
Een goed gesprek over de Europese Unie komt maar niet van de grond. Follow the Money wil daar verandering in brengen. Samen met jou. Wat willen we met Europa? Dit dossier is een eerste aanzet voor een gesprek over een andere Europese Unie. Lees meer
Iedereen heeft er een mening over, maar een echt gesprek over de Europese Unie wordt nauwelijks gevoerd. En dat is jammer, want het voortbestaan van de Unie is niet zo vanzelfsprekend als het ooit was. Niet alleen de eenheidsmunt euro wankelt, het hele Europese project zelf dreigt als een kaartenhuis ineen te zakken. Het uiteenvallen van de EU zou enorme gevolgen voor elke Nederlander – en elke Europese burger – hebben. Die angst lijkt politici en beleidsmakers te verlammen. Discussies over de EU worden doodgeslagen met apocalyptische visioenen, van zowel voor- als tegenstanders.
Tegelijk is het duidelijk dat dit niet het Europa is waarvan gedroomd werd. Europese samenwerking blijkt in de praktijk vaak een ondoorzichtig spel van lobby's en achterkamertjespolitiek. De parlementaire controle daarop is gebrekkig. 'Brussel' is bijna synoniem geworden met bureacratie, spilzucht, gesjoemel, bemoeizucht, zelfverrijking en zelfs corruptie.
Bij veel burgers in alle lidstaten leeft het gevoel dat de voordelen van de Unie niet langer opwegen tegen de nadelen. Dat zij in wezen niet zoveel aan de EU hebben en dat het een moloch is die over hun identitieit heenwalst. Een Unie die de economische voordelen vooral sluist naar grote ondernemingen. 'Een verzorgingsstaat voor multinationals', zoals onze columnist Christiaan Vos dat noemde.
Is het mogelijk om de EU op zo'n manier te hervormen dat niet grote, multinationale ondernemingen het meest profiteren van de Europese samenwerking – maar de Unie de belangen van de Europese burger dient? Zo ja, hoe dan? En zo nee, hoe gaan we dan wél verder? Daarover willen we op Follow the Money samen met jou een constructief gesprek voeren. We willen dat doen met behulp van ons panel Europa, wat nu? Op die plek zullen we je onder meer vragen stellen en kunnen we het gesprek met elkaar voeren.
Elk land zou een referendum moeten houden over een EU-exit
Jean-Claude Junckers voorbarige vergezichten
Nieuw Europees btw-plan schrikt fraudeurs niet af
Het einde van de euro begint in Rome
Wat eurosceptici kunnen leren van de Yuexit
Geachte Europese Commissie, ik ben boos!
Je vraagt je af in welk universum deze lieden leven
Vooral Duitse burgers zijn gelukkig met de Europese Unie
Als europarlementariërs historicus gaan spelen
Volop Europese schijnoplossingen tegen de jeugdwerkloosheid
Hoog tijd voor Plan B: hoe de Europese Unie en de euro nog te redden zijn
De Europese Unie kraakt in haar voegen. Ontembare problemen stapelen zich op, en overal klinkt de waarschuwing dat de EU uit elkaar dreigt te vallen. Is er nog perspectief? Ja, zeggen journalist Hella Hueck en econoom Robert Went van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR). Aan de vooravond van het referendum waarin Nederland zich uitspreekt over het EU-handelsverdrag met Oekraïne, schetsen ze in elf vragen (én antwoorden) het pad naar een nieuwe EU — flexibel en functioneel.
Vraag 1: Hoe diep zitten we in de shit?
Behoorlijk diep, dat ontkennen maar weinigen. De vluchtelingencrisis, de eurocrisis, de aanhoudend hoge werkloosheid en de mogelijke 'Brexit' eisen hun tol. Wie had een jaar geleden gedacht dat het Verdrag van Schengen ter discussie zou komen te staan en landen als Oostenrijk weer grenscontroles in zouden stellen? Onze eigen Europese big shot Frans Timmermans vreest voor het uiteenvallen van de EU door gebrek aan onderling vertrouwen. De bekende schrijver en journalist Robert Kaplan zegt in het Financieele Dagblad dat Europa verbrokkeld raakt en dat het best kan dat we getuige zijn van het begin van de neergang van de EU. Hoofdcommentator Wolfgang Munchau schrijft in de Financial Times dat desintegratie dreigt. En het Global Risks-rapport van het World Economic Forum had afgelopen februari hetzelfde sombere thema. Intussen hopen de belangrijkste leiders in het Europees parlement dat onze premier Rutte als EU-voorzitter Europa gaat redden.
Achter de façade van de Europese Unie gaat een hoop geruzie en hypocrisie schuil
Maar dat hoort er allemaal bij, die ruzies en crises, zeggen sommige deskundigen. Dat laat zien dat Europa normaal wordt. Toch krijg je, als je het nieuws volgt, een beetje de indruk dat hier met de moed der wanhoop naar een halfvol glas gezocht wordt. Achter de façade van de Europese Unie gaat een hoop geruzie en hypocrisie schuil.
‘Het is moeilijk een Europese beleidsmaker te vinden die echt enthousiast is over de EU. Ik heb velen van hen off the record gesproken en was verbijsterd door hun scepsis.’ Dat schrijft de in Polen geboren jurist en politicoloog Jan Zielonka in zijn boek Is the EU doomed?, dat twee jaar geleden verscheen en ook in ons land veel aandacht kreeg. Hij werkte aan universiteiten in Leiden en Florence en is nu hoogleraar Europese politiek in Oxford. Daar zoeken we hem op voor een uitgebreid gesprek, waar we wat bedrukt vandaan komen. ‘De EU is volledig disfunctioneel geworden’, betoogt hij. ‘Het is hoog tijd voor Plan B.’
Vraag 2: Wat zit hierachter, wat zijn onze grootste problemen?
De Franse filosoof Montesquieu is met zijn scheiding der machten niet alleen een van de belangrijkste grondleggers van onze westerse democratie, maar ook de man die geloofde dat meer handel ons vrede zou opleveren. ‘Twee naties die met elkaar handelen, worden wederkerig afhankelijk van elkaar; de een heeft een belang om te kopen en de ander om te verkopen.’ Ook de grondleggers van Europese integratie, zoals Jean Monet en Robert Schuman, geloofden daarin: een gemeenschappelijke markt zou vrede waarborgen.
Maar het belangrijkste gedachtegoed waar de unie op is gebaseerd, voldoet in de 21ste eeuw niet meer. Volgens N. Turkeler Isiksel, hoogleraar aan Columbia University, is de droom van 'commercial peace' voorbij. De eurocrisis heeft laten zien dat landen binnen de Unie niet gelijkwaardig worden als ze meer met elkaar handelen. Ze groeien zelfs uit elkaar. Zo werd Griekenland ongenadig hard geraakt door de onwrikbare hervormingsagenda waar Duitsland op hamerde.
En als we alle handelsbarrières met elkaar hebben geslecht, waar doen we het dan eigenlijk nog voor? ‘Zolang de Europese Unie niet meer is voor z'n burgers dan een gelegenheidshuwelijk – een unie voor de rijkeren, maar niet voor de armeren – zal elke nieuwe economische crisis het voorbestaan van de EU in twijfel trekken’, schrijft Turkeler Isiksel. De Turkse politicologe pleit voor een veel breder debat dan het economische: we moeten het hebben over waarden als vrijheid, democratie, gelijkheid en rechtvaardigheid. Het zijn woorden die je niet meteen te binnen schieten als je naar de deal kijkt die de EU nu gesloten heeft met Turkije over het verdelen van vluchtelingen. De EU verkoopt met de overeenkomst zijn ziel, schrijft commentator Wolfgang Münchau in de Financial Times. ‘Als de EU niet meer het morele gelijk aan zijn zijde heeft, moeten we niet verbaasd zijn dat mensen zich afvragen waar de EU voor staat en waarom we de EU nodig hebben.’
Gelijkheid en rechtvaardigheid. Het klinkt allemaal wat soft, maar het is de kern waar het volgens Jan Zielonka binnen Europa om draait: we moeten een nieuwe manier vinden om welvaart te herverdelen en investeringen te doen. ‘Ik zeg niet dat dat makkelijk is. Het lukt een land als Italië ook nog steeds niet met een heel rijk noorden en een arm zuiden. Maar vergeet niet: de Europese landbouwpolitiek was in eerste instantie vooral bedoeld als sociaal beleid. Met landbouwsubsidies moesten de boeren ontzien worden die steeds harder internationaal moesten concurreren.’
‘Democratie speelt zich niet meer alleen maar af in het parlement, maar op sociale netwerken’
Zielonka wijst er ook op dat de EU niet weet in te spelen op de gevolgen van de internetrevolutie. Internet heeft de laatste twintig jaar alles beïnvloed: financiële transacties zijn met een druk op de knop gedaan. Je kunt met je bedrijf de hele wereld bedienen door een webshop. Ook de democratie verandert van gedaante door digitalisering. Het succes van de Duitse AfD partij en de aandacht van GeenPeil voor het referendum over Oekraïne zijn mede te danken aan internet. Mensen informeren zich buiten de traditionele mediapartijen om. Zielonka: ‘Democratie speelt zich niet meer alleen maar af in het parlement, maar op sociale netwerken.’ (zie ook dit artikel op Vox.com).

Zielonka windt zich op over het gebrek aan democratische legitimatie van het Europese parlement. ‘Toen ik hoorde dat Juncker was "gekozen" op basis van een uitslag met de laagste opkomst ooit, wist ik niet of ik moest lachen of huilen.’ Maar er is volgens hem nog iets veel fundamentelers aan de hand: ‘De internetrevolutie heeft ook onze economie op z'n kop gezet. We leveren meer en meer diensten. De verliezers zijn de werknemers uit de industrie. Het zijn de megasteden die juist profiteren van deze groei.’

