kantoor. Die was dan weer geen vriendje, maar wel ‘een heel goede kennis’.

Van Zadelhoff is 1,97 meter lang, heeft een wilde witte haardos, en draagt Nike sneakers. Hij vindt ze zo lekker zitten, zei hij ooit. Onder het genot van een dikke sigaar, uitkijkend over het water, vertelt hij over de SOV-diners: ‘Het begon met honderd mensen die minstens 3000 euro per jaar bijdroegen. Dat waren vriendjes van me. Sindsdien organiseer ik elk jaar zo’n bijeenkomst. Ik zet op die manier mijn netwerk in voor de partij.’ Als grootste motivatie noemt hij het behoud van ‘het liberale erfgoed’. ‘Dan doet het er niet toe of je het soms oneens bent met de koers van de VVD. Ik probeer die partij slechts op het goede pad te brengen.’

‘Wij willen geen roeptoeter!’

De avonden in het Koetshuis zijn niet zijn enige vriendendienst. Op 15 maart 2017, de dag voor de verkiezingen, zette hij een grote advertentie voor de VVD in De Telegraaf. Van Zadelhoff: ‘Ik lag in bed toen ik een idee kreeg voor een tekst. Die heb ik meteen opgeschreven. De volgende dag heb ik een halve pagina gekocht in De Telegraaf [een hele pagina, red.] met daarin de tekst “Wij willen geen roeptoeter!” Die was natuurlijk tegen Wilders gericht.’ Wie een advertentie van die afmetingen in de grootste krant van Nederland wil, moet al snel tienduizenden euro neertellen.

Van Zadelhoff kocht de advertentie met Ernst Nijkerk, die met zijn broer Richard eigenaar is van ict-bedrijf De Nijkerk Group. Beiden zijn lid van de SOV en doneren geregeld aan de VVD. Sinds 2013 schonken de broers in totaal 130.000 euro aan de VVD en de SOV, zo blijkt uit jaarrekeningen van de partij.

Ook die advertentie gaf de VVD nooit op, terwijl die eveneens onder de meldingsplicht van partijen valt, aldus Veling en Krouwel. Het tekent het manco in de Wfpp: hoewel partijen verplicht zijn geschenken in natura openbaar te maken, is daar amper controle op. De evaluatiecommissie van de Wfpp, die Veling voorzat, constateerde in 2018 al dat partijen zelden melding maken van dit soort geschenken. De Commissie Toezicht Financiering Politieke Partijen (Ctfpp) waarschuwde daar vorig jaar eveneens voor. De Ctfpp adviseerde het ministerie daarom een controleprotocol op te stellen waarin ‘specifieke aandacht wordt besteed aan bijdragen in natura’. 

Van Zadelhoff vindt niet dat zijn giften openbaar zouden moeten zijn: ‘Wat is een donatie? Veel donaties aan partijen zijn in natura. Ik zie het plaatsen van een advertentie als privépersoon niet als zodanig. Het organiseren van een diner ook niet. Dit zijn vrienden van me, die laat je toch niet betalen?’ Hij benadrukt: ‘Ik doe dit allemaal op eigen initiatief, niet omdat de partij het vraagt.’ Gevraagd naar de kosten van de diners wordt Van Zadelhoff fel. ‘Het zijn net studentenfeestjes! Iedereen neemt wat mee. De een een taart, de ander een fles wijn. Ik betaal nog niet eens de helft van wat jullie berekenen.’

Oprichting van de SOV

Van Zadelhoff richtte de SOV in 2006 op met Frank de Grave. De Grave was in 2004 ook al een van de oprichters van de Amsterdamse Club van 100. De Grave is tegenwoordig lid van de Raad van State; op zijn werkkamer daar vertelt hij hoe het plan voor de SOV ontstond. Hij had indertijd de net gekozen partijleider Mark Rutte gevraagd of er een oorlogskas was om tijdens campagnes goed voor de dag te komen; die bleek er niet te zijn. De Grave: ‘Het enige wat de partij deed, was in aanloop naar de verkiezingen een “bedelbrief” naar de leden sturen en hen om een donatie vragen.’ 

