
De pensioenfondsen staan er een stuk rooskleuriger voor dan politici doen geloven. Ze staren zich volgens gastcolumnist Cees Roelofs ten onrechte blind op de risicovrije rekenrente. Wie stopt de pensioenwaanzin?
In Het Financieele Dagblad van 14 april wijdt de redactie meer dan een hele pagina aan het onderzoek dat FD Pensioen Pro heeft gedaan onder twaalf Europese landen. Daaruit blijkt dat Nederland het enige land is dat de aanvullende pensioenen heeft gekort en nog steeds kort. Zweden en Ierland voerden wel een korting door vanwege de oplopende vergrijzing maar die betrof het op het omslagstelsel gebaseerde staatspensioen, te vergelijken met onze AOW.
De aanvullende pensioenen in Nederland zijn gebaseerd op het kapitaaldekkingssysteem waarbij iedere deelnemer individueel spaart om op de pensioendatum een kapitaal te hebben opgebouwd dat groot genoeg moet zijn om daaruit een levenslang pensioen te kunnen betalen. Alleen het overlijdensrisico wordt collectief gedeeld, terwijl door de lange looptijd van het pensioencollectief ook de beleggingsrisico’s voor alle leeftijden worden geminimaliseerd. De vergrijzing heeft daardoor dan ook nauwelijks enige invloed op de betaalbaarheid van de aanvullende pensioenen. De enige vraag die telt luidt: is er genoeg gespaard? Zo ja, dan is er niets aan de hand en kunnen de opgebouwde pensioenen probleemloos worden uitbetaald.
Financieel Toetsings Kader
Of er genoeg is gespaard wordt vastgesteld door het berekenen van de dekkingsgraad. Is deze 100% dan zou er genoeg in kas zijn om alle pensioenaanspraken te kunnen betalen. In ons land eist de overheid een extra buffer van 5% om eventuele tegenvallers op te kunnen vangen. Deze dekkingsgraad wordt berekend door de reële waarde van het opgebouwde pensioenkapitaal te delen door de berekende contant gemaakt waarde van de opgebouwde pensioenrechten (de toekomstige verplichtingen). Een fractie van deze verplichtingen moet de volgende maand worden betaald, de rest uitgesmeerd over een periode van meer dan 60 jaar als ook de jongste deelnemer is overleden. Essentieel is dan hoeveel rendement levert dat opgebouwde pensioenkapitaal in de komende meer dan 60 jaar nog op? Hoe hoger het rendement des te minder kapitaal er nodig is. Gemiddeld moeten de pensioenverplichtingen globaal pas over 30 jaar worden uitbetaald. Voor een betalingsverplichting over 30 jaar van € 1000 is bij een rendement volgens het Financieel Toetsings Kader (FTK) van 2,8% een bedrag nodig van €437. Bij een rendement van circa 7,5%, wat de pensioensector de afgelopen 22 jaren maakte, is slechts € 114 nodig. Bij een voorzichtige rendementsverwachting van 6% is € 174 voldoende.Onmogelijke pretentie
Het door de overheid vastgestelde FTK schrijft voor dat de waarde van deze pensioenrechten met behulp van de zogeheten risicovrije rekenrente gewaardeerd moeten worden op marktwaarde. Deze risicovrije rekenrente is een met behulp van wiskundige modellen geconstrueerde rekenrente, afgeleid van de speculatieve handel in renteswaps, die de onmogelijke pretentie heeft om 60 jaar vooruit het verloop van de rentestand te kunnen voorspellen. Eind 1992 was de 10-jaarsrente 7,52%. Iemand die toen gezegd zou hebben gezegd dat eind april 2014 deze rente op 1,76% zou liggen (de laagste stand in 700 jaar) zou door iedereen voor gek zijn verklaard. Maar nu de overheid, gesteund door De Nederlandsche Bank en een hele rits van hoogleraren, beweert dat zij in staat is om de rente 60 jaar vooruit te kunnen voorspellen, durft niemand te zeggen dat dit waanzin is. En met deze theoretische waanzin gaat men de werkelijkheid te lijf.De werkelijkheid
