De Tweede Kamerverkiezingen van maart zijn niet alleen verkiezingen over het landsbestuur; ze gaan nadrukkelijk ook over de inbreng van Nederland in de besluitvorming in Brussel. Nationale regeringen spelen daar de hoofdrol en het is dus essentieel te kijken naar de Nederlandse positie op Europese dossiers. De Tweede Kamer kan ministers of de premier immers opdragen een bepaald standpunt in Brussel uit te dragen en aangeven waar voor Nederland de grenzen liggen. Des te meer reden om te kijken wat de verschillende partijen van de belangrijkste EU-dossiers vinden.

De afgelopen jaren hebben we gezien hoe er uit onder andere Syrië een vluchtelingenstroom op gang kwam. Dit blijft een zeer onoverzichtelijk beleidsterrein: er werd in 2016 een deal gesloten met Turkije om bootvluchtelingen terug te nemen, in ruil voor de hervestiging van vluchtelingen in de EU. In de praktijk gebeurde er iets anders dan werd afgesproken: de vluchtelingenstroom nam wel af, maar de vluchtelingen bivakkeren nog steeds in Griekenland en worden niet verdeeld over de EU. Hoe gaat dit verder als het aan de Nederlandse partijen ligt?

Turkije-deal

De Turkije-deal is een van de belangrijkste wapenfeiten in de aanpak van de vluchtelingenstroom, maar de deal is in de Nederlandse verkiezingsprogramma’s nergens te bekennen. We zagen eerder al dat dit ook geldt voor dat andere actuele EU-thema. Alleen de Partij voor de Dieren (PvdD) meldt dat de deal moet worden opgezegd.

Over terugkeer van migranten doen de meeste partijen weinig mededelingen. De ChristenUnie wil een Europese lijst van veilige landen om het terugkeerbeleid te vergemakkelijken. Samen met de PvdA wil de partij afspraken maken met landen om uitgeprocedeerde vreemdelingen terug te nemen.

De Turkije-deal is in de Nederlandse verkiezingsprogramma’s nergens te bekennen

De meeste verkiezingsprogramma’s van partijen die momenteel in de Tweede Kamer zitten hebben een soortgelijk doel als de Turkije-deal: het aantal vluchtelingen naar de EU moet worden beperkt. 50Plus en het CDA melden dit expliciet, de ChristenUnie zegt verhullend dat er 'grenzen zijn aan de opnamecapaciteit in Europa.' De PvdA gebruikt woorden van gelijke strekking. Economische migranten worden door verschillende partijen expliciet de deur gewezen.

Grenzen dicht

VVD, CDA, D66 en 50Plus melden dat de (buiten)grenzen van de EU beter bewaakt moeten worden, met als impliciet doel beperking van de vluchtelingenstroom. De SGP wil juist dat de lidstaten hun eigen grenzen bewaken; daarnaast wil de partij Griekenland vanwege zijn geïsoleerde ligging uit Schengen zetten. 50Plus wil zowel de Europese als Nederlandse grenzen beter bewaken. Waarom de Nederlandse grenzen bewaakt moeten worden als de EU-grenzen al goed bewaakt worden (en vice versa), legt de partij van Henk Krol niet uit.

Een andere maatregel om het aantal vluchtelingen te verminderen lijkt een betere aanpak van de mensenhandel. CDA, PvdA, ChristenUnie, SGP en PvdD willen de opsporingscapaciteit uitbreiden. D66 wil haast maken met een Europese grens- en kustwacht.

Er zijn weinig standpunten die laten zien dat vluchtelingen nog welkom zijn. Alleen D66 en GroenLinks willen veilige routes voor vluchtelingen richting de EU en hervestiging van vluchtelingen via de UNHCR. Bij de SGP zijn vervolgde christenen expliciet welkom in Nederland, bij de ChristenUnie religieuze minderheden en LHBT’ers.

