
Zeker, aardgas is een belangrijke pijler van onze economie en welvaart geweest. Maar is het ook de – schone – toekomst, wat belanghebbenden zoals Shell, onze overheid en de Russen of Noren ons willen doen geloven? In dit dossier gaan we op zoek naar de de betekenis van aardgas voor de toekomst van onze economie. Kunnen we zonder? Hoe ziet de kosten-baten analyse er werkelijk uit? En wie profiteren er eigenlijk van aardgas? Lees meer
Aardgas wordt vaak omschreven als een ‘transitie-brandstof’, een logische tussenstap in de transitie van fossiele naar duurzame energie. Bij de verbranding van aardgas komen minder schadelijke stoffen en CO2 vrij dan bij de verbranding van kolen of diesel. En er is voorlopig genoeg van.
Gas is ook een belangrijke pijler van de Nederlandse economie. De Nederlandse belastingbetaler heeft miljarden geïnvesteerd in de ontwikkeling van de gasinfrastructuur. Een voorbeeld daarvan is de ontwikkeling van de zogenoemde gasrotonde, Nederland als het knooppunt en de regelkamer van het Noordwest-Europese gastransport. In de periode 2005-2014 is daarin 8,2 miljard euro belastinggeld gestoken. De Rekenkamer kwam enkele jaren geleden tot de conclusie dat de Nederlandse regering dat gedaan heeft zonder dat er 'goed gekeken is naar nut, noodzaak en risico's van de gasrotondestrategie’.
Desondanks gaat de overheid door met het bevorderen van aardgas en het promoten van ons land als sleutel in de productie en het transport ervan. Nu de winning van het Groningse gas versneld wordt afgebouwd, zet de overheid in op alternatieven, zoals vloeibaar gemaakt aardgas (LNG), vaak met milieu en klimaat als rechtvaardiging. In werkelijkheid zijn er grote belangen mee gemoeid. Zo is het een van de belangrijkste activiteiten van Shell, dat 20 procent van de totale wereldmarkt in handen heeft.
In dit dossier onderzoeken we de betekenis van gas voor onze economie, de belangen die erachter steken en de gevolgen van de gemaakte keuzes.
De gaslobby maakte ons afhankelijk van Rusland en bepaalt nu wéér het beleid
Waarom de minister niet hoeft te hopen op gas uit de Noordzee
Gaskraan in Groningen dicht? Dan gaat die in Rusland wijd open
Eerste lading Amerikaans LNG laat zien: bij gas gaan belangen boven het klimaat
Hoe het gasbedrijf op zoek ging naar maatschappelijk draagvlak
Hoe de gas-lobby subsidie voor LNG wist lost te peuteren, met zegen van de overheid
Er zit een raar luchtje aan biogas
Milieuwinst 'transitiebrandstof' aardgas te positief afgeschilderd
Shell ziet ondanks groeiende steun nog steeds niets in een groene koers
Het is tijd voor een nieuwe visie op de gassector
Waarom kiezen pensioenfondsen nog steeds voor olie en gas?
Eind januari werd de Shell-overname van gasgigant BG goedgekeurd door de aandeelhouders. Uit een inventarisatie van Follow the Money blijkt dat de meerderheid van de grote Nederlandse pensioenfondsen vóór stemde, terwijl ze ondertussen hard roepen te willen verduurzamen. Wat bewoog hen?
‘Morgen is vandaag,’ is de slogan van pensioenbeheerder APG. Het bedrijf beheert de pensioenen van ongeveer 4,5 miljoen Nederlanders en claimt die zo duurzaam mogelijk te beleggen. Op de website van de uitvoerder lezen we: ‘Wij zijn actief op zoek naar beleggingen die een oplossing bieden voor duurzaamheidsvraagstukken, bijvoorbeeld op het gebied van hernieuwbare energie.’ Harmen Geers, woordvoerder bij APG, legt uit waarom de pensioenbeheerder op de aandeelhoudersvergadering van Shell in januari dan tóch voor de overname van 50 miljard euro stemde. ‘Gas is een duurzaam alternatief voor olie, dus denken we dat de overname van BG goed zal zijn voor Shell. We zouden heel graag alles willen beleggen in duurzame alternatieven, maar dat kan door de omvang van ons vermogen simpelweg nog niet, daarom moeten we ook in Shell beleggen.’