En wat is deze werkelijkheid? Er zijn grote verschillen in de lange termijn rendementen die de verschillende pensioenfondsen realiseerden en nog steeds realiseren. Het hanteren van één gelijke rekenrente voor alle pensioenfondsen miskent deze werkelijkheid. Zelfs al zou men in staat zijn de rentestand voor de komende 60 jaar te kunnen voorspellen dan zegt dat niets over de te behalen rendementen. Tot 2008 was er een vaste rekenrente van 4%. De pensioensector maakte al die jaren een vele malen hoger rendement met als gevolg dat in de 80-er jaren de pensioenpotten dreigden over te lopen met als gevolg premievakanties en ‘terugstorting’ aan werkgevers, waaronder de overheid (ABP). Ook na de invoering in 2008 van de risicovrije rekenrente maakt de pensioensector al vijf jaar op rij rendementen die een veelvoud zijn van deze alsmaar dalende rekenrente. De vier grootste pensioenfondsen, samen goed voor ruim de helft van de sector, maakten in de periode 2009 – 2012 zelfs een gemiddeld rendement van 12,4% bij een theoretische rekenrente van nog geen 3%. Toch mochten zij al die jaren niet indexeren en moesten 3 van de 4 fondsen kortingen doorvoeren.Overdekking van 600 miljard
Het gevolg van deze absurd lage theoretische rekenrente is dat het gezamenlijke pensioenkapitaal van de pensioensector in een steeds sneller tempo stijgt. In 1998 bedroeg het 101% van het bbp, in de 10 volgende jaren steeg het naar 119%. Sedert de invoering in 2008 van de risicovrije rekenrente schoot het in slechts 5 jaar steeds sneller omhoog van 119% naar 170% van het bbp in 2012. In euro’s van 710 miljard eind 2008 naar 1007 miljard eind 2012 (cijfers van DNB). De onzinnig lage rekenrente zorgt voor veel te lage dekkingsgraden waardoor indexering van de pensioenen verboden werd, kortingen werden afgedwongen en premies moesten worden verhoogd. De dekkingsgraad van de totale pensioensector schommelt rond de 100%. Om alle toekomstige pensioenen te kunnen betalen, is bij een te verwachten rendement van 6% geen 1007 miljard nodig maar is globaal (174/437 x 1007) 400 miljard voldoende. Er is dus nationaal gezien een overdekking van ruim 600 miljard. Hierin ligt de verklaring waarom het Nederlandse pensioenvermogen/kapitaal steeds sneller stijgt.Desondanks is Nederland het enige Europese land dat nog steeds de pensioenen kortHet echt benodigde kapitaal van circa 400 miljard groeit aan met het verschil tussen het werkelijk behaalde rendement en de wettelijke rekenrente. Het bedrag van de overdekking van circa 600 miljard groeit jaarlijks aan met het volle bedrag van het behaalde rendement. En dan blijven de afgedwongen premieverhogingen nog buiten beschouwing. Op grond van dit mechanisme mogen we verwachten dat het pensioenvermogen eind 2013 rond de 1200 miljard zal bedragen, een bedrag waar Guus Bosman, voorzitter van de Nederlandse Bond voor Pensioenbelangen, in het FD van 21 februari ook op uitkomt. In dat geval heeft Nederland in zes jaar tijd een bedrag van 490 miljard extra gespaard, genoeg om in één keer de totale staatsschuld af te lossen. En deze gigantische besparing ging ten koste van de bestedingen van zowel consumenten als bedrijven en dreef ons in een recessie.
48 Bijdragen
Jens van Egmond
Dawg
Jens van Egmondpeter
DawgDawg
peterpeter
DawgRendement zegt me helemaal niks. Als je 20% rendement op 10 euro maakt heb je 12 euro. Als je dan vervolgens 15 euro gaat uitkeren kan je wel roepen dat je met 20% rendement het fantastisch doet, maar ik zou eerder concluderen dat je niet 10 euro maar 12,5 euro had moeten inleggen. En daar hoor je de ouderen niet over. Die hebben het alleen maar over het feit dat ze altijd hard hebben gewerkt en er in de pensioenpotten door bedrijven is gegrepen.
Bovendien zijn de rendementen grotendeels behaald door het feit dat deze eeuw de rente is gedaald. Als je dat uit de resultaten filtert kom je nog niet eens uit op 3% rendement per jaar. Die pensioenfondsen willen graag het voordeel van de lage rente in de waarde van bezittingen (hogere obligatiekoersen) meenemen, maar in de waarde berekening van de verplichting is diezelfde zelfde rente in 1 keer niet realistisch! Ja, zo kan iedereen zich rijk rekenen!
Dawg
peterEn vervolgens kom je met een gefingeerd voorbeeldje waarbij je getallen en percentages zo kiest dat je de uitspraak 'onderbouwt'. Wat toon je hiermee aan.? Mijns inziens helemaal niets.
Laten we het eens anders doen. Laten we eens uitgaan van een vent die 40.000 per jaar verdient en daarvan 8.000 aan pensioenpremie wegzet. Veronderstel een jaarlijks nominaal rendement van 5% (2% inflatie plus een reele kapitaalmarktrente van 3%) Je bouwt op die manier in 40 jaar een kapitaal van 1.014.718 euro en 10 cent op uitgaande van samengestelde interest.