De donaties van de SOV zijn voor de VVD een welkome inkomstenbron. De partij heeft minder leden dan het CDA of de PvdA, en heeft geen lucratieve afdrachtregeling, zoals de SP. Sinds de oprichting van de SOV spendeert de VVD meer aan campagnes dan alle andere partijen; de uitgaven stijgen bij elke verkiezing. In 2010 werd de VVD voor het eerst de grootste fractie in de Tweede Kamer, met 31 zetels. Die positie als koploper heeft de partij sindsdien vastgehouden. Volgens De Grave gaf de fondsenwerving niet de doorslag: ‘Het scheelt hooguit een restzetel in de afronding.’

De SOV is een neveninstelling van de VVD, reden waarom alle donaties aan de stichting onder de transparantieplicht vallen. Maar die geldt pas voor donaties van 4500 euro en meer; onder die grens blijven de gevers anoniem. 

De SOV adviseert donateurs – mede daarom – hun schenking over meerdere jaren uit te smeren. De Grave snapt wel waarom donateurs anoniem willen blijven: ‘In Nederland is de cultuur dat ondernemers neutraal willen zijn. Terecht, want het geeft een ongelukkig beeld.’ Van Zadelhoff vindt de grens van 4500 euro ‘een reëel bedrag’. Veel meer moet het volgens hem niet worden: ‘Politiek is net als sport. Als geld een te grote rol gaat spelen is het niet leuk meer.’ 

De lokale Clubs van 100 zijn, anders dan de SOV, niet officieel aan de VVD verbonden. Ze hoeven ontvangen donaties niet aan het ministerie van BZK te melden. Wie via een Club van 100 een grote donatie aan de VVD doet, kan op deze manier anoniem blijven. Jan Kleijssen, onderzoeker van anti-corruptiewaakhond GRECO, maakt zich al langer zorgen over deze achterdeur in het systeem.

Aan tafel met Rutte

Om de SOV-avonden hangt de allure van exclusiviteit: belangstellenden kunnen de bijeenkomsten alleen op invitatie bijwonen. De SOV heeft een aantal ambassadeurs, verspreid over het hele land. Zij benaderen mensen in hun netwerk en nodigen hen uit om te komen. Als dat bevalt, kunnen ze donateur worden en zijn ze elk jaar welkom. Ook bij de Koetshuis-diners van de Clubs van 100 zijn alleen leden en hun introducés welkom.

Tijdens de avonden in Breukelen is de sfeer gemoedelijk. De circa 100 gasten zitten aan fraaie ronde tafels. Er worden goede wijnen geschonken. Ondertussen loopt Van Zadelhoff rond; hij schudt handen en faciliteert gesprekken tussen zakenmensen en bewindslieden. Een bezoeker van de avonden (die anoniem wil blijven) meldt dat er openlijk wordt besproken wat er nog allemaal moet gebeuren voor de komende verkiezingscampagne. ‘Tussendoor en bij de borrel worden oude vriendschapsbanden aangehaald en nieuwe gesmeed, alles in een amicale sfeer. Ons kent ons,’ zegt een andere anonieme bron. Ook anderen bevestigen de intieme ons-kent-ons-sfeer.

In de jaarrekening van de SOV voor 2018 staat dat het diner als doel heeft ‘het stimuleren van contacten en het uitwisselen van ervaringen tussen de (potentiële) donateurs en (prominente) VVD’ers uit de landelijke politiek en het bedrijfsleven in een informele sfeer’. Zo was premier Mark Rutte aanwezig tijdens het SOV-diner in 2019. Ook Edith Schippers (2012), Ivo Opstelten (2017) en Gerrit Zalm (2015) gaven acte de présence. Een bron merkt op: ‘De politici zijn betrokken, al merk je wel dat dit voor hen werk is.’

Ook houden bestuurders vaak een praatje over hun bedrijfstak. Zo vertelde Frank Wammes van het wereldwijd opererende consultancybedrijf Cap Gemini in 2015 over de ontwikkelingen in de technologiemarkt. In 2014 hield een topman uit de muziekindustrie een verhaal over auteursrechten.

Op de avonden wordt niet hard gelobbyd over komende wetsvoorstellen. Het gaat om het opzetten en warmhouden van relaties. Toegang is het sleutelwoord, zegt een van onze bronnen: ‘Toegang tot een select groepje genodigden met invloed, toegang tot een amicaal gesprek met een minister die een portefeuille beheert die jouw zakelijke belangen raakt.’