APG is niet de enige aandeelhouder van Shell die voor de overname stemde. Uit een rondvraag van Follow the Money blijkt dat het grootste deel van de pensioenfondsen vóór stemde. Van de 22 fondsen die wilden reageren, vonden maar liefst 19 de overname een goed plan. Vrijwel al die fondsen vermelden op hun website duurzaam te willen beleggen. Zelfs het Pensioenfonds Zorg en Welzijn, al negen jaar op rij het duurzaamste pensioenfonds volgens de VBDO, stemde voor.
Mark van Baal, oprichter van de beweging Follow This, verbaast dat. ‘De fondsen nemen een enorm financieel risico door voor de overname te stemmen. Ze roepen heel hard dat ze willen verduurzamen, maar staan hun grootste belegging toe om 50 miljard in fossiele brandstoffen te stoppen.’ Met Follow This probeert Van Baal om Shell te bewegen een duurzaam bedrijf te worden.
Wat is duurzaam?
Volgens Thijs van Berkel, analist bij ABN Amro, ligt het voor de pensioenfondsen wat ingewikkelder. De fondsen stellen een bepaald beleggingsbeleid vast en houden zich daar vervolgens aan, ook bij het stemmen op aandeelhoudersvergaderingen. ‘Het is niet aan de vermogensbeheerder om een invulling te geven aan de gemaakte afspraken. Als olie- en gasbedrijven onderdeel zijn van de gekozen benchmark, is beleggen in die sector niet te vermijden.’ Zodra pensioenfondsen ervoor kiezen om te beleggen in olie en gas, zullen ze dus ook niet snel tegen de overname stemmen. ‘Als de fondsen de strategie van een onderneming niet steunen, zullen ze ofwel hun aandelen verkopen, ofwel geen aandeelhouder worden,’ vertelt Van Berkel.
'Op dit moment heb je een heel goed verhaal nodig om uit te leggen hoe een euro voor Shell duurzaamheidswinst oplevert.'
Ook Bert Scholtens, hoogleraar Finance aan de Rijksuniversiteit Groningen, benadrukt dat pensioenfondsen moeite hebben met de definitie van duurzaamheid. ‘ABP schrijft bijvoorbeeld niet duidelijk op wat duurzaamheid is, maar zegt dat ze in hele specifieke bedrijven niet willen beleggen om bepaalde redenen. De definitie van duurzaamheid is dan dus gebaseerd op uitsluiting van niet-duurzame bedrijven. Toch moet je je als pensioenbeheerder afvragen wat het potentieel van Shell is om zich duurzaam te ontwikkelen. Op dit moment heb je een heel goed verhaal nodig om uit te leggen hoe een euro voor Shell duurzaamheidswinst oplevert.’
Rients Abma van Eumedion, een belangenbehartiger voor institutionele beleggers, legt uit dat de pensioenfondsen naar de strategische aspecten van de overname kijken. ‘Shell is bezig met een transitie van een oliebedrijf naar een gasbedrijf. Op dit moment is al iets meer dan de helft van de omzet van Shell te danken aan gas, dat percentage zal door de overname sterk stijgen. Gas is minder vervuilend dan olie, de duurzaamheid van het verdienmodel van Shell verbetert daardoor. Voor aandeelhouders is dat heel belangrijk, dit vergroot de kans dat Shell ook op lange termijn winstgevend blijft. Uiteindelijk is het de verantwoordelijkheid van pensioenfondsen om een zo goed mogelijk pensioen te genereren tegen zo laag mogelijke kosten. Shell is een van de bedrijven met het hoogste dividendrendement, en dus aantrekkelijk.’
Risicovolle overname
Hoewel de strategische belangen dus zwaar lijken te wegen, is het voor pensioenfondsen de vraag of de overname van BG een positief effect zal hebben op de waardeontwikkeling van hun fonds. Van Baal: ‘De overname is risicovol. Shell heeft op zijn balans veel olie- en gasvoorraden staan, maar kan die door de klimaatmaatregelen misschien helemaal niet uit de grond halen. Zodra de tweegradendoelstelling wordt omgezet in beleid, moet tweederde van die voorraden in de grond blijven. Door BG te kopen heeft Shell nog meer van dat soort voorraden, en dus nog meer stranded assets.’