De gemiddelde levensverwachting van een 65-jarige man is op dit moment nog zo'n 15 jaar. Betekent, uitgaande van dat kapitaal van 1.014.718 euro dat je dus 15 jaar lang een bedrag van 93.105 euro en 1 cent kunt stukslaan voordat je door je pensioenvermogen heen ben
Na 40 jaar inflatie van 2% per jaar is de koopkracht van die 93.105 euro overigens wel stukken lager nl. 42.166 in euro’s van 2010. Maar goed samen met de AOW beschik je dan nog steeds over een bruto inkomen meer dan 50.000 per jaar. Hoe zo te weinig bijgedragen aan het eigen pensioen, durf ik (geen boomer overigens) dan toch wel te vragen
Yes, I know: ik heb het niet gehad over beheerskosten en ook niet over het gegeven dat in de jaren '90 geen 20% aan pensioenpremie werd afgedragen (maar ook niet dat de gemiddelde dekkingsgraad van de fondsen begin jaren '90 meer dan 200%(!!!) bedroeg. Wat ik wel overeind houd dat in de pensioendiscussie wel heel gemakkelijk en zonder steekhoudende argumentatie gesteld wordt dat jongere generaties uitgewoond worden door de oudere.
Feit is dat in de afgelopen decennia een gigantisch bedrag aan pensioenen bij elkaar geharkt is. Doet geen land ons na. En op zo'n berg geld komen dan van tijd tot tijd de onvermijdelijke dieven en diefjes af. Weet je nog dat we langer moesten gaan werken vanwege de vanwege de vergrijzing 'onbetaalb
peter
DawgVervolgens kom jezelf met een rekenvoorbeeld aanzetten waarbij je later zelf stelt dat ze dat inderdaad niet betaald hebben vroeger!
Als je baat hebt bij de ingewikkelde berekeningen, lees dan het rapport van het CPB die gewoon exact aangeeft dat er 100 miljard wordt gesubsidieerd van jong naar oud.
En als de berekening van het CPB niet klopt, toon dat aan met berekeningen ipv maar populistisch te roepen dat er veel geld in de pot zit, rendementen gemiddeld gezien hoog waren, ouderen hard gewerkt hebben etc etc.
Verontrusten Ouderen
peterDawg
peterNee, dat moet jij dus aantonen met een deugdelijke redenering ( op grond van aannemelijke veronderstellingen of historische gegevens) in plaats van het alleen maar te poneren.
'en dat de waarde van de bezittingen wel mogen worden gewaardeerd tegen hoge marktwaarde (en dus ook rekent met lage rente) en dit niet bij de verplichtingen zou mogen omdat het onrealistisch is.'
Ja,ja. Alleen al vanwege het verschil in duratie van bezittingen en verplichtingen maakt de gemeten dekkingsgraad sterk afhankelijk van de hoogte van de 'risicoloze rentevoet' . Een procent-punt hoger betekent zo'n 15 procent-punt meer dekkingsgraad. Meer in het algemeen, over de impliciete veronderstellingen die achter het begrip dekkingsgraad verscholen zitten zijn bibliotheken vol te schrijven. Reden om de betekenis van deze maatstaf niet te verabsoluteren.
'Vervolgens kom jezelf met een rekenvoorbeeld aanzetten waarbij je later zelf stelt dat ze dat inderdaad niet betaald hebben vroeger!'
Ja, erg he om enigszinsopen van gedachten te wisselen en ook de waarde van mijn eigen berekeningen te relativeren? Ik weet dat in de jaren '90 de premies gemiddeld eerder 10 dan 20% waren, maar ik weet ook dat de dekkingsgraad begin jaren '90 hoger dan 200% was en de rendementen in de jaren '90 zeer hoog. In hoeverre die twee trends tegen elkaar weggestreept kunnen worden is voor mij een open vraag.
'Als je baat hebt bij de ingewikkelde berekeningen'
Nope, transparante (controleerbare) berekeningen dat wel.
'En als de berekening van het CPB niet klopt, toon dat aan met berekeningen ipv maar populistisch te roepen dat er veel geld in de pot zit, rendementen gemiddeld gezien hoog waren, ouderen hard gewerkt hebben etc etc.'
Pover.
peter
DawgGoogle eens verder!
Hoe pover wil je het hebben?
Overigens komen je tegenargumenten ook niet verder als " ja, ik weet dit en dat, en voor mij is dat allemaal nog maar een open vraag"
Dat lijkt mij nogal pover!