Volgens Zielonka moeten we toe naar een heel andere manier van samenwerken binnen Europa. Hoe? ‘Het huidige model van integratie is volledig gebaseerd op de macht van lidstaten. Als we het hebben over modernisering en groei, moet je ook Londen of de haven van Rotterdam er bij betrekken. Zo'n 80 procent van de groei komt uit steden of regio's zoals de Randstad. Die steden sluiten we nu uit, terwijl een ministaatje als Letland wel een plek aan tafel heeft. We moeten naar functionele samenwerking die grenzen overstijgt. Ik noem dat "chaotisch pluralisme". Als je van bovenaf naar de kaart van Europa kijkt, zie je alle landen en hun territoriale grenzen. Maar dat is maar één manier om er naar te kijken. Als de EU niet verandert, zullen in de achtertuin van Europa andere samenwerkingsverbanden opbloeien en maakt de EU zichzelf overbodig.’
Vraag 3: Ik word nu al depressief. Mag ik eerst even een muziekje?
Vraag 4: Zo erg kan het niet zijn. Wat is er dan mis met de euro?
Europa was een convergentiemachine waarin de economische verschillen tussen landen kleiner werden — totdat de euro werd ingevoerd. Dat schrijft de Wereldbank in zijn vier jaar geleden verschenen Golden Growth-rapport. Er is iets vreselijk misgegaan. De bedoeling was dat we in de eurozone allemaal van de euro zouden profiteren en dat landen dankzij de gemeenschappelijke markt en munt economisch meer naar elkaar toe zouden groeien. Het tegendeel is gebeurd.
De landen die de euro lanceerden, zijn economisch nu verder van elkaar verwijderd dan toen de munt geïntroduceerd werd
Dat schrijft een van de belangrijkste instellingen van de Europese Unie, de Europese Centrale Bank (ECB). Die kwam een half jaar geleden met een studie waarin zij zich 'teleurgesteld' toont dat de landen in de eurozone economisch niet naar elkaar zijn toegegroeid (convergentie). De landen die de euro lanceerden, zijn economisch nu verder van elkaar verwijderd dan ze waren toen de munt geïntroduceerd werd, zegt de ECB. En dat gaat in tegen de veronderstelling dat de achterblijvers langzaam bij zouden trekken, constateert de centrale bank:

Zoals de figuur laat zien, groeiden tot de crisis van 2008 Griekenland en Spanje sneller dan de rest van de eurozone. Maar in de jaren daarna is die convergentie snel ongedaan gemaakt door de recessie in deze landen. Bij Portugal moet je goed zoeken om überhaupt een periode van convergentie te vinden. En Italië presteerde gedurende bijna de hele periode onder het niveau van het gemiddelde van de eurozone, met grotere verschillen binnen de eurozone (divergentie) tot gevolg. Duitsland, dat met de hereniging van west en oost een huzarenstukje uithaalde met hoge kosten, strompelde de euro binnen. Maar het land floreert nu met een volgens de Europese regels veel te groot handelsoverschot (net als Nederland), dalende werkloosheid en een historisch begrotingsoverschot.
De officiële positie van ons land was altijd dat de Europese integratie een gevolg moest zijn van economische convergentie en niet andersom
De officiële positie van ons land was altijd dat de Europese integratie een gevolg moest zijn van economische convergentie. Dat mocht niet worden omgedraaid. Maar toen tijdens de Europese top van Maastricht in december 1991 werd besloten dat de Europese en Monetaire Unie (EMU) 1 januari 1999 onherroepelijk zou ingaan en dat de euro per 1 januari 2002 zou worden ingevoerd, werd onze regering daardoor overvallen. Dat schrijft historicus Mathieu Segers in zijn prijswinnende boek 'Reis naar een continent: Nederland en de Europese integratie, 1950 tot heden', waarvoor hij diep in de archieven dook.
In Maastricht werden weliswaar convergentiecriteria afgesproken waar landen aan moesten voldoen, maar velen (onder wie, in 1997, ook 70 Nederlandse economen) waarschuwden dat die geen garantie vormden voor een convergentie van de reële economie. Toen puntje bij paaltje kwam, werd de economische convergentie tussen landen binnen de EU ondergeschikt gemaakt aan hoe de ECB vorm zou moeten krijgen en door op voorhand al te bepalen wanneer de EMU van start zou gaan – convergentie of niet.

Nederland deed mee. En hoe. Wat zich bij de totstandkoming van de euro allemaal precies heeft afgespeeld, zal vermoedelijk nog lang een geheim voor ons blijven. De archieven blijven 30 jaar dicht, dus historici moeten wachten voordat ze alle documenten mogen bestuderen. Misschien komt er eerder een parlementaire enquête, maar ook dan wordt het lastig om de feiten boven tafel te krijgen omdat andere landen hun archieven ook 30 jaar of zelfs langer (Frankrijk) dichthouden. Wat we weten, is dat Nederland over zijn bezwaren heenstapte. Het nieuwe EU-verdrag werd feestelijk in ons land ondertekend. Onze toenmalige premier Ruud Lubbers mocht, in de woorden van Mathieu Segers, 'schitteren op zijn eigen feest, als Macher van Europese allure'.
De critici en sceptici hebben in elk geval gelijk gekregen met het punt dat er geen enkele garantie was dat verschillen tussen de eurolanden kleiner zouden worden. We hebben geen convergentie gekregen, maar divergentie, zegt dus ook de ECB.
Vraag 5: Maar zitten we in de ellende dankzij de euro?
Allereerst misschien een geruststelling: de wereld van voor de introductie van de euro was verre van perfect. Van het ene op het andere moment werd in die dagen bijvoorbeeld de lire of de peseta gedevalueerd. Dan waren onze Nederlandse producten ineens duurder voor het buitenland, terwijl de olijfolie uit Italië of Spanje voor ons goedkoper werd.
‘Grote wisselkoerseffecten hebben grote economische kosten’, schrijft econoom en Financial Times-journalist Martin Sandbu in Europe's Orphan: The future of the euro and the politics of debt. Internationale handel wordt door grote wisselkoerseffecten ontmoedigd en het rendement op investeringen wordt onzeker. ‘Een plotselinge devaluatie of appreciatie van een munt kan een gezond ondernemersplan meteen in de prullenbak doen belanden. De kosten die mensen moeten maken om zich in te dekken tegen valutaverschillen (hedgen) zijn hoog. Je hebt niet per se een muntunie nodig om met elkaar te handelen, maar het helpt wel.’
'Je hebt niet per se een muntunie nodig om met elkaar te handelen, maar het helpt wel’
De roep om uit de euro te stappen zwelt de laatste jaren vaak aan met het argument dat we de soevereiniteit terug willen over ons monetaire beleid. Ook wij pleiten voor het herstellen van de nationale autonomie (zie verderop, in vraag 8). Maar we moeten niet het beeld romantiseren van Nederland dat zelf bepaalt hoe de wereld rolt. President Duisenberg van de De Nederlandsche Bank kwam altijd vrijwel direct na de Duitse Bundesbank met zijn rentebesluit, dat ook toen invloed had op onze pensioenen en spaartegoeden. ‘Dit leverde hem in Frankrijk de bijnaam Monsieur Cinq Minutes op: als de Duitsers een rentewijziging doorvoerden, deed hij meestal kort daarop hetzelfde.’ En we hebben internationaal nu eenmaal te maken met grote machtsblokken die in dollars, yen of yuan handelen. Een kleine munt als een gulden kapotspeculeren, zoals investeerder George Soros deed met het Britse pond in jaren '90, is een stuk makkelijker dan een gemeenschappelijke munt wegspelen.
Toch is een grote verwachting die we toen hadden, niet uitgekomen. ‘De hoop was dat landen die achterop liepen binnen Europa wel gedwongen zouden worden te investeren in het verhogen van hun arbeidsproductiviteit om langetermijngroei te garanderen, nu ze niet meer de "quick fix" van een devaluatie van hun munt tot hun beschikking hadden’, memoreert journalist Martin Sandbu. Dat is veel te weinig gebeurd. Het is het grote probleem van Europa: hoe blijven we genoeg groei realiseren om onze welvaartsstaat in stand te houden met een bevolking die steeds meer vergrijst?
De euro heeft de pech gehad te worden geboren in de grootste kredietbubbel aller tijden, schrijft Sandbu. Zuidelijke landen konden door de euro goedkoper lenen dan daarvoor. Banken namen het risico te goedkoop uit te lenen. En overheden (niet alleen in Europa; de crisis ontstond in de VS) deden te weinig om de financiële sector te reguleren. Maar wie het ontwerp van de euro de schuld geeft voor de verkeerde prijs van krediet, verwart nationaal falen met nationale onmacht, zegt Sandbu. Overheden hadden genoeg autonomie om uit zichzelf banken hogere kapitaaleisen op te leggen. Of om in te grijpen op de huizenmarkt. Voordat de kredietcrisis uitbrak, waarschuwde het IMF al dat de huizenprijzen in Nederland 30 procent te hoog waren. Omdat burgers zo goedkoop konden lenen, werden de huizenprijzen opgedreven. Maar de regering deed pas iets ter inperking van de hoeveelheid die je mag lenen voor een hypotheek, nadat de huizenmarkt in elkaar geklapt was.
Het beleid van de Europese Commissie en de Europese Centrale Bank hebben de crisis de eerste jaren zelfs verergerd. De Europese Centrale Bank kwam erg laat met beleid om groei aan te jagen, en maakte geld lenen voor bedrijven en consumenten zelfs duurder door de rente in 2011 twee keer te verhogen. Nationale overheden gingen banken redden voor miljarden, waardoor de rekening niet bij de aandeelhouders van de banken kwam te liggen, maar bij ons allemaal — de belastingbetalers. Vervolgens gingen die landen — waaronder Nederland — bezuinigingsprogramma's doorvoeren: die hebben ons in Europa in 2013 bijna 8 procent groei gekost.
Het lukte bovendien niet het taboe te doorbreken dat schulden soms moeten worden afgeboekt – even hard huilen, verlies nemen en weer doorgaan. Dat zien we aan de nog steeds slopende discussie over schuldvermindering voor Griekenland. Daardoor blijven de aflossing van schulden (en de rentebetalingen daarover) drukken op de begroting van een land, en dat veroorzaakt ook veel chagrijn bij de regeringsleiders in de eurozone onderling. Het is moeilijk de kosten van samenwerking gebaseerd op wantrouwen in geld uit te drukken, maar goed doet het de Europese samenwerking in elk geval niet.
