Unilever-baas Paul Polman twittert, al sinds februari 2015. Tot en met 5 oktober 2018, de dag waarop Unilever bekendmaakte dat de verhuizing van het hoofdkantoor naar Rotterdam niet doorgaat, deed hij dat maar liefst 4461 keer. Dat zijn ongeveer 3,3 tweetjes per dag. Dat is aanzienlijk meer dan zijn Shell-collega Ben van Beurden, die sinds zijn komst op Twitter in april 2014 geen enkele tweet verzond. Ook andere toplieden vertonen zich niet vaak op sociale media. ING-topman Ralph Hamers heeft geen Twitter-account. De dame die al jaren de topverdiener is van de Amsterdamse beurs – Nancy McKinstry van Wolters Kluwer – laat zich evenmin op het medium zien.

Paul Polman is dus een uitzondering. In meerdere opzichten, want de Unilever-topman is niet zomaar een grote baas van een multinational. Hij is op een missie. 'Ceo of @Unilever. Business as force for good. Purpose, Passion, Positive attitude,’ staat in zijn Twitter-bio. 'We do not inherit the earth from our ancestors, we borrow it from our children.’ Een paar vrolijke kijkers van een kind turen naar de aarde die als speelbal op zijn of haar hoofdje is gemonteerd. Ook Polmans twitterberichten zijn doordrongen van positieve urgentie en niet zelden speelt onze planeet in tekst of beeld een prominente rol.

Ghandi, Mandela en moeder Teresa zijn mensen die hem inspireren, zo liet hij ooit aan een paar consultants van McKinsey weten. In interviews heeft hij regelmatig verteld dat hij eigenlijk priester wilde worden, maar uiteindelijk voor de studie economie koos en vervolgens het zakenleven in rolde. In een interview uit 2014 in Het Financieele Dagblad: ‘Ik wilde eerst priester worden, toen dokter, maar kwam in het bedrijfsleven terecht en leerde dat ik hier nog meer mensen kan helpen hun leven te verbeteren.’

Tijdens dat interview laat hij weten dat hij een emotioneel mens is, en als hem gevraagd wordt of hij wel eens huilt, springen hem zelfs de tranen in de ogen. Polman: ‘Het zit erin... zo zijn wij, tranen zitten in de familie. Je moet een mens zijn, je moet je over de wereld ontfermen. Ik huil heel vaak. Bij Unilever word ik ook regelmatig met tranen in mijn ogen gespot.’ Aan het einde van vraaggesprek toont hij zich wederom van zijn gevoelige zijde: ‘Als hij hoort dat een vriend heeft verteld dat als hij priester was geworden, hij dan nu de paus was geweest, springen de tranen weer in zijn ogen. Heel even is hij stil. “Ach ja, dat weet ik natuurlijk niet. Maar ik zie hem wel, de paus. We hebben contact.”’

Paul ‘Pontifex’ Polman.

Het blijkt voor een kameel echter makkelijker te zijn om door het oog van een naald te gaan, dan voor een topman van een levensmiddelenmultinational de klimaathemel te betreden. Onze collega’s van onderzoeksplatform Investico bestudeerden in 2016 en 2017 uitgebreid de duurzaamheidscode van Unilever. ‘Unilever doet beter zijn best voor de planeet dan veel anderen,’ ontdekte Investico. ‘Maar we ontdekten ook dat Unilever kan scoren doordat het zelf mag bepalen hoe het duurzaamheid definieert. Dat Unilever door de innige samenwerking met ngo’s, overheden en de media een haast onaantastbare positie heeft. En dat een bedrijf dat wil verduurzamen tegen dilemma’s aan loopt waarvan Unilever het bestaan ontkent. Want anders dan de comfortabele boodschap van Paul Polman doet vermoeden, blijkt de win-win ook verliezers te kennen.’

Gedoe met ‘win-win-situaties’ heeft Polman vaker. Eind augustus sprak hij zich na vele maanden van verhit maatschappelijk en politiek debat eindelijk uit over de afschaffing van de dividendbelasting die volgens hem heel goed was voor Nederland. Een maatregel ook die – zo was inmiddels duidelijk – vooral door toedoen van ‘zijn’ Unilever via de achterdeur in het regeerakkoord terecht was gekomen. Het verhaal van Polman maakte weinig indruk. Als hij er iets mee aantoonde, was het wel dat hij de feiten niet kende en zijn maatschappelijke antenne ergens in zijn woonhuis in Genève in een rommelkast had verstopt. Hoogleraar economie en overheidsfinanciën aan de Erasmus School of Economics, Bas Jacobs, noemde de uitspraken van de Unilever-topman ‘onthutsend’ en fileerde diens feitenvrije praatje tot op het bot. De maatregel om de dividendbelasting af te schaffen gaat ‘ten koste van het algemeen belang en tegelijkertijd wordt het vertrouwen van burgers in de politiek beschaamd,’ schreef Jacobs. Met dank aan Unilever.