Europese grenzen dicht

Veel partijen kiezen voor een Europees migratie- en asielbeleid. Dit wordt bijvoorbeeld bepleit door PvdA, GroenLinks en D66. Ze willen Europese aanmeldcentra en geharmoniseerde asielregels in alle EU-landen. De SGP wil wel een internationale aanpak van vluchtelingenstromen, maar concretiseert dat verder niet. Alle partijen behalve VVD en PVV willen een Europees systeem voor de verdeling van vluchtelingen. Hoe die verdeling er precies uit moet zien, wordt vrijwel nooit vermeld. Alleen 50Plus stelt dat dit zou moeten gebeuren naar rato van de bevolkingsdichtheid.

CDA, PvdA, GroenLinks en PvdD voegen toe dat er sancties moeten komen voor landen die niet meewerken aan de spreiding van vluchtelingen. Zij stellen voor dat deze EU-landen minder EU-subsidies krijgen of geen aanspraak meer kunnen maken op EU-gelden. ChristenUnie en D66 komen met een financiële beloning: zo wil de ChristenUnie meer structuurfondsen voor landen die vluchtelingen opvangen.

Selectie aan de poort

Vijf partijen (SP, GroenLinks, SGP, ChristenUnie en PvdD) willen de intake en selectie van vluchtelingen buiten de EU laten plaatsvinden. Deze partijen bepleiten opvang- en registratieposten buiten de EU waar asielaanvragen worden getoetst. Al deze maatregelen leiden ertoe dat alleen geselecteerde vluchtelingen toegang hebben tot de EU. De VVD gaat een stap verder: zij wil alleen opvang in de regio, maar houdt de mogelijkheid open vluchtelingen uit te nodigen als zich een extreme situatie voordoet. Nederland moet daar volgens de VVD zelf over gaan. Als vluchtelingen op zee worden gered, worden die aan land gebracht, maar niet in Europa.

Impliciet zeggen de meeste partijen dat de opvang voor het overgrote deel in de regio moet plaatsvinden. Soms is er wel opvang binnen de EU, maar niet in Nederland. Zo leggen ChristenUnie en PvdA de nadruk op betere opvang in landen als Italië en Griekenland. De kwaliteit van de opvang moet daar omhoog en de EU moet daarbij helpen. In veel opvangcentra missen basisvoorzieningen als drinkwater en voedsel. D66, GroenLinks en SGP willen daarom dat de EU meer geld ter beschikking stelt voor opvang in de regio en veilige derde landen.

GroenLinks en D66 zijn het meest vluchtelingvriendelijk

Mensenrechten

De rechten van vluchtelingen komen bij PvdA, GroenLinks, PvdD en ChristenUnie expliciet aan bod. Zij benadrukken dat de rechten van vluchtelingen niet geschonden mogen worden, zoals het recht op een eerlijke asielprocedure. GroenLinks wil dat Nederland zich inzet voor een betere naleving van het VN-vluchtelingenverdrag, mensenrechtenverdragen en de EU-asielrichtlijnen. De PvdD wil dat Nederland zich actief inzet voor wereldwijde ratificatie van het VN-vluchtelingenverdrag.

De PVV wil maar één ding: de grenzen dicht. Wilders maakt niet duidelijk hoe hij dit precies wil doen. Een uittreding van Nederland uit de EU suggereert dat de PVV de grenzen zelf wil controleren en dit niet aan de EU wil overlaten. Dit staat op onderdelen niet eens zo heel ver af van de VVD, die wel open EU-binnengrenzen wil, maar vrijwel geen opname van vluchtelingen. De VVD wil geen Europees asielbeleid, de PVV wil helemaal geen EU.

De conclusie is dat PVV en VVD het meest restrictief zijn, dat alle andere partijen een vorm van EU-asielbeleid willen en dat GroenLinks en D66 het meest vluchtelingvriendelijk zijn. Tot slot: aangezien de meeste partijen de PVV hebben uitgesloten als coalitiepartner, is de kans minimaal dat Nederland zich de komende jaren in Brussel gaat uitspreken tegen een gezamenlijk EU-migratie- en asielbeleid.