Het is, samenvattend, populair de euro van alles de schuld te geven. Maar als we binnen Europa – de EU en nationale overheden – een ander beleid hadden durven voeren, had Europa er heel anders uit kunnen zien.
Vraag 6: Hebben we te veel soevereiniteit overgedragen?
Ja, wij denken van wel. Meer centralisering en overdracht van bevoegdheden zal aan Europa meer schade toebrengen dan problemen oplossen. De EU kan nationale staten niet vervangen. Het is een samenwerkingsvorm om uitdagingen aan te gaan die landen op zichzelf niet effectief kunnen oplossen in een geglobaliseerde wereld.
De ECB pakt steeds meer een politieke rol
De EU moet daarom ook niet proberen met een Europees Parlement zelf een directe relatie op te zetten met de burger, maar dat aan lidstaten overlaten. Dat zegt Dieter Grimm, een voormalig rechter van het Constitutionele Hof in Duitsland, in het boek Na de storm: Hoe we de democratie in Europa kunnen redden. De uitvoerende en rechterlijke instanties, de Commissie en het Hof van Justitie van de Europese Unie zijn verzelfstandigd en staan 'tegenover de democratische processen in de lidstaten en in de EU zelf'.
Grimm werkte mee aan het Verdrag van Maastricht, dat nu bijna 25 jaar geleden is afgesloten. Van de oorspronkelijke gedachte zijn we ver afgedreven: ‘In de oorspronkelijke opvatting van de Europese integratie was dat niet voorzien. Beslissingen over de richting die Europa in het algemeen diende in te slaan en over de Europese wetgeving, lagen enkel in handen van de Raad, waarin de lidstaten vertegenwoordigd waren en die unaniem moest beslissen. Geen enkele lidstaat kon bijgevolg worden onderworpen aan Europese voorschriften die het land eerder niet had goedgekeurd. De Commissie en het Hof mochten het recht dat door de lidstaten uitgevaardigd was, enkel handhaven, en niet vormgeven.’
De Europese Unie heeft haar bevoegdheden enorm uitgebreid. Handelsverdragen worden afgesloten door de Europese Commissie. De Europese Centrale Bank ziet erop toe dat onze banken financieel stabiel genoeg zijn. De ECB pakt steeds meer een politieke rol met zijn beslissingen om de Europese economie draaiende te houden. De rente naar 0 procent. Voor tientallen miljarden per maand schuldpapier opkopen. Wie snapt het nog en wie houdt toezicht op de ECB? ‘Geef mij mijn economie terug! Een die ik begrijp. Een met marktwerking, vraag, aanbod’, schreef presentator Roland Koopman in een column. Draghi roept de politiek al tijden op meer te doen om de Europese economie aan te jagen. Maar terwijl geld lenen voor overheidsinvesteringen zo ongeveer gratis kan, doen de Europese overheden dat niet omdat er Europese uniforme regels zijn die verbieden dat onze staatsschuld boven een bepaald percentage komt.
Maar zonder verdere centralisering, algemeen geldende regels en gelijkschakeling van economisch en fiscaal beleid is de Europese Unie gedoemd uit elkaar te vallen, horen we van de eurocraten. Met een beroep daarop kwamen in de zomer van 2015 de vijf presidenten van Europa – Juncker, Dijsselbloem, Tusk, Draghi en Schulz – met een rapport met verdergaande nieuwe plannen. Zij willen uiterlijk in 2025 een 'diepe Economische en Monetaire Unie (EMU)' bereikt hebben, waar EU-lidstaten die de euro nog niet hebben, zich dan ook bij kunnen aansluiten.

Ons wordt door de vijf presidenten een proces van 'opwaartse convergentie' beloofd dat tot meer 'sociale cohesie' moet leiden. Daarvoor is het volgens de vijf nodig de loonvorming over grenzen heen te harmoniseren, en nationale overheden minder te zeggen te geven over hun eigen nationale begroting en economisch beleid. Als u dit verhaal wantrouwt, bent u niet de enige — dat doen wij ook. Bij de invoering van de euro was ons ook al een sociaal Europa beloofd met minder verschillen tussen de lidstaten, en het tegendeel is gebeurd (zie vraag 4).
Iedereen kan zien dat er onvoldoende draagvlak is voor nog meer overdracht van bevoegdheden aan Brussel en de ECB, en het verder inperken van de zeggenschap van nationale electoraten, parlementen en regeringen over hun eigen economisch en sociaal beleid. Steeds meer mensen in Europa willen dat niet of hebben daar geen vertrouwen in. Stappen naar meer integratie kunnen daardoor juist een dynamiek op gang brengen die niet tot meer integratie, maar tot meer desintegratie leidt, waarschuwt Jan Zielonka.
Vraag 7: Moeten we niet gewoon uit de euro, en een muur om ons land zetten?
Nou nee, dat lijkt ons een slecht idee. We discussiëren geregeld, wat de euro betreft, over de vraag of we er destijds aan hadden moeten beginnen, maar dat is toch echt een gepasseerd station. Niemand kan overzien wat de gevolgen zijn als de euro uit elkaar zou klappen, en we herinneren ons geen geloofwaardige plannen voor een geordende ontmanteling van de euro. Als we de geschiedenis als leidraad nemen, dan zijn het juist de sterke, en niet de zwakke landen die een gemeenschappelijke munt opblazen. Dat zou dus Duitsland moeten zijn. Dat land wordt dan ongetwijfeld heel snel gevolgd door Nederland en Finland, en die landen vormen dan misschien samen met andere landen een noordelijke munt – de neuro. Zeg nooit nooit, maar wees reëel: hoe waarschijnlijk is dat?
We zagen bij vraag 5 al dat, bij het managen van de euro, grote fouten gemaakt zijn door de ECB en de Europese technocraten en beleidsmakers. We zagen ook dat een andere benadering mogelijk is. Er zijn daarnaast voorstellen om de euro te hervormen. Zo bedacht onze landgenoot André ten Dam The Matheo Solution (TMS), een flexibel monetair systeem waarin de euro blijft bestaan, maar zich aanpast aan verschillende snelheden in Europa. En de bekende Nobelprijswinnaar economie Joseph Stiglitz komt in september met een nieuw boek over de euro waarin hij voorstellen doet voor 'een systeem waarin verschillende landen of blokken binnen de eurozone hun eigen "euro" kunnen hebben met aanpasbare pariteiten'. Of deze voorstellen hout snijden, kunnen we niet gelijk beoordelen. Maar we denken dat er alle reden is om eerst een serieuze discussie over dit soort mogelijkheden te voeren, voordat we eventueel het eurokind met het badwater weggooien.
Zelfs met een muur om ons land en een dak erbovenop, zouden er veel grensoverschrijdende zaken en problemen zijn
Wie denkt of claimt, breder dan alleen de euro, dat het paradijs binnen handbereik ligt als we ons maar meer afschermen van de rest van Europa en de wereld, droomt of draait zichzelf en anderen een rad voor ogen. Er zijn veel zaken die binnenlands geregeld kunnen en moeten blijven worden. Maar zelfs met een muur om ons land en een dak erbovenop, zouden er veel grensoverschrijdende zaken en problemen zijn die we samen met andere landen moeten regelen. Immigratie in goede banen leiden, aanpak van terrorisme, onze energievoorzienig duurzaam maken. Dat hoeft niet altijd in het kader van de EU te gebeuren en ook niet altijd met de EU als geheel (zie ook vraag 10 en 11). We kunnen daar flexibeler mee omgaan. Maar het moet wel gebeuren.
We doen bovendien geen recht aan de geschiedenis als we zaken waar we het niet mee eens zijn, aan 'Brussel' wijten, of aan 'Europa'. Politici proberen daar nog weleens mee weg te komen, maar we zijn niet militair bezet door Europa. Nederlandse premiers, ministers en ambtenaren beslissen mee over alle belangrijke zaken. Centrale bankiers, inclusief de onze, hebben de euro tot in detail uitgedacht. En Nederland staat net als onder meer Finland bekend als hardliner in euroland als landen meer budgettaire ruimte willen of hun schulden willen herstructureren. Vraag maar na in Griekenland.
Vraag 8: Oké, duidelijk: we moeten dus meer integreren en centraliseren?
Hier zit meteen het probleem: met integreren wordt meestal centraliseren bedoeld. Integreren is soms wenselijk en nodig, mits dat gebeurt op basis van vrijwilligheid en wederzijdse belangen. Meer integratie als chantagemiddel inzetten omdat de EU anders in elkaar stort, is een gevaarlijke weg die we niet moeten inslaan. En we moeten ook af van de afschuifmaniertjes van politici die roepen dat iets 'van Brussel nou eenmaal moet'.
We moeten op zoek naar een andere manier van samenwerken. Een manier van samenwerken die ook meer tegenwicht biedt aan Duitsland, zeggen we Martin Sandbu na: anders wordt Europa straks een German Europe. Samenwerking die juist ruimte laat aan eigen, nationaal beleid: we moeten de diversiteit binnen Europa uitbuiten in plaats van tegengaan: ‘Een groot probleem van gecentraliseerd beleid is dat er minder ruimte is voor experimenteren, waar anderen van kunnen leren.’ De EU heeft in de crisis een pad uitgestippeld dat neerkomt op het versterken van de concurrentie door de lonen laag te houden — zoals Duitsland dat deed aan het begin van de 21ste eeuw. Dat land werd concurrerender ten opzichte van het buitenland, maar bedrijven investeerden minder in de Duitse economie en de lonen stagneerden lange tijd. Don't try this at home! Landen moeten aangemoedigd worden zelf met groeidiagnostiek te bepalen waar de belangrijkste obstakels voor groei zitten, en daar dan iets aan kunnen doen.
