De nacht van 12 op 13 juli 2015 zou wel eens van historische betekenis kunnen zijn, schrijft de voormalige Duitse minister van Buitenlandse Zaken en vice bondskanselier Joschka Fischer. Het is de  nacht waarin een marathonvergadering van zeventien uur resulteerde in een akkoord over een derde bail out voor Griekenland. Over de modaliteiten en achtergronden van die deal is op FTM al veel gepubliceerd, hier en hier bijvoorbeeld. Maar wat zijn de consequenties van deze uiterst moeizaam behaalde deal voor de interne Europese verhoudingen?

Verdeeldheid

Uit getuigenissen van onder andere de flamboyante Griekse ex-minister van Financiën Yanis Varoufakis blijkt dat één reden voor de moeizame onderhandelingen met de crediteuren de grote onderlinge verdeeldheid was binnen de trojka (EC, ECB en IMF). In een van de vele interviews die hij gaf na zijn terugtreden als minister van Financiën, ging Varoufakis zelfs zo ver dat hij de trojka verweet alle Europese waarden overboord te hebben gegooid en tegelijkertijd de democratische waarden 'te hebben begraven'. Hoe kun je tot een akkoord komen als de trojka zelf intern verdeeld is over de aanpak van de problemen, vroeg hij zich hardop af. Van verdeeldheid is zeker sprake. De Eurogroep, voorgezeten door de Nederlandse minister van Financiën Dijsselbloem, die onderhandelde namens de Europese Commissie, drong onder aanvoering van de Duitse minister van Financiën Wolfgang Schäuble aan op het nakomen van eerder gemaakte bezuinigings- en hervormingsafspraken. Duidelijk werd dat Schäuble de Grieken geen millimeter ruimte wilde gunnen: Ordnung muss sein. Ook de Europese Centrale Bank (ECB) zat op die lijn, ofschoon uit de woorden van Varoufakis is gebleken, dat Draghi zich tamelijk neutraal had opgesteld. Het is dus met name de harde lijn van Schäuble die het onderhandelingsproces namens de trojka heeft bepaald.

IMF: forse schuldsanering Grieken is bittere noodzaak

Der Dritte im Trojka Bunde was het Internationale Monetaire Fonds (IMF). Uit eerder gelekte 'geheime' stukken kwam naar voren dat het IMF de Griekse schulden onhoudbaar achtte. Een forse schuldkwijtschelding was pure noodzaak, aldus de rekenmeesters uit Washington. Maar Schäuble cum suis wilden van die debt restructuring niets weten. Griekenland moet niet zeuren, eindelijk eens beginnen aan de toegezegde hervormingen en haast maken met de verkoop van zijn assets. Dan zou daarna wellicht nog wel een keer naar die schuldenberg gekeken kunnen worden. Op voorhand schulden kwijtschelden zat er voor de Duitsers niet in, daarin overigens gesteund door flink wat Oost-Europese staatjes.

Patstelling

Deze onderlinge verdeeldheid tussen de trojkaleden is ook ná de deal niet verdwenen. Schäuble houdt nadrukkelijk de optie van een (vrijwillige) grexit open - hetgeen zijn duidelijke voorkeur geniet -  en het IMF kan en wil geen afstand nemen tot haar harde eis  tot schuldvermindering. Het Fonds ging zelfs zover om te stellen niet akkoord te kunnen gaan met de voorgestelde deal als er geen schuldreductie aan te pas kwam.

De Finnen gaan niet akkoord met enige vorm van Griekse schuldverlichting

Maar de Finnen hebben al laten weten onder geen beding akkoord te zullen gaan met ook maar enige schuldkwijtschelding. Een perfecte patstelling derhalve, zoals ook financieel journaliste Frances Coppola constateert in een van haar blogs. Sommigen opperen dat de IMF-soep niet zo heet gegeten wordt, aangezien de meerderheid van de aandeelhouders bestaat uit de VS en Europa: [embed]https://twitter.com/economistmeg/status/626749411129978880[/embed] Maar dat valt nog te bezien als de complete staf van het Fonds duidelijk stelt dat nieuw geld geven aan Griekenland zónder schuldreductie geen enkele zin heeft. In elk geval wordt uit de gang van zaken helder dat de Griekse kwestie óók binnen het IMF zelf tot ernstige interne verdeeldheid heeft geleid. En niet voor het eerst, want al eerder lieten betrokken IMF functionarissen weten zich absoluut niet te kunnen vinden in de wijze waarop de Grieken 'geholpen' werden.

Wat doen Nederland en Duitsland als het IMF afhaakt?

Maar als het IMF niet meedoet, wat wordt dan de positie van de Duitse én Nederlandse regering? Immers, deelname van en betrokkenheid bij de Griekse deal door het IMF was een conditio sine qua non voor beide landen. Ook hier is dus sprake van een patstelling.

Frans-Duitse controverse

En dan is er nog de wig tussen de twee grootste eurozonelanden, Frankrijk en Duitsland. De Fransen tonen begrip voor de Grieken en nemen de gemaakte afspraken niet al te nauw; de Duitsers daarentegen zijn het gemarchandeer en getraineer van de Grieken meer dan zat, zo is gebleken tijdens de onderhandelingen van de afgelopen weken. De eerder genoemde Joschka Fischer waarschuwde in datzelfde opiniestuk dat deze controverse niet alleen een bedreiging vormt voor de onderlinge verhouding tussen beide landen, maar ook voor de Europese Unie als geheel. Deze Frans-Duitse controverse blijft overigens niet beperkt tot deze twee landen alleen. Ook het Italië van Matteo Renzi heeft zich intussen over de kwestie uitgesproken: Italië zit op de Franse lijn. Wellicht niet erg verwonderlijk, want als we de Australische monetair econoom William Mitchell moeten geloven is de Italiaanse economie bijzonder zwak.  Dit beeld wordt bevestigd door Washington Post-journalist Matt O'Brien. Overdadige Italiaanse regeldruk remt ondernemerschap en de rechtspositie van werknemers is er zo groot dat werkgevers zich wel drie keer bedenken vooraleer zij iemand in vaste dienst te nemen. De aanpak van de Griekse kwestie leidt dus ook tussen eurozonelanden tot een patstelling.

ECB

Het derde wiel aan de trojkawagen, de ECB, verkeert intussen in een lastig parket. Niet alleen moet die toezien op tenminste twee grote Griekse banken die rechtstreeks door de ECB worden gemonitord; het is bovendien de vraag of de Griekse banken wel door de nieuwe stresstesten heenkomen die in oktober afgerond moeten zijn. Het Duitse Handelsblatt schrijft dan ook dat er voor de ECB veel op het spel staat. Niet alleen staan geloofwaardigheid en reputatie van de bank op het spel, maar ook het redden van het euro-systeem als gezamenlijke muntunie.

Ook De reputatie en geloofwaardigheid van de ECB zijn in het geding

Hoe dit moet aflopen, weet niemand. Op 20 augustus moeten de Grieken weer ruim drie miljard euro aan de ECB aflossen. Of er tijdig geld beschikbaar komt uit het permanente noodfonds ESM (Europees Stabiliteits Mechanisme) wordt door sommigen in twijfel getrokken. Anderen betwijfelen tevens of het huidige pakket maatregelen voldoet voor een herstel van Griekenlands economie. Zelf lieten de Grieken al  weten onder geen beding bovenop het akkoord nieuwe bezuinigingen te kunnen en willen accepteren.   Lees meer over Griekenland en de EU in het Griekenland in Europa dossier van Follow The Money