Prominente gasten

Volgens Huib Boissevain, valt het wel mee met de invloed die het lidmaatschap verschaft. Je krijgt weliswaar wat makkelijker entree bij mensen, maar ‘die heb ik ook in andere politieke partijen’. 

‘Zolang er geen “voor wat hoort wat” wordt toegepast is er niets aan de hand,’ zegt Ben Verwaayen. ‘In Nederland gaat het er wat dat betreft superbraaf aan toe. In Engeland liet Boris Johnson zich 1,5 ton betalen voor een tenniswedstrijd.’ Als oud-topman van British Telecom en Alcatel Lucent is Verwaayen een grote naam in het bedrijfsleven. Hij is tevens prominent VVD-lid. Hij zat jarenlang in het partijbestuur en in 2006 was hij voorzitter van de commissie die het verkiezingsprogramma opstelde. Hij is een vertrouweling van Rutte, met wie hij praat ‘als een vader die iets tegen zijn zoon zegt’. Verwaayen nodigt de VVD-top ’s zomers altijd uit om in zijn buitenverblijf in het Zuid-Franse Goult om samen de partijplannen te bespreken. ‘Als het kan elk jaar,’ zegt hij desgevraagd. ‘Afgelopen jaar dus niet.’

Ook internationaal heeft Verwaayen goede politieke banden opgebouwd, zegt hij tegen FTM: ‘In mijn tijd bij British Telecom was ik close met Labour, omdat Blair de macht had, en je als bedrijf de macht opzoekt. Of je ook iets voor elkaar krijgt is een tweede.’ Of Rutte goed naar het bedrijfsleven luistert? Verwaayen: ‘Rutte is voorzichtiger. Blair gaf zijn mening.’

Een andere prominente bezoeker is Jan Aalberts, voormalig directeur van industrieel toeleverancier Aalberts Industries. Zijn vermogen werd door Quote in 2019 op 645 miljoen geschat. Hij woonde in 2014 een business diner van de Club van 100 Utrecht bij.

Corina Holla, managing partner van lobbykantoor Meines Holla, was in 2017 aanwezig bij een diner in het Koetshuis. Ze ontfermt zich onder meer over ‘de belangen van buitenlandse investeerders in Nederland, zoals private equity organisaties, hedge funds en investeringsbanken, en grote zorgverleners.’ Haar zakenpartner Rob Meines is penningmeester van de belangrijkste fondsenwervingsclub van het CDA: de CDA Business Club.

Holla over het fondsenwervingsdiner: ‘Ik was destijds lid van de Club van 100 Amsterdam. Ik was daar puur uit interesse.’ Op de vraag of haar betrokkenheid bij de Club van 100 verband houdt met haar lobbyactiviteiten, antwoordt ze: ‘Nee, nee, ik loop daar echt op persoonlijke titel en uit interesse voor de partij.’

Ondernemend Nederland

De Clubs van 100 organiseren besloten bijeenkomsten voor lokale ondernemers en halen geld op voor de afdelingen. De Haagse club heet Stichting Fonds Toekomst Liberaal Den Haag. Voor 1000 euro per jaar kunnen Haagse ondernemers lid worden; dan mogen ze aanschuiven bij evenementen met premier Mark Rutte, fractievoorzitter Klaas Dijkhoff of Jeanine Hennis, indertijd minister van Defensie.

Hans Biesheuvel is bestuurslid van de Haagse Club van 100. Hij is sinds 1990 directeur van Habest Holding, dat in mkb-ondernemingen investeert. In 2011 werd hij voorzitter van MKB-Nederland. Biesheuvel over zijn politieke connecties: ‘Ik durf te zeggen dat mijn kaartenbak tenminste net zo goed is als die van Loek Hermans [zijn voorganger in die functie, red.]’ Twee jaar later, in 2013, richtte hij met Mirjam Brink de belangenorganisatie Ondernemend Nederland (ONL) op.

‘De contacten in Den Haag zijn sterker dan ooit. In het laatste regeerakkoord zijn 25 van onze punten terechtgekomen. De Wet late betalingen hebben we letterlijk tot op de laatste komma geschreven,’ vertelt hij in zijn kantoor, op een steenworp afstand van het Torentje. In mei vorig jaar ging Biesheuvel bij Rutte langs met 30 beleidsvoorstellen ter bestrijding van de coronarecessie. Op 1 juli leidde hij een online bijeenkomst om input te verzamelen voor de economische paragraaf van het VVD verkiezingsprogramma.