En waarom zouden we niet stimuleren dat er zuidelijke euro-obligaties komen? De weerstand van Duitsland tegen euro-obligaties is altijd groot geweest, want als je samen schuldpapier uitgeeft, wordt de rente op die schuld een gemiddelde van de rente in alle landen die meedoen. Dat zou voor kampioen Duitsland een hogere rente kunnen betekenen. Maar dat hoeft Frankrijk, Italië, Spanje en nog een paar andere eurolanden er niet van te weerhouden samen schuldpapier uit te geven. Investeerders lopen misschien iets meer risico dan bij Duitse obligaties (wellicht samen met Nederland en Oostenrijk), maar vangen daar ook een hogere rente voor (de denktank Brueghel deed hier al eens een voorstel voor).
Wie zijn zinnen heeft gezet op verdere centralisering en uniformering, zal roepen dat Europa dan in twee delen uit elkaar zou kunnen vallen. Wij zeggen: binnen het huidige Europese bestel is veel meer eigen beleid en experimenteren mogelijk en nodig. We moeten durven uitvinden of dat werkt, om weer vooruit te komen. Laten we niet in het frame stappen dat er geen alternatief is tussen meer centraliseren of de boel laten klappen.
Vraag 9: Maar als we dat niet doen, stort de euro toch in elkaar?
Nee hoor, verder centraliseren zoals de vijf presidenten willen, is helemaal niet nodig om de euro overeind te houden. Sterker nog: er is veel dat daartegen pleit. Er is onder de bevolking volstrekt onvoldoende draagvlak voor. En als verschillende landen andere keuzes maken en naar eigen voorkeur beleid op maat uitproberen, kunnen we daar allemaal beter van worden én van leren. Daar is ook alle reden toe: erg succesvol is het beleid van de Europese Commissie en ECB niet geweest de afgelopen jaren, om het zachtjes te zeggen.
Dat verdere centralisering en overdracht van nationale bevoegdheden niet nodig zijn, en contraproductief, zeggen ook leidende internationale economen. Een van de bekendste is Barry Eichengreen, die in december nog het jaarcongres van de Nederlandse economenvereniging KvS toesprak. In een interview in het Financieele Dagblad na afloop van die lezing zei hij dat het geen zin heeft 'landen vanuit Brussel allerlei begrotingsopdrachten te geven. De criteria die Maastricht stelt aan overheidstekorten en -schulden kunnen van tafel. Voor een stabiele eurozone is het noodzakelijk dat het begrotingsbeleid teruggegeven wordt aan de hoofdsteden.'
'Voor een stabiele eurozone is het noodzakelijk dat het begrotingsbeleid teruggegeven wordt aan de hoofdsteden'
De belasting-inning en publieke uitgaven van een land zijn bovendien nauw verbonden met zijn nationale cultuur en geschiedenis, schrijft Eichengreen in een stuk samen met econoom Charles Wyplosz. Dat is fundamenteel. In Nederland hebben we bijvoorbeeld een historie om eigenhuizenbezit fiscaal te stimuleren en is lenen voor je eigen huis heel normaal. In landen als Spanje word je geacht je eigen geld mee te brengen. In Nederland is de leencultuur aan banden gelegd omdat het de prijzen opdreef. In Spanje, waar de economie de crisis nog lang niet te boven is, zou de regering best kunnen overwegen verantwoorde leningen voor een eigen huis te stimuleren.
Vraag 10: We zijn nog even EU-voorzitter. Waar moet Nederland dus op inzetten?
‘Gebrek aan visie? Ik zie het niet’, grapte Mark Rutte op het Correspondents' Dinner afgelopen februari. Wij moesten er wel om lachen. De roep om de fameuze stip op de horizon en consistent beleid is groot vanaf de zijlijn. Maar de praktijk is weerbarstig. Politici moeten subtiel laveren tussen het behartigen van (inter-)nationale belangen en tegelijkertijd de achterban tevreden houden. En altijd doemt weer een onvoorziene crisisijsberg op waar omheen gezeild moet worden. Hoe beslissen we binnen Europa hoe we de vluchtelingenstroom eerlijk verdelen met elkaar? Willen we een deal sluiten met Turkije, en op wat voor voorwaarden dan? We lezen in de media dat alle 28 lidstaten de Europese delegatie een mandaat tot onderhandelen hebben gegeven. Want zo werken we formeel binnen Europa. Maar de werkelijkheid laat zich slecht in procedures vangen. Wat is dat mandaat dan precies? Dat is nergens terug te lezen.

De werkelijke besluitvorming is chaotisch en informeel. Het zijn de regeringsleiders die in verschillende formaties naar een oplossing zoeken. Achter de schermen wordt het echte spel gespeeld, waarbij nationale belangen schoorvoetend, stampvoetend en soms met het mes op de keel moeten worden uitgeruild om tot een oplossing te komen. De premier van Hongarije, Victor Orban, zei het voorafgaand aan de vluchtelingentop ronduit hardop: ‘We zullen de belangen van Hongarije verdedigen. Voor de rest... we zien wel.’
De vluchtelingencrisis heeft vele pragmatische, donkere kanten, maar is tegelijkertijd het feest van de democratie in Europa. De raad van regeringsleiders is dé plek waar alle 28 democratisch gekozen regeringsleiders samenkomen, ruziemaken en compromissen sluiten. Ze voelen allemaal de publieke opinie in hun nek hijgen. Zo bestaat ook in Nederland grote weerstand tegen het akkoord. Premier Rutte zet in op het meest haalbare: improviseren moet, niets doen is geen optie. De vraag stellen of het altijd mooi is wat er uitkomt, is hem beantwoorden. Nee dus: dat krijg je met zo'n diversiteit aan belangen en opinies.
Een van de belangrijkste principes voor het werk van de EU is subsidiariteit: de EU moet alleen die taken uitvoeren die niet op nationaal niveau kunnen worden uitgevoerd. Die regel is het afgelopen decennium naar de achtergrond verdwenen. Maar de eigen beleidsruimte van lidstaten moeten we blijven agenderen en borgen. Eerst vielen we van onze stoel toen Jeroen Dijsselbloem ineens zei dat hij zelf ook niet zoveel begrijpt van de Europese begrotingsregels voor het structureel tekort, en dat de regels soepeler moeten. Had juist hij niet met zijn strikte interpretatie van die regels Griekenland het vel over de oren getrokken? Maar met moraliseren komen we niet heel veel verder. Onder aan de streep is het goed dat wordt ingezien dat een regel waar al langer kritiek op was, ook vanuit het CPB, in de prullenbak verdwijnt. Dat heet lerend vermogen, en dat is cruciaal als we vooruit willen komen.
De eigen beleidsruimte van lidstaten moeten we blijven agenderen en borgen
En als we dan toch vanaf de zijlijn aan het roepen zijn: nodig, als EU-voorzitter, de Fransen een keer uit voor een broodje zalm. Op het Elysée is het stil over Europa. Te stil. President Hollande is in de vluchtelingencrisis nergens te bekennen. Frankrijk heeft normaal gesproken een leidende rol in militaire operaties. Dat de Duitse minister van Defensie een NAVO-missie naar de Egeïsche Zee organiseert om mensensmokkelaars tegen te houden, is een teken aan de wand. Want een Europese Unie zonder een actieve rol van Frankrijk, is een Unie die niet in balans is.
Vraag 11: Kunnen jullie nog even voor me samenvatten hoe het nu verder moet?
De Europese Unie uit elkaar laten vallen en de euro opblazen, of nog meer nationale bevoegdheden uithollen en overdragen aan technocraten in Brussel en in Frankfurt? Dat is de keus die ons vaak wordt voorgehouden: zal ik uw arm eraf hakken of uw been? Het is was ons betreft hoog tijd met die chantage te stoppen en serieus naar het alternatief te gaan kijken. Paus Franciscus — we citeren hem niet dagelijks — zei tijdens een toespraak in het Europees Parlement terecht dat 'de grote ideeën die ooit Europa inspireerden, hun aantrekkingskracht lijken te hebben verloren, en vervangen zijn door bureaucratische technicaliteiten en instituties'.
De 'nieuwe' derde optie die bestaat voor Europa, is kort samen te vatten: eenheid in verscheidenheid. In een tijd waarin goederen en diensten steeds meer op maat kunnen worden gemaakt, past geen Europese Unie die pluriformiteit en diversiteit tussen lidstaten als een probleem ziet, en begrotingsbeleid en fiscaal beleid steeds meer wil uniformeren en centraliseren. Het contrast kan niet sterker: terwijl Mercedes een deel van zijn robots door mensen vervangt om maatwerk te kunnen leveren, willen de vijf presidenten van Europa de keuzevrijheid van nationale staten inperken door het begrotingsbeleid en fiscaal beleid aan steeds strakkere technocratische regels te binden. Martin Sandbu heeft het weinig vleiend over de technische staf van de 'overlordship of creditors'.
Europa raakt, denken wij, steeds verder in de problemen zonder meer nationale autonomie en zelfbeschikking en meer ruimte voor nationale keuzes en beleid. Onder de bevolking van veel lidstaten erodeert het enthousiasme voor Europese instellingen en verdere politieke integratie. En het weinig succesvolle economische beleid in de eurozone is een extra argument voor meer experimenteren en diversiteit, en voor meer ruimte voor landen om een eigen koers te proberen — daar kunnen we dan allemaal van leren.
Maar dan maken landen zoals Italië en Griekenland er meteen weer een potje van, zul je misschien denken. Martin Sandbu mailt ons het volgende als we hem dit dilemma voorleggen: ‘Natuurlijk kunnen nationale politici een slecht economisch beleid uitvoeren. Net als uiteraard politici of technocraten belast met eenstemmig pan-Europees beleid. Maar dat zouden we niet automatisch als een gezamenlijke kwestie moeten zien. Als de Griekse kiezer, of de Nederlandse, een regering zou kiezen met een beleid dat tot een geringe economische groei leidt, wat dan nog? Wij kunnen wel denken dat ze het mis hebben. We kunnen klagen over het resultaat. (Wij kunnen het ook mis hebben.) Maar dat is in wezen een zaak tussen de regering en de bevolking van het desbetreffende land.’