De zogeheten tweegradendoelstelling werd op de klimaatconferentie in Parijs in december vastgesteld. Doel is om de wereldwijde stijging van de temperatuur te beperken tot twee graden Celsius vergeleken met het niveau van voor de industriële revolutie. Op het moment dat dit doel in het nationale beleid wordt opgenomen, zal het gebruik van fossiele brandstoffen beperkt moeten worden. Voor Shell is dat slecht nieuws omdat de waarde van het bedrijf voor een groot deel is gebaseerd op grote olievoorraden die zij nog op de balans heeft staan. Die voorraden kan Shell dan niet allemaal verzilveren, schreef ook onze gastauteur Cees van Lotringen.
Hetzelfde geldt voor BG, zegt Van Baal. ‘Shell presenteert het als de overname van een ‘schoon’ gasbedrijf, maar wie goed naar de cijfers kijkt ziet dat BG net zo goed een oliebedrijf is. Op de korte termijn levert BG ongeveer 70 procent gas en 30 procent olie, maar op de lange termijn is dat 50 procent gas en 50 procent olie. Shell koopt dus net zoveel olie- als gasvoorraden. Daar komt ook bij dat BG veel olievelden heeft die relatief duur zijn om te winnen.’
Olieprijs
Voor drie pensioenfondsen was dit een reden om tegen de overname te stemmen. Het Stichting Pensioenfonds Medisch Specialisten was daar een van. De directeur, Jeroen Steenvoorden, maakt zich daarnaast vooral zorgen over de ontwikkeling van de olieprijs. ‘Sinds het voorstel van de overname in april 2015 is de olieprijs gedaald, waardoor de overname riskanter werd. Daarnaast is er onzekerheid over de ontwikkeling van de olieprijs in de toekomst, wat voor beide firma’s een risico oplevert. Dit was niet in het belang van ons als aandeelhouder.’
'Wanneer je verwacht dat fossiele energie belangrijk zal blijven, is beleggen in Shell een kansrijke strategie.'
Machiel Mulder, hoogleraar Regulering van Energiemarkten aan de Rijksuniversiteit Groningen, zegt dat de lage olieprijs niet doorslaggevend hoeft te zijn voor beleggers. ‘De huidige lage olieprijs en de onzekerheid over de verdere ontwikkeling zijn al verwerkt in de huidige beurskoersen. Wanneer je als belegger pessimistischer bent over de toekomst van fossiele energie dan de meeste andere beleggers, dan is beleggen in Shell inderdaad risicovol. Maar verwacht je dat fossiele energie belangrijk zal blijven, dan is beleggen in Shell juist een kansrijke strategie.’
De vraag of de olieprijs zich in de toekomst nog zal herstellen of niet, vindt Van Baal irrelevant. ‘Je kan je geld beter in de toekomst stoppen. Het fossiele tijdperk is voorbij, het is tijd om te investeren in iets nieuws.’ Hij vergelijkt de toekomst van Shell met de misstap van RWE. ‘Dat Duitse elektriciteitsbedrijf nam in 2009 Essent over, en dus ook een aantal kolencentrales, terwijl heel Duitsland aan het verduurzamen was. Het was een deal van 10 miljard, maar al de helft van die kolencentrales is afgeschreven. Shell staat volgens ons op hetzelfde punt. Fossiele energie heeft geen toekomst, waardoor pensioenfondsen die erin beleggen op de lange termijn gevaar lopen.’
14 Bijdragen
M. van Deelen 11
Fred Raaks 2
Duurzame energie zou volgens de EU in 2020 14% van de totale energie moeten worden (waarvan het grootste gedeelte uit biomassa bestaat dat allesbehalve duurzaam is) en dat zal de eerstvolgende 30 jaar niet heel veel meer dan 20% worden omdat het klimaat afhankelijk is. Hoezeer duurzame profeten ons proberen te overtuigen dat dit wél het geval zal zijn en daarbij in meerderheid atoomenergie afwijzen.
Onze jonge en enthousiaste stagiaire Lisa Boerop drinkt de duurzame kool-aid die de heer Van Baalen haar als interested party voorschotelt met graagte op. Echter, wijsheid komt met de jaren zullen we maar zeggen...
M. van Deelen 11
Fred Raaks"Het" is dan toch APG (namens ABP)?