‘Ik wil iets betekenen voor ondernemers in Den Haag. Dat is het enige wat ik doe’

Gevraagd naar zijn betrokkenheid bij de VVD, reageert Biesheuvel evenwel verbaasd: ‘Ik ben aan geen enkele partij gelieerd.’ Over de Haagse Club van 100 wil hij niets kwijt: ‘Mijn overige activiteiten beschouw ik als privé. Daarover geef ik nooit interviews en doe ik ook nooit openbare uitspraken. Voor de Club van 100 in Den Haag verwijs ik je naar het VVD-partijkantoor of de VVD Den Haag.’ Wanneer we opperen dat zijn werk voor ONL toch moeilijk los kan worden gezien van zijn werk voor de VVD, antwoordt hij: ‘Ik doe al die activiteiten met één doel: ondernemers een stem geven.’

Biesheuvel is tevens voorzitter van de Stichting Haagse Kring Liberaal Ondernemen (SHKLO). Ook de SHKLO belegt bijeenkomsten tussen ondernemers en VVD-politici, zowel landelijk als lokaal. De belangenorganisatie werd in 2006 opgericht. De voorzitter destijds: VVD-coryfee Henry Keizer, die in het VVD-ledenmagazine liet optekenen waarom hij de stichting in het leven had geroepen: ‘Ik hoorde van collega’s steeds hetzelfde verhaal. ‘De gemeentelijke politiek luistert nooit naar ons. Onze belangen tellen niet.’ Vandaar dat hij een club ambieerde die ondernemers in contact brengt met politici ‘op een manier die uitgaat van gelijkwaardige gesprekspartners en die niet te veel tijd kost’. Biesheuvel werd in 2011 voorzitter. Nog altijd is de club gevestigd op de Van Stolkweg 29 in Den Haag, het adres van De Facultatieve, het bedrijf van wijlen Keizer.

Ook over zijn activiteiten voor de SHKLO wil Biesheuvel niets kwijt. Hij zegt alleen: ‘Ik wil iets betekenen voor ondernemers in Den Haag. Dat is het enige wat ik doe. Ik ben nooit in mijn hele leven bij een partijvergadering of bestuursvergadering van de VVD geweest.’

Kritiek op fondsenwerving

Politicoloog Krouwel maakt zich zorgen over de donateursclubs en hun avonden: ‘Er wordt dan gezegd: het zijn maar gezelligheidsclubjes. My ass! Hier wordt gewoon toegang verkocht tot politici, toegang tot premiers en ministers. Daar moet transparantie over zijn.’ Ook zegt hij: ‘Natuurlijk is het goed als bestuurders weten hoe het met het bedrijfsleven gaat. Maar je moet voorkomen dat alleen bepaalde bedrijven toegang hebben en hun belangen in beleid omzetten.’

Ook binnen de VVD klinkt kritiek op de wijze van fondsenwerving. Bas Eenhoorn, VVD-voorzitter tussen 1999 en 2003, was indertijd al kritisch over het gebrek aan transparantie rondom donaties. Desgevraagd zegt hij tegen FTM: ‘Men was bang dat niemand meer geld wilde bijdragen als dat openbaar werd gemaakt. Ik ben juist voor transparantie. Als een sponsoravond heeft plaatsgevonden, moet op de website komen te staan wie welk bedrag heeft gedoneerd. Bij een relatie waar geld en invloed mee gemoeid zijn, moet volstrekt openbaar zijn waarom iemand aan tafel zit en in welke hoedanigheid.’

De VVD laat weten de gratis fondsenwervingsdiners en de advertentie in De Telegraaf niet als een donatie te beschouwen. Voor overige vragen verwijst zij door naar Van Zadelhoff en de SOV. Van Zadelhoff is zich van geen kwaad bewust en benadrukt tegenover Follow the Money dat het slechts om ‘avondjes voor vrienden’ gaat. Afgelopen jaar zijn er vanwege de coronamaatregelen geen fondsenwervingsavonden in het Koetshuis georganiseerd.