‘We hoeven’, gaat hij verder, ‘niet te verwachten dat de monetaire unie iedereen even rijk maakt, noch te denken dat de euro dat nodig heeft voor zijn bestaansrecht. De euro zal in feite meer bestaansrecht hebben als hij zich beter aanpast aan nationale democratische keuzes, die van land tot land zullen verschillen.'
'De euro zal meer bestaansrecht hebben als hij zich beter aanpast aan nationale democratische keuzes'
Allemaal leuk en aardig, horen we soms als het functioneren van de EU en de eurozone ter discussie worden gesteld, maar zolang je geen uitgewerkt alternatief hebt, kun je beter je mond houden. Om de discussie dood te slaan en het denken te stoppen, is dat een methode waar we niet van onder de indruk zijn. Een compleet alternatief voor een project dat al zo lang loopt en waar zo veel geld en macht en posities en ego's en reputaties mee verbonden zijn, bedenk je niet op een namiddag met een paar mensen. We zijn tijdens onze zoektocht wel een paar kernelementen voor zo'n andere benadering tegengekomen.
We moeten het niet alleen over staten hebben, maar ook over steden, regio's, professionele organisatie en NGO's, want die vormen ook grensoverschrijdende netwerken. Integratie en samenwerking moeten daarom niet langer hiërarchisch benaderd worden, maar 'polycentrisch': er zijn meerdere plaatsen en niveaus waar samenwerking vorm krijgt. Europese samenwerking kan geen verticale piramide (meer) zijn met een almachtig centrum (in Brussel), zegt Zielonka: denk eerder aan horizontale cirkels. Anders gezegd: we hebben op alle niveaus samenwerking en bestuur nodig dat past bij een netwerksamenleving.
Zielonka pleit ook voor functionele, in plaats van territoriale samenwerking. In ons gesprek met hem, verwijst hij naar de doctrine van de voormalige Amerikaanse minister van Defensie Donald Rumsfeld: ‘De missie bepaalt de coalitie.’ Om een voorbeeld te geven uit het boek van Martin Sandbu: we moeten aanmoedigen dat landen die bijvoorbeeld samen staatsobligaties uit willen geven, dat gaan doen zonder op de hele EU te wachten. Andere landen kunnen dan kijken hoe dat loopt en zich er later wellicht bij aansluiten. En zo kunnen ook op allerlei andere thema's coalities van landen ontstaan die gaan samenwerken.
Flexibel, pluralistisch, divers, nationale keuzes… het zijn geen woorden die we horen als het over Europese samenwerking gaat. Dat moet echt anders, want in de wereld van nu kunnen we het niet stellen zonder grensoverschrijdende samenwerking. En het Europese project verkeert in een diepe crisis; doormodderen is wat ons betreft veel te riskant. ‘Om de spanning uit het systeem te halen kun je twee dingen doen’, schrijft Luuk van Middelaar in Na de storm, het boek waarover we het eerder hadden. ‘De eenheidsmunt afschaffen of de nationale democratie opheffen. Het zal allebei niet gebeuren.’
We zijn daar niet zo zeker van. Des te meer reden om, voor het ontwikkelen van andere, nieuwe vormen, te hopen op veel initiatief, denkkracht en energie.
Hella Hueck is freelance journalist en presentator bij onder meer RTL Z en Toekomstmakers. Robert Went is econoom bij de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR). Dit artikel is eerder gepubliceerd op www.rtlz.nl.
57 Bijdragen
Pieter Jongejan 7
Desondanks menen de schrijvers dat ze concrete voorspellingen en aanbevelingen kunnen doen. Hoe hoog kun je te paard zitten en hoe diep kun je dan vallen?
Wat mij het meeste stoort in dit politieke propagandastukje is dat de schrijvers aangeven dat je geen hek om Nederland kunt zetten, maar vergeten te vermelden dat je ook geen hek om de Eurozone of Europa kunt plaatsen. De huidige win win relatie tussen China en de USA enerzijds en de win loose relatie tussen enerzijds China en de USA en anderzijds de rest van de wereld (waaronder Europa en vooral de ontwikkelingslanden) blijft volledig onbesproken. Wat nodig is om terug te keren naar een economische groei gebaseerd op win win voor alle landen is een terugkeer naar vaste wisselkoersen en variabele reële rentetarieven. Lees in dit verband het artikel van de Indiaase centrale bankdiecteur Rayan op Project Syndicate. Gek dat Klaas Knot niet met een vergelijkbare stellingname komt om de economische belangen van de Nederlandse bevolking te verdedigen. Wat we nodig hebben zijn nieuwe regels (eigenlijk oude) waar iedereen zich aan te houden heeft, ofwel terug naar vaste wisselkoersen en flexibele reële rentetarieven. De Mateo solution voldoet niet aan deze eis, omdat de wisselkoersverhouding tussen euro, yuan en dollar dan nog steeds kan variëren. China en de USA winnen dan ten koste van Europa en de ontwikkelingslanden. Waar geen regels gelden (orde) kun je oorlog verwachten.
bps
Pieter JongejanNu nog wat dank en waardering voor de auteurs Robert Went&Hella Hueck die deze kritische bijdrage hier en de discussie in het leven roepen.
Jan Willem de Hoop
bpsAl merk ik wel dat aan nog wat ketens vastzitten en nog moeite hebben met volledig vrij te denken over deze problemen. Iets wae ze indirect via aanhalen Paus de huidige machthebbers min of meer verwijten. Zo lijken zij ook te zoeken naar het nieuwe maximale, terwijl het gaat om het nieuwe optimale. Het nieuwe optimale heeft ook voor en nadelen, zoals elke keuze, en dat lijken we in debatten steeds vaker te vergeten. Kom nog maar eens bestuurder tegen die nadelen voor (groepen) burgers eerlijk en openlijk durft te vertellen en te benoemen.
Pieter Jongejan 7
bpsIn het artikel van Raghuram Rajan, New rules for the monetary game , March 21, 2016 op Project syndicate staat:
The IMF's article 4 states:
"In particular, each member shall ... avoidmanipulatingexchange rates or the international monetary system in order to preventeffective balance of payment adjustrments or to gain unfair competitive advantage ove5r other members.."
Zie ook Nouriel Roubini , Unconventional Monetary Policy on Stilts, april 1, 2016 op Project Syndicate. Zijn conclusie luidt:"If current conditions in the advanced economies remain entrended a decade from now helocopter drops , debt monetization and taxation of cash may turn out to bre the new QE, CE, FG, ZIRP..Despereate times call for desperate measures!. Nederlandse politici en centrale bankiers zullen dus moeten uitleggen waarom Nederland met zijn enorme spaartegoeden ondanks al deze waarschuwingen van topdeskundigen in de euro zou moeten blijven.
Joost Visser 5
Pieter JongejanJan Willem de Hoop
Pieter JongejanGilles Wattel 1 3
Pieter JongejanWat je ziet is dat de culturen en economieën van de landen vrijwel geen spat zijn veranderd.
Pieter Jongejan 7
Gilles Wattel 1In de periode 1992-1999 groeiden de Europese landen naar elkaar toe op het gebied van inflatie, begrotingstekorten en overheidsschulden. Alle landen wilden zich kwalificeren voor het examen. Na het toelatingsexamen in 1999 kwam voor de Zuidelijke Eurolanden de beloning in de vorm van veel lagere nominale rentetarieven. Hierdoor ontstond er in Zuid-Europa een investeringsboom in onroerend goed. Met name in Spanje en Portugal. Maar ook in Griekenland. Veel minder in Italië (maffia) en nog minder in Frankrijk. Deze ontwikkelingen verklaren waarom de Zuidelijke Eurolanden in de periode 1999-2007 een hoge economische groei wisten te boeken en waarom hun inflatie opliep, hun reële rente daalde, hun begrotingstekorten daalden, hun overheidsschulden niet uit de hand liepen, maar hun betalingsbalanstekorten en hun private schulden wel sterk toenamen. Van een naar elkaar toegroeien kun je na de introductie van de euro eigenlijk niet meer spreken. Na 2008 verandert het beeld totaal. De eenmalige inhaalinvesteringen door de verlaging van de nominale rente drogen op en de economische groei in Zuid Europa stagneert. Het gevolg is dat de onroerend goedprijzen gaan dalen, waardoor de maffia en de banken met vermogensverliezen worden geconfronteerd. Om hun leed te verzachten verlaagt de ECB haar nominale rentetarieven tot vrijwel nul. Dit heeft tot gevolg dat de prijzen van aandelen, obligaties en onroerend goed tot een kunstmatig hoog niveau worden opgedreven. De hoge assetprijzen bevorderen in combinatie met ultra lage rentetarieven de investeringen in arbeidsbesparende technologieën. Dit verklaart de positieve houding van de schrijvers van dit artikel voor het handhaven van de euro en dus voor het handhaven van ultra lage rentetarieven. Beide auteurs zijn betrokken bij het RTLprogramma de toekomstmakers, dat beter de werkloosheidsmakers zou kunnen heten. Wie nu zijn baan verliest vindt itt de 19e eeuw geen nieuwe baan. Robotica leidt tot werkloosheid.
Gilles Wattel 1 3
Pieter JongejanIk versta daar heel iets anders onder, b.v. dat Frankrijk een kadaster inricht.
Of dat Grieken stoppen met belasting ontduiken.
Dat Italianen de maffia aanpakken.
Etc., etc.
Eric Smit 10
Pieter JongejanIn ieder artikel blijven zaken onbesproken. Je hebt mij niet aan kunnen geven waarom dit storend is. Mijns inziens kun je ook beter reageren op zaken die wel worden behandeld (dat zijn er overigens nogal wat) zonder gelijk met een niet onderbouwd waarde-oordeel als 'propagandastukje' te komen. Dat is zoveel constructiever en meer in de geest van dit - in mijn ogen - uitstekende artikel.