En wat is dat nu voor slap verhaal over de duration? Jij doet alsof er een pensioenmarkt is van nu en over 30 jaar en daar tussen zit niks. De marktrente verandert echter elke dag en daarom vindt er ook steeds een actuele berekening plaats waar zowel jongeren als ouderen van profiteren of niet. De herfinancieringscorrectie is voor iedereen en niet voor 1 groep. Wat jij voorstelt is eigenlijk dat die correctie niet steeds wordt doorgevoerd maar dat de ouderen een soort vast bedrag krijgen waarbij het risico volledig bij jongeren wordt neergelegd. Ik stel voor dat gewoon over de tijd uit te smeren. Kan geen enkel argument bedenken wat hier onrechtvaardig aan is. De situatie is niet HET NU en over 30 JAAR, de situatie is gewoon een periode van HET NU, MORGEN, OVERMORGEN, VOLGEND JAAR TOT EN MET DE WERELD VERGAAT. Dus gewoon dagelijks corrigeren obv de marktrente die zowel in je beleggingen als verplichtingen doorwerkt.
Vooralsnog heb ik nog helemaal niks meer gezien van je dan een rekenvoorbeeld waarvan je zelf al stelt dat het eigenlijk niet klopt!
Kort resumerend heb je nogal wat open vragen zonder enkele goede berekening die erachter zit.
Voor de anderen, lees onderstaande link. Goed verhaal:
http://www.volkskrant.nl/vk/nl/11304/Vonk/article/detail/3513800/2013/09/22/Beste-60-plussers-ik-schrik-van-jullie-schaamteloze-egoisme-en-onwetendheid.dhtml
Ook voor jou Dawg, of mag ik Ad zeggen ;-)
Dawg
peterPas mijn berekeningen maar aan met feitelijk betaalde premies. Lijkt me fairder dan van alles te claimen en niks aan te tonen.
peter
DawgLet even op dat stukje over de huidige reele marktrente
veel leesplezier!
http://www.mejudice.nl/artikelen/detail/breng-pensioen-jongeren-niet-in-gevaar-door-zekerheid-ouderen
Dawg
peterHeel veel tekst weer, maar nog steeds niks aangetoond.
peter
peterDawg
peterpeter
Dawgpenteciste
DawgMarie L'or
Als ik vandaag 10 broden verdien, eet er 1 op en zet die andere 9 weg als uitgestelde consumptie, die ik over 10 jaar wil consumeren mag ik blij zijn dat ik nog 9 sneetjes ontvang, pensioenfondsen zorgen voor een nog grotere verwatering.
Stephen Verdonkschot
Jacob
.
Er zijn nu juist vaste formules voor rekenrente en levensverwachting afgesproken om dit soort achterkant sigarendoos gegoochel te voorkomen. Dat leidt namelijk alleen maar tot boute uitspraken ('overdekking van ruim 600 miljard'), wat weer leidt tot de temptatie tot grepen uit pensioenpotten. Daar komt vervolgens weer intergenerationeel gedonder van.
.
Overigens, als de dual-digit rendementen van de pensioenfondsen inderdaad voor langere tijd aanhouden en we richting 150 % en hogere dekkingsgraden gaan, dan is er uiteraard geen man overboord. De auteur geeft zelf al aan dat we dan bijvoorbeeld in een keer de staatsschuld zouden kunnen aflossen. Dan hebben de babyboomers op de valreep toch nog een cadeautje achtergelaten om trots op te zijn.
klaas
JacobTsja babyboomers hebben de tijd (deels) meegehad, dat kun je ze niet echt verwijten. Veel van de huidige vrijheden (abortus, relatievormen, vrije sex en noem maar op) zijn nog verkregen ook door de babyboomers maar ook dat zal wel niet tellen, vrees ik.
Andreas
klaasklaas
Andreastigger
klaasklaas
tiggerpentecoste
klaasDawg
JacobGast01
Gerrit Zeilemaker
docent financiele rekenkunde kan alleen maar waardering hebben voor dit
artikel. Het zou een hele leuke casus zijn in de eerste les. Maar er zit ook
een macroeconomische kant aan die terecht belicht wordt: In
dat geval heeft Nederland in zes jaar tijd een bedrag van 490 miljard extra
gespaard, genoeg om in één keer de totale staatsschuld af te lossen. En deze gigantische besparing ging ten koste van de bestedingen van zowel consumenten als bedrijven en dreef ons in een recessie.""