Krisp 2
Fred RaaksDie 14% is (met een beetje wil) absoluut haalbaar. Als Denemarken in 2013 al 26% kan opwekken, Duitsland (die bewust koos om eerst kernenergie uit te zetten in plaats van bruinkool) 12,4%, dan is 14% heel goed haalbaar. Sterker: met gezwinde spoed kan het getal veel hoger zijn dan dat. Juist investeringen als deze (die 50 miljard had ook naar duurzame initiatieven kunnen gaan) belemmeren de groei juist.
Zie: http://www.consultancy.nl/nieuws/8793/squarewise-lessen-van-duurzame-koploper-denemarken
Ten tweede: ik zou lang kunnen uitweiden over het waarheidsgehalte van economische modellen en klimaatmodellen, maar vooralsnog is er geen economisch model wat de crisis van 2008 of de oliecrisis van 2015 voorspelde. Dat zegt veel over het (gebrek aan) waarheidsgehalte van economische modellen. Klimaatmodellen -welke evenmin op de waarheid kunnen leggen- hebben de -tot nu toe correct gebleken- stelling gehanteerd dat de temperatuur stijgt, iets wat niet zonder menselijke invloeden verklaard kan worden.
Ik mag hopen dat wijsheid met de jaren komt en dat je er nog van mag profiteren - ooit.
Sanne 4
KrispRichard Ran 4
KrispEconomen van de "Austrian School of Economics" hebben voortdurend gewaarschuwd voor de crisis van 2008. Tevens hebben zij de dotcom-bubble voorspeld en al vanaf de oprichting van de FED gewaarschuwd voor de business-cycles die zouden volgen op de interventies van deze bankster-kliek.
Zie "Peter Schiff was right": https://youtu.be/sgRGBNekFIw (beeld is crappy, maar het gaat om het idee, toch?)
Voor meer achtergronden: https://mises.org/
Fred Raaks 2
KrispMet betrekking tot je cijfers uit Denemarken en Duitsland ik kijk liever naar de Nederlandse cijfers (want daar hadden we het toch over). Volgens het CBS* was het aandeel hernieuwbare energie in Nederland 5,6 procent (stijging van 0,8%) van het totale Nederlandse energieverbruik in 2014, waarvan 4% biomassa en 1,6% wind. Dus je begrijpt mijn scepsis of die 14% überhaupt wel gehaald zal worden in 2020 als je die 0,8% extrapoleerd.
Er zijn véél meer toepassingen voor economische modellen dan alleen de 2008 crash en de huidige olieprijs, dus een zwak argument. Overigens waren er verschillende economen die de 2008 crisis voorspeld hebben (zie de reactie van Richard Ran hierboven).
Conclusie, voortaan eerst even goed mijn reactie lezen en dan pas reageren.
*http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/industrie-energie/publicaties/publicaties/archief/2015/2014-hernieuwbare-energie-in-nederland-2014.htm
PS. MvdB, klopt! :)
M. van Deelen 11
http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:7Vz1ZdkCRfMJ:fd.nl/economie-politiek/1140724/nationaal-vermogen-gestegen-door-grotere-pensioenpot+&cd=2&hl=nl&ct=clnk&gl=nl
en
http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/macro-economie/publicaties/artikelen/archief/2016/nationaal-vermogen-gestegen-door-grotere-pensioenpot.htm
Gilles Wattel 1 3
Die zien in dat wij nog heel lang heel veel olie en gas zullen gaan gebruiken.
De VS en China zien dat ook, vandaar de ruzie in de Chinese zee over wat eilandjes.
In de buurt zit olie en / of gas.
Richard Ran 4
Duurzaam, als de newspeak van de NWO elites, gretig gepapegaaid door de zingevingsbehoeftige klimaatjugend.
"Follow the Masters"
M. van Deelen 11
Richard RanGrrr, Grrrr, Grrrroetjes ;-)
Richard Ran 4
M. van DeelenEh.. "duurzaam" verontrust (over de schaapachtige duurzaamheids-speak), brrrr ;)
Fred Raaks 2
Richard RanRichard Ran 4
Fred RaaksHoop eigenlijk op een scherpe knik omlaag (2025?) als de duurbetaalde hype is ontzenuwd voor wat het is: een malthusiaanse machtsgreep gehuld in "groene" taal.