Groet,
Eric
Pieter Jongejan 7
Eric SmitIn dit artikel van de Toekomstmakers van RTL7 wordt geprobeerd de lezers bang te maken voor het opgeven van de euro. Dit gebeurt door te wijzen op de geslaagde aanval van Soros op het Britse pond in 1992 en te beweren dat een klein landje zoals Nederland geen kans heeft om zich met succes tegen speculatieve aanvallen van mensen zoals Soros te verweren. Daarom zouden wij Nederlanders de euro moeten handhaven. Waarom is dit een goedkoop propagandaverhaal? Groot Brittannië had in 1992 een flink tekort op de betalingsbalans. Toen Duitsland als gevolg van de Duitse eenwording met een hogere inflatie te maken kreeg verhoogde Duitsland de nominale rente. Groot Brittannië raakte hierdoor in moeilijkheden. Groot Brittannië had dit kunnen voorkomen door voor evenwicht op de betalingsbalans te zorgen, maar had dit verzuimd. En dan maak je jezelf kwetsbaar voor speculanten.
Nederland verkeert al tientallen jaren in een totaal andere situatie. Nederland heeft een structureel overschot op de betalingsbalans omdat wij een kapitaaldekkingsstelsel hebben voor onze pensioenen in tegenstelling tot alle andere eurolanden. Dit betekent dat speculanten zoals Soros geen schijn van kans hebben om tegen de Nederlandse gulden te speculeren. Ons overschot op de betalingsbalans is inmiddels door de kunstmatig lage rente van de ECB en de door DNB afgedwongen extra besparingen bij de pensioenfondsen opgelopen tot ongeveer 10% van het BBP. De schrijvers van dit artikel weten of horen dit te weten. Als Soros gaat speculeren op een koersstijging van de nederlandse gulden kan de DNB eenvoudig meer guldens in omloop brengen en daar goud of Zwitserse franken mee kopen en zo de koers van de gulden naar haar hand zetten. Soros lijdt dan een groot verlies. Het andere geheel onwaarschijnlijke alternatief is dat Soros gaat speculeren op een koersdaling van de nederlandse gulden bij een betalingsbalansoverschot van 10%. Ben je het met me eens dat dit goedkope propaganda is?
Eric Smit 10
Pieter JongejanEr wordt constructief nagedacht over het oplossen van het probleem dat deze eenheidsmunt met zich meedraagt. Argumenten inbrengen zoals je hierboven doet is prima, maar je doet de auteurs - en ook jezelf - ernstig tekort door hun werk af te doen als 'goedkope propaganda'. Ik vind dat ook geen juiste wijze om van gedachten te wisselen.
Eric
MvdB
Pieter JongejanDe rekenrente voor pensioenfondsen is een van de weinige dingen waarover DNB mag beslissen en prompt verlaagde DNB die. Voor verzekeringsmijen schijnt een verlaging nu ook in het vat te zitten maar da's een EU-zaak.
Het Klijnsma geklungel komt me in ieder geval de strot uit. We krijgen minder en lopen meer risico in de nieuw te verzinnen stelsels. Daar zijn de generaties na mij mooi vet mee :-((
goof 4
Zijn mensen die niet getuigen van veel realisme .
Met de huidige leiders in het huidige economische klimaat is het ondenkbaar dit weer op de rit te krijgen.
2 woorden , DOOD PAARD
Monsieur le baron de Munchausen 5
Het enige wat ze lijken te begrijpen is dat ze wat willen en wel: gelijkheid en rechtvaardigheid. Hoe deze termen moeten worden ingevuld blijft echter onduidelijk. Hoe bij dit onduidelijke doel te geraken eveneens. Dat er nogal wat historische voorbeelden zijn waarin het streven naar gelijkheid en rechtvaardigheid verschrikkelijk fout is gelopen (Franse en Russische revolutie bv) lijkt de schrijvers niet te deren.
Kortom, de verwarring en het onbegrip van de politeke elite wordt hier mooi uitgestald. Daarom is het een zegen als de EU (en dat is toch echt wat anders dan Europa) instort als de politieke toren van Babel die het is,
Gilles Wattel 1 3
Monsieur le baron de MunchausenHelaas is het heel lastig groepsgedrag te veranderen, ook al weten velen in de groep dat het nodig is.
Jan-Marten Spit
Monsieur le baron de Munchausendaarnaast, stellen dat iemand niets van economie begrijpt zonder te duiden waarom is weinig meer dan een grote mond opzetten in de hoop dat de toehoorders knielen. misschien wil je even uitleggen 'hoe je economie snapt', dan kan ik beoordelen of je er ook echt wat van begrepen hebt.
Monsieur le baron de Munchausen 5
Jan-Marten SpitRichard Ran 4
Heb wel de nodige twijfels of het zal helpen tegen depressie.
Dan de minder ernstige zaken: valt de EU nog te redden?
Ja hoor, terug naar de EEG met een tutti-frutti valutasysteem.
Je kunt het ook omslachtiger verwoorden, zoals in het artikel:
""We moeten op zoek naar een andere manier van samenwerken. Een manier van samenwerken die ook meer tegenwicht biedt aan Duitsland, zeggen we Martin Sandbu na: anders wordt Europa straks een German Europe. Samenwerking die juist ruimte laat aan eigen, nationaal beleid: we moeten de diversiteit binnen Europa uitbuiten in plaats van tegengaan""
Om dan ook nog even in te gaan op de quasi-onnozele vraagstelling omtrent "muren" (vraag 7): werd er voor de invoering van de euro niet samengewerkt in Europa? Stonden overal muren omheen? Kan de discussie echt niet anders worden gevoerd dan via het clichébeeld van "muren" versus "slimme integratie"?
""[..] we herinneren ons geen geloofwaardige plannen voor een geordende ontmanteling van de euro.""
Nou daar ligt dan een mooie uitdaging. Hup, aan het werk!
Jan Willem de Hoop
Richard RanFred Raaks 2
De Europese integratie is compleet doorgeslagen en door de technocraten door de keel van de burgers geduwd, zonder rekening te houden met hun gevoelens, onder het motto "Trust Us".
Waarom moeten de rijke en gedisciplineerde landen in het noorden altijd de rekening betalen voor het zuiden?
Ik kan mij niet aan de in druk onttrekken dat Frankrijk hierin een grote rol heeft gespeeld en nog altijd speelt. Zij waren de grote instigators van het Vereenigde Europa om Duitslands macht in te perken, en zie waar dat toe geleid heeft.
"De 'nieuwe' derde optie die bestaat voor Europa, is kort samen te vatten: eenheid in verscheidenheid."
Dit was de situatie van vóór Maastricht, de oude EEG situatie. Maar dat was voor vele op macht beluste Eurocraten niet voldoende...
Monsieur le baron de Munchausen 5
Fred RaaksDat heet solidariteit. We hebben het binnen Nederland ook. Politici zijn er dol op. Niet dat ze als netto-belastinggeld ontvangers zelf iets bijdragen, ze menen er goed aan te doen de transferunies te faciliteren. Overigens is het voorspelbare resultaat dat degene die er een potje van maken daarmee doorgaan (ze worden toch wel gered) en degene die mogen betalen vinden steeds minder motivatie vinden om hun goede gedrag voort te zetten. Met een morele race to the bottom als resultaat, eigenlijk net als bij het helpen/redden/uitkopen van investeringsbankiers.
Gilles Wattel 1 3
Monsieur le baron de MunchausenAls zij die levenswijze willen is het hun probleem.
Zoals al lang geleden iemand zei, de euro was toen in aantocht 'wilt U de Franse pensioenen betalen ?'.
Ik niet.
Joost Visser 5
Monsieur le baron de MunchausenRoland Horvath 7
2/ De bestuursinstellingen van de EU zijn karikaturen, de eurogroep/ trojka/ kwartet voorop: 1. IMF, 2. ECB, 3. EU Commissie, 4. EU Raad van de eurozone. De US regeren de EU via het IMF. Dat lenende staten in een schuldslavernij manoeuvreert via besparingen die de binnenlandse MKB/KMO economie ruïneren met de bedoeling de Sociale Zekerheid af te breken. Zoals nu in Griekenland. Wie protesteert tegen de nutteloze aanwezigheid van een verziekte instelling als het IMF?
3/ Het EU bestuur moet genormaliseerd. De Commissie komt dan voort uit een ideologische meerderheid in Parlement en Raad. De Raad: 4 rechtstreeks verkozenen per lidstaat: Een vergadering van minimaal100 personen. En de burgers stemmen elk jaar een vertrouwensvotum. Geen meerderheid voor, dan verkiezingen voor Parlement en Raad. Meestal zal er vertrouwen zijn.
4/ De stortvloed van wetten door EU Commissie en Parlement, die ook door de lidstaten gemaakt kunnen worden, moet ophouden. De EU behoort uitsluitend een federatie te zijn met een beperkte hoeveelheid bevoegdheden. En geen unitaire superstaat zoals nu het geval is.
Joost Visser 5
Roland HorvathJos Oskam 1
Bijvoorbeeld de zin "...Zo werd Griekenland ongenadig hard geraakt door de onwrikbare hervormingsagenda waar Duitsland op hamerde...". Dat is geen "act of God" die Griekenland overkwam, maar een gevolg van hun eigen handelen. Namelijk, het zich willens en wetens met leugen en bedrog de muntunie in frauderen. Of een Frankrijk, dat graag gebruik maakt van alle goodies die de EU te bieden heeft, maar alle EU regels waar ze geen nut van hebben aan de laars lapt, verbuigt of saboteert: probeert u in Frankrijk maar eens een Nederlandse architect in te schakelen, een Duitse camper in te voeren, of met Oostenrijkse diploma's skiles te geven. Om nog maar te zwijgen over Italie, waar alle banken op instorten staan en uitsluitend nog leven omdat ze door hun vriendelijke landgenoot bij de "onafhankelijke" ECB uit de wind worden gehouden.