En deze recessie heeft ons een flink stuk bruto binnenlands product gekost plus 850.000 werklozen. Jongeren en babyboomers hebben dezelfde belangen.
peter
C. Visser
Johan_Amsterdam
Maar dan vraag ik me toch af wie belang had bij de discussie en de voorstelling van zaken die tot een doemscenario leidde?
Het lijkt de global warming discussie wel. Er moet een rampscenario zijn waaraan men zich kan spiegelen om de ouderen te beschuldigen. In jaren 70 waren het de grondstoffen, in de jaren 80 de zure regen, in de jaren 90 het ontwaken van Internet en de bubble, etc.
Het artikel, naar mijn idee vol met feiten, leidt tot heerlijk felle discussiebijdragen. Dat verheldert ook zeer.
Ludovikaa
- Alleen al door de absurde omvang vormen ze een pot stroop waar vele vliegen op af komen.
- Door het ongewisse karakter van de toekomstvoorspellingen is de pensioenpot per definitie ook onderwerp van politiek, arbeidsrechtelijk en en sociaal-economisch geharrewar.
- Door de winstmaximalisatie die nagestreefd wordt, worden ons als werknemer de duimschroeven aangedraaid etc.
Het lijkt me tijd om eens goed na te gaan waarom we dit alles in stand houden, en of we daar niet meer op moeten houden.
pentecoste
Wat ratio in de discussie: het gevolg van het kapitaalsdekkingsstelsel is dat de NL economie gevoelig is voor kapitaalmarkten: rente (beïnvloedt verplichtingen) en ook waarden van beleggingen. Daar staat tegenover dat een lage rente niet ongunstig is nu vw onze hoge hypotheekschulden en ook de staatsschuld: als we de meevaller maar gebruiken om aflossen. Want als de rente stijgt, dalen de pensioenverplichtingen maar nemen de renteuitgaven toe.....
dirkskzn
peter
dirkskznpeter
peter"Sociale partners bedonderen de boel
Vervolgens wordt er gelogen met de cijfers. De sociale partners bedonderen de boel. De sociale partners zeggen meer risico te willen nemen en die risico’s ook direct bij de deelnemers neer te leggen. Alleen doen ze dat laatste niet, zie hiervoor. Er wordt echter wel met een hogere rekenrente gerekend, die is gebaseerd op een risicovolle beleggingsportefeuille. Daardoor lijkt het alsof de verplichtingen opeens substantieel lager zijn; immers als er risicovoller wordt belegd, is het rendement hoger. Maar deze som mag alleen worden gemaakt als de pensioenrechten en –uitkeringen net zo risicovol zijn als de pensioenbeleggingen. Dus als alle risico’s onmiddellijk worden opgevangen door het direct afboeken of bijschrijven van pensioenrechten en -uitkeringen en niet door beleggingsrisico’s uit te smeren door de tijd via hersteltermijnen of egalisatiefondsen."
dirkskzn
peterpeter
dirkskzndirkskzn
peterpeter
dirkskznPas als je voor een systeem bent waarbij we pensioenuitkeringen net zo risicovol maken als de risicovolle beleggingen valt er iets voor te zeggen. Dus rekenen met een risicovolle rente terwijl je een vaste pensioenuitkering wil is altijd het risico verschuiven naar later.
dirkskzn
peterpeter
dirkskznEn juist omdat het rendement grotendeels is gerealiseerd is door de dalende rente is dus het risico aanwezig dat je dit rendement niet gaat halen uit je obligatieportefeuille. Als jij nu 5% uit een obligatie haalt terwijl de marktrente stukken lager is dan scoor je een mooi rendement. Echter het geld wat vrij valt als de obligatie zijn einde looptijd haalt kan je te nimmer tegen dat rendement wegzetten. Dat betekent dus een hoog risico dat je onterecht rendement uit de toekomst naar voren haalt.
Als je pensioenuitkeringen stabiel wil houden dan kan je niet rekenen met risico-opslag in de rente. Risico betekent dat je de kans hebt een negatief rendement te halen. Dan moet je dus ook dit gelijk gaan verwerken in de pensioenuitkeringen. Maar dat willen de mensen dus niet en is er maar 1 oplossing te bedenken en dat is het verlies naar later te schuiven. Niet de lasten, wel de lusten is dat in mijn ogen.
peter
peterEn dat is dus ook het gevaar met een portefeuille obligaties ongekende lage rentestanden en hoge obligatiekoersen. Daar waar iedereen een obligatie als een veilige belegging zit is het gewoon een risicovol product met ook gewoon de kenmerken van bubbelvorming. Laten we alleen al om de huizenmarkt de les hebben geleerd nooit je zelf rijk te rekenen.
gctwnl
Rob
Rudolfientje
Theadora de eigenwijsje