De EU instituties zijn gekaapt door lobbyisten, belangengroepen, multinationals, banken en politieke machtsblokken. Hun voor het publiek onbegrijpelijke beleid en beslissingen komen voort uit dubieuze achterkamertjespolitiek die zich onttrekt aan elke vorm van democratische controle. Keer op keer word je als EU burger voor voldongen feiten geplaatst: wetten en regels, handelsverdragen, normen en voorschriften. Gloeilampen, WC stortbakken, stofzuigers, olijfolie... de lijst is eindeloos.
Is er nog perspectief? Ja, zeggen de schrijvers van dit artikel.
Nee, zeg ik. Het point of no return is gepasseerd. Het desintegreren van de EU en de Euro zoals we die nu kennen is slechts een kwestie van tijd. Niet omdat mensen dat willen, maar omdat té ver voortgeschreden rottingsprocessen tot onherstelbare schade hebben geleid.
bps
Jos OskamHet rendement is negatief en de vruchten zijn rot.
Zoals Bernard Connoly al waarschuwde in zijn boek 'The rotten heart of Europe' https://nl.wikipedia.org/wiki/Bernard_Connolly
en 70 economen waarschuwden.
O.a. Connoly werd bij de EU ontslagen en de 70 economen werden genegeerd en geridiculiseerd.
Andere critici zijn gedemoniseerd, onderdrukt, kapot gemaakt en/of buitengesloten.
Er is niets wetenschappelijk, wijs of volwassen aan deze EU.
Politics is about powergames. Policy is about wise decisions. Het een sluit het ander uit.
Bart Bartelds 4
http://russia-insider.com/en/politics/why-time-russias-side/ri13608
Monsieur le baron de Munchausen 5
Roland Horvath 7
Monsieur le baron de MunchausenIn een muntunie is er een geld transferunie nodig zoals ieder land dat heeft van rijk naar arm zoals door de belastingen en de Sociale Zekerheid. DE en NL zijn tegen transfers van betalingsbalans surplus naar tekort landen. Hun krenterigheid is de oorzaak van het voortduren van de GR crisis. Ze zijn ongeschikt en onbekwaam om een muntunie te leiden.
In de hoofdstroom media in NL/BE zijn de US heilig en kritiek is niet toegestaan. De US hebben ons bevrijd van de nazi's in WO II terwijl de Sovjet Unie 20 maal meer gedaan heeft. De US stoken en voeren bijna voortdurend aanvalsoorlogen sedert WO II, oorlogsmisdaden. Nu willen de US ISIS voor het strafhof in Den Haag wegens genocide. Dan kan ISIS niet aan de onderhandelingstafel en blijft de oorlog in Syrië duren, met verdere vernietiging van het land. Ook dat alles mag niet gezegd.
De EU moet afstand nemen van de US en niet alleen door de NAVO te ontbinden en het TTIP te stoppen. De EU heeft een betere relatie nodig met Rusland RU en Eurazië. Een detail, de sancties tegen RU hinderen de RU en de EU maar niet de US. De handel US-RU is nu groter dan voor de sancties. De EU burgers moeten eindelijk mondig worden en de ontwikkelingen beïnvloeden, hoe dan ook. Zoals Paul Henri Spaak zei: "Il n'est pas trop tard, mais il est temps".
Monsieur le baron de Munchausen 5
Roland HorvathRoland Horvath 7
Monsieur le baron de MunchausenHet kapitalistisch systeem heeft vandaag de dag ook een onevenwichtige en op langere termijn onhoudbare inkomstenverdeling waardoor duizenden miljarden in kas gehouden worden en dus onwerkzaam zijn.
Het klopt dat GR te veel geld heeft besteed zoals aan wapens. Maar de grote schade is gemaakt de laatste 6 jaar door de politiek van de informele eurogroep: Besparingen om schulden af te betalen. Zoiets lukt niet want de productie, en het inkomen en de productie capaciteit van het MKB/KMO, vermindert evenveel als de besparingen. Anders dan bij een consument die kan besparen op bestedingen als consumptie om schulden af te betalen omdat zijn inkomen wel gelijk blijft. Dat lukt niet in de eurozone die minder groei kent dan de andere EU landen, niet in NL dat 50 miljard heeft bezuinigd, niet in BE dat even dwaas is, niet in GR waar de productie capaciteit van het MKB al gedaald is met meer dan 150 miljard. Een staathuishouding kan de schulden slechts afbetalen door grotere inkomsten.
De onevenwichtige geldstromen en de dwaze besparingen politiek van de EU, op aanraden van de GMO die hun bedrijfslasten willen verlagen en van het IMF, kan en zal niet blijven duren. De euro gaat er uit op middellange termijn.
Jos Oskam 1
Roland HorvathVervolgens zijn de Grieken in het wilde weg aan het lenen en potverteren geslagen. Op andermans creditcard zwaar boven hun stand leven in een land waar niemand belasting betaalt, de Grieken vonden het prima. En als ze dan op zeker moment tegen de muur lopen zijn ze heel verontwaardigd dat een ander ze niet eindeloos van gratis geld blijft voorzien.
Om nu NL en DE van krenterigheid te betichten omdat ze niet tot in de eeuwigheid de portemonnaie blijven trekken voor Grieks wanbeleid is gewoon de waanzin gekroond. Als dat de bedoeling is van de door u bejubelde transfer-unie, dan mag de EU van mij vandaag nog uit elkaar vallen.
Gilles Wattel 1 3
Jos OskamIk heb er niet erg naar gekeken, maar er waren ook mailtjes van Hillary in die richting.
Het is alleen RT waar je dat ziet, en dat is uiteraard propaganda.
MvdB
Gilles Wattel 1Joost Visser 5
Roland HorvathMarcel Tjoeng 1
I declare War on hodgepodge kwatsch blabla economic measures of the Mario Draghi Goldman Sachs kind.
Use 'interest Rate as a tool?' 'You must be the clown'.
We moeten een Andere Oorlog verklaren:
John Komlos, Professor Emeritus, University of Munich
"Full employment
It should be clear that the standard policy instruments have a limited ability to reduce unemployment.
However, we should think creatively about new labor market institutions that would be effective in reducing unemployment to its lowest ever level of 1.2% which was obtained in 1944, even though the labor force expanded by 10% during the war ¬3 (Carter et al. 2006).
Presumably, that level of unemployment was not related to insufficient demand in the labor market but rather to the physical or mental health of those few remaining unemployed. Of course, that was a time of war but the experience does demonstrate clearly the capacity of the economy to create job opportunities and bring unemployment down to negligible levels depending on aggregate demand.
All we have to do is to increase effective demand by declaring a war, not in the conventional sense, of course, and not as Paul Krugman suggested—tongue in cheek—by declaring an impending alien invasion (Krugman, 2011),
but by declaring other kinds of “wars”: on inferior school systems, on slums, on decaying infrastructure, on pollution, on global warming, on poverty, or on energy dependence.
There is no shortage of such wars given the backlog of desperately needed investments in the economy. These projects could create enough jobs to create full employment for many years to come (Brenner and Brenner-Golomb 2000, Vickrey 1992, Warner, Forstater, and Rosen 2000)."
MvdB
Marcel TjoengMarcel Tjoeng 1
MvdBhttps://www.ftm.nl/artikelen/plan-b-eu
Beste Eric, in een grotere context waar 10 maart j.l. de ECB haar politiek drastisch wijzigde na het totale niets dat er resulteerde van hun voorafgaande December besluit,
en ECB vicepresident Vítor Constâncio in de verantwoording van deze koerswijziging het woord 'equilibrium' wel een dozijn keer liet vallen,
waar ik las de opmerking van een journalist die constateert dat in zo eenzelfde soort toelichting van FEB beleid, Janet Yellen het woord 'equilibrium' een aantal dozijn malen liet vallen,
deze soort toelichting van centrale monetaire autoriteiten nog eens gelardeerd met toekomstperspectieven betreft 'necessary growth', en 'central bank tools' betreft 'interest rate adjustments' en dergelijke,
en waar ik hoop aan te nemen dat een Eric Smit van de Follow The Money website genoeg op de hoogte is dat al deze soort concepten vallen binnen theorema's, hoewel nog immer gedoceerd op alle grote universiteiten aan hun studenten,
door een Steve Keen, door een Richard Werner en zo een 'maverick' als een Ben Dyson, op post-graduate niveau door een Yanis Varoufakis in zijn publicatie 'Modern Political Economics',
daarbij in feite zo ongeveer de gehele verzamelde Institute for New Economic Thinking INET coryfeeën zoals daarbij een Lord Adair Turner,
in het huidige post-2008, deze soort economische theorema's in de argumentatie gebruikt, tegen beter weten in mogen we zelfs hopen, door de monetaire autoriteiten,
deze soort economische theorema's door moderne monetaire economen worden afgedaan als 'complete rubbish'.
MvdB
Marcel TjoengEric Smit en een verwijzing naar het onderhavige artikel waarin Eric niet deelneemt aan de discussie?
Mijn "Bernie for president!" kwam voort uit jouw "...by declaring other kinds of “wars”: on inferior school systems, on slums, on decaying infrastructure, on pollution, on global warming, on poverty, or on energy dependence."
Marcel Tjoeng 1
MvdBwaar ook een Richard Werner in zijn presentatie bij het Europarlement met zoveel woorden verklaarde dat 'windowed environmental monetary financing can even be applied in situations of full employment with no necessary risk to inflation'.
Dat zo een fenomeen dat de hoogste monetaire autoriteiten, hun presentaties beargumenteren en larderen met compleet achterhaalde economische theoretische concepten,
waar een econoom Robert Went van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid WRR in zijn interview met een hoogleraar Europese politiek, op geen enkel moment ook maar ter sprake denkt te hoeven brengen dat zulks het geval is,
waar zo een econoom Robert Went van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid WRR vermoedelijk, en blijkbaar helaas mogen we momenteel daarbij vermoeden, mee zal gaan adviseren ingevolge de aangenomen motie betreft het Burgerinitiatief Ons Geld,
dit geheel noopt mij tot het bezigen van inderdaad enige 'grote, boze woorden' (relatief gesproken dan wel, de frontline van het economisch debat dermate slechts gevuld met kadavers, daar moet wat leven in de brouwerij :) ).
De noodzaak van de invoering van 'window guidance allocation', de creatie van middelen en gelden inzake en ten behoeve van de immens noodzakelijke financiering en investeringen in milieu en resource management, hier zal ik eindeloos op blijven hameren en dit wens ik ook eindeloos te blijven herhalen, beste Eric.
Joost Visser 5
MvdBMvdB
Joost VisserHoe dat tot in detail werkt weet ik niet maar een democratische president die "regeert" met een republikeins congres vind ik erg verwarrend (maar ook boeiend).
Ik ben er wel van overtuigd dat onder het bewind van Bernie minder -al dan niet burger- slachtoffers vallen.
Vooralsnog geniet ik van hem en zijn grassroots.
Joost Visser 5
Gilles Wattel 1 3
Waarom zouden en EU en euro gered moeten worden ?
Als het gaat om vrede, dat is de mythe dat op het continent twee wereldoorlogen zijn veroorzaakt.
De militaire samenwerking Brussel Kiev lijkt me bepaald niet de vrede bevorderen.
Verder zijn Europa en de euro illusies, dat wisten velen al lang, en inmiddels blijkt dat zonneklaar.
Er zijn geen Europeanen, er zijn een 28 volkeren.
Ook zijn er een 28 verschillende economieën, en 28 ideeën over sociale stelsels.
Daardoor kan de euro niet werken.
Beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald.
goof 4
Gilles Wattel 1Het beste wat ons nu zou kunnen overkomen is het uiteenspatten van de hele EU en als dat gevolgd wordt door de politieke leiders van de afgelopen 15 jaar wegens laadverraad voor een volkstribunaal te krijgen zou dat mijn dag helemaal goed maken.
Gilles Wattel 1 3
goofUiteenspatten zal een heel vervelende gebeurtenis zijn.
Helaas is er geen denken aan dat Brussel zichzelf gaat opheffen, ook zal de VS dat proberen te verhinderen.
Dat uiteenspatten zou wel eens een tribunaal overbodig kunnen maken, of dan de guillotine weer wordt opgesteld, ik ben niet zeker van niet.
bps
Wie zijn “we” ?
Bureaucraten, ambtenaren, bankiers, ceo’s en politici, de zelf verheven elite, missen geen dubbeltje.
Zij genieten de lusten en de baten van de EU. De lasten en de schulden zijn voor de burger.
Om “solidair met elkaar te delen”. Wel de lasten, niet de lusten.
De Europese en nu ook de Oekraïense burgers worden daar niet beter van. Alleen maar slechter.
De verleden tijd en de toekomende tijd leert het.
Ik ben zelf tonnen aan vlees op de botten en toekomstperspectief kwijtgeraakt door die strompelaars en knurften.
En als je er wat van zegt, zijn ze verontwaardigd en gaan ze nog erger te keer. Net verwende kleine kinderen
Welk plan B dan ook, het is en komt niet bij de EU aan de orde.
De EU gaat onverstoorbaar door op de ingeslagen weg. Daarvoor is het ook onaantastbaar ingericht. Niet flexibel en niet functioneel. Dat is niet het doel van deze Europese bureaucratie. Dat blijkt uit hun keuzes en gedrag tot dusver. De macht en de middelen bestaan uit loze afspraken en verdragen, en zakken vol nieuwbakken geld voor de banken, grootbedrijven en de politiek.
De schulden en een woud aan instituties zijn voor de burger.
Om solidair met elkaar de lasten te delen. De lusten zijn voor de zelf verheven ‘elite’. ‘What ever it takes.’
In antwoord op vraag 2: “Wat zit hierachter, wat zijn ‘onze’ grootste problemen?” Nou, dat dus.
Piketty noemt het ongelijkheid. Het is ongelijkwaardigheid en onbalans. De EU zoekt ernaar.
Het ontwikkelen van andere, nieuwe vormen, en hopen op veel initiatief, denkkracht en energie, is voor de machtelozen. Er is bottom up al heel veel initiatief geweest, gedacht, gekritiseerd, gediscussieerd en geschreven om de neergang te keren. Vergeefs. De EU hoeft zich daar niets van aan te trekken, heeft dat nooit gedaan, doet dat niet, en zal dat niet doen. De EU gaat z’n eigen gang, heeft top down de macht daartoe en voert een eigen plan stapje voor stap
Jan Willem de Hoop
bpsbps
Met dank en waardering voor de auteurs Robert Went & Hella Hueck. Het artikel is omvattend, informatief en begaan vanuit hun vak en persoon, en derhalve brede excentrische perspectief.
Het artikel lijkt mij veel werk en van onafhankelijke, eigen makelij.
Om bovennoemde redenen en ervaring met de EU, vind ik de aanhef en insteek wel naïef.
Welk plan B dan ook, het is en komt niet bij de EU aan de orde.
Waar praktijk en wetenschap open staan voor falsifieerbaarheid, verbetering, discussie en kritiek op theorie, sluit de EU zich af, en zich op in de stuurhut. Dat de wal het schip dan eens keert, is dan nog slechts een kwestie van tijd.
Zo successievelijk neem ik hier de gelegenheid om ook op de andere vragen en antwoorden te reageren.
Als bijdrage. Niet als afbraak.
En ik heb nog een persoonlijke boodschap over het BBP aan Robert Went, een argument, en een compliment.
Jan Smid 8
‘Grote wisselkoerseffecten hebben grote economische kosten’, schrijft econoom en Financial Times-journalist Martin Sandbu in Europe's Orphan: The future of the euro and the politics of debt. Internationale handel wordt door grote wisselkoerseffecten ontmoedigd en het rendement op investeringen wordt onzeker. ‘Een plotselinge devaluatie of appreciatie van een munt kan een gezond ondernemersplan meteen in de prullenbak doen belanden. De kosten die mensen moeten maken om zich in te dekken tegen valutaverschillen (hedgen) zijn hoog. Je hebt niet per se een muntunie nodig om met elkaar te handelen, maar het helpt wel.’""
Dus wie heeft er baat bij de invoering van de euro? Heel goed, de multinationals en agglomeraten die in verschillende landen zitten. Zij waren namelijk de wisselkoerseffecten in hun boekhouding kwijt.
Maar welke voordelen heeft Jan de timmerman van de euro?
En ja, toen we de euro hadden ingevoerd voldeden nog geen handvol landen aan de gestelde eisen. Waarom toch de invoering? Omdat we vreselijke haast hadden met het perfectioneren van de EEG en omdat 20 jaar gepruts aan een politieke unie toch wilden afsluiten met een gezamenlijke munt.
bps
Jan SmidRe- en devaluatie is een uitstekend evenwichtsmechanisme voor handelsbalansen van verschillend productieve economieën.
De schade zat ook in het bijmaken van extra nationaal geld ter compensatie van devaluatie, en inflatie daardoor.
Een exporteur ontving dan bijv. lires die veel minder waard bleken door devaluatie én door inflatie.
Dat is bedrog. Dat moet niet kunnen. Dat frustreerde het internationaal economisch verkeer.
Geld moet betrouwbaar zijn en de kracht van zijn economie weerspiegelen.
Anticiperen op mogelijke marktschommelingen en rekenen in een gemeenschappelijke zelfde stabiele munt als monetair anker, wat een internationale €uro kan zijn boven nationale munten, sluit die schade uit.
Het evt. nadelig verschil is dan voor het devaluerende land, die daar ook toekomstig export voordeel van heeft.
Dat nadelig verschil verdwijnt door afname van duurdere luxe import en vergroting van export bij een gedevalueerde munt.
Nationale munten zijn niet geschikt voor internationale transacties en uitstekend voor nationaal binnenlands economisch verkeer en welvaartstoename van eigen bodem dat de eigen nationale munt weer versterkt.
Anton Van de Haar 8
bps
Anton Van de HaarGeen discussie is geen verbetering en geen vooruitgang middels een plan B. Want plan A werkt niet.
Plan A is funest en zelfs verwoestend voor het geheel. Dat stopt zichzelf een keer. Dan is er een plan B nodig die beter is dan ooit te voor. Dat dat mogelijk is, staat voor mij vast.
Het artikel is professioneel en informatief. Ik neem zelf het artikel en de auteurs wel erg serieus. Hun vorige artikel was ook baanbrekend treffend.
https://www.ftm.nl/artikelen/vijf-mythes-handel-en-toekomst-nederland-als-handelsland
Het gaf achter de tekst een getrouw beeld hoe economieën met hun eigen systeemcentra geografisch overlappend gesitueerd zijn en dat geografische grenzen voor economisch verkeer belemmerend werken.
De systemen rondom centra van bestuur en cultuur, incl. taal, functioneren efficiënt, liet het artikel zien.
Met de meeste waardecreatie en -winning in de directe omgeving en in mindere substantiele mate over ver.
De globalisering aan de afzet- of exportzijde is niet zo substantieel. Aan de importzijde veel meer.
Het was precies zoals ecosystemen en hun energiestromen ook met en in elkaar verweven zijn. Efficient.
De match was heel bevestigend.
Een plan B moet die natuurlijke netwerk organisatie of complexiteit faciliteren. Met de stroom mee. Een eenheid van verscheidenheid. Een EG/EU hybride met een betrouwbare €uro als continentale handelsmunt, voor alle lidstaten als administratieve (sub)systeemcentra van bestuur en cultuur met hun eigen economische kwaliteiten en tempo en hun eigen bijbehorende muntwaarde en marktrente. Dan ontstaat er een optimale balanswerking, economie en vrijheid. En volle benutting = volle werkgelegenheid. Zo werkt het ook in de natuur.
Vrijwel alle techniek is aan de natuur ontleend. Waarom niet eco-nomisch-systeem?
Eric Smit 10
Anton Van de HaarGoed punt, maar het zijn gastauteurs die, anders dan de FTM-auteurs, niet gevraagd worden om mee te doen. Overigens mogen lezers ook meer hun best doen om serieuzere reacties te geven.
MvdB
http://deutsche-wirtschafts-nachrichten.de/2016/04/06/italien-bereitet-sich-auf-neue-banken-rettung-vor/