Op Twitter maakte Polman geen woord vuil aan de opwinding die zijn woorden in zijn geboorteland teweeg hadden gebracht. Een dag later twitterde hij wel over ‘moral leadership’ in ‘a troubled world’. De tweet ging over het afscheidsartikel van Zeid Ra’ad Al Hussein, de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de VN in The Economist. Daarna ging het weer vooral over schoon water, de stijgende temperatuur op aarde en de ecologisch verantwoorde producten van Unilever. En soms dus over leiderschap. Zoals op 22 september: toen twitterde Polman positief nieuws voor de kampioenen van duurzaam en ethisch gedrag. ‘Research shows trust builds better relationships with consumers & suppliers, greater biz resilience and more engaged employees…a prize no biz can afford to ignore #biz4good’

De openingszin van het bewuste artikel uit GreenBiz mocht er ook zijn: ‘Wherever you live, and wherever you stand on the political spectrum, you probably believe that a significant share of the political elite in your country is irredeemably corrupt and unethical.’

De auteur van het artikel stelt, onderbouwd met linkjes naar interessante artikelen, dat er overvloedig bewijs voorhanden is dat mensen, zodra ze macht hebben weten te veroveren, zich gaandeweg onethischer gaan gedragen. Wie over macht beschikt, loopt bijvoorbeeld het risico dat zijn hersenen worden aangetast. Mensen met macht zijn geneigd meer risico te nemen, impulsiever en minder empathisch. Dat zijn ook de kenmerken van een narcistische persoonlijkheidsstoornis; of erger, die van iemand met een antisociale persoonlijkheidsstoornis: een sociopaat of psychopaat. Ze zijn voor de oplettende psycholoog in het bedrijfsleven veelvuldig te spotten.

Eén passage trok mijn aandacht in het bijzonder. Machtige mensen – zonnekoningen – weten zichzelf vaak te verschonen van de negatieve gevolgen van hun verschroeiende acties. Dat is dankzij een psychologisch mechanisme dat het 'just world'-fenomeen wordt genoemd en in het artikel ‘Why the Assholes are Winning: Money Trumps All’ wordt beschreven. Wie rijk en succesvol is, kennen we deugdzame kenmerken toe, terwijl negatieve eigenschappen vooral aan arme en machteloze types worden toegeschreven. Het maakt kort gezegd niet uit wat bedrijven of personen doen; de wereld vervuilen, grootschalige fraude plegen, werknemers afknijpen, zolang ze maar rijk en succesvol zijn. Neem een van de meeste gelauwerde en rijkste ondernemers ter wereld: Jeff Bezos van Amazon. Dat hij zijn werknemers structureel en op grote schaal uitknijpt en aan slechte arbeidsomstandigheden blootstelt, speelt in de beeldvorming amper een rol.

Vrijdag 5 oktober twitterde Polman niet, hoewel het bedrijf waaraan hij leiding geeft, volop in het nieuws was

Het artikel dat Polman twitterde, besprak dat er redenen zijn om te geloven dat slechte leiders tegenwoordig minder makkelijk met hun wandaden wegkomen. Integer en moreel ondernemerschap lijken terrein te winnen. Dat was positief nieuws, waar  Paul Polman graag een tweet aan wijdde. Hij wil bij de good guys horen. Sterker, hij ís een good guy, een kampioen in duurzaam en ethisch gedrag. De hel, dat zijn de anderen. Op Twitter noemt een zeker deel van het publiek zo iemand vaak een ‘deugmens’.

Vrijdag 5 oktober twitterde Polman niet, hoewel het bedrijf waaraan hij leiding geeft, volop in het nieuws was. Unilever had ’s ochtends bekendgemaakt dat de verhuizing van het hoofdkantoor naar Rotterdam niet doorging. Nog voordat het bericht over de verhuizing wereldkundig was gemaakt, had Polman met Rutte gebeld, zo blijkt uit de reconstructie van de Volkskrant – zoals hij ook voor het kabinetsbesluit om de dividendbelasting af te schaffen met de premier had gebeld en gesproken. Ook de andere leiders van de regeringspartijen kregen een belletje van de Unilever-ceo. Het kabinet-Rutte III – de premier in het bijzonder – sloeg even later, dankzij het besluit van Unilever, een gruwelijk modderfiguur.

Later op de ochtend publiceerde de Telegraaf een kort commentaar van de grote baas van Unilever. Polman gaf de democratische discussie in Nederland over de afschaffing van de dividendbelasting de schuld. Die uitspraak deed menig voorhoofd fronsen en leidde vanzelfsprekend op Twitter – en elders – tot ophef. De al maanden durende discussie over het Nederlandse vestigingsklimaat had in het Verenigd Koninkrijk juist opmerkelijk weinig commotie teweeg gebracht. Pas de laatste weken kwam de discussie op gang, maar uitsluitend omdat een aantal grote Britse aandeelhouders zich openlijk tegen de verhuisplannen keerden. Maar niet vanwege het felle debat in Nederland over de afschaffing van de dividendbelasting. De beschermingsmaatregelen tegen vijandige overnames waren wel onderwerp van gesprek. Voorzover mij bekend, werd ook gisteren nergens in de Britse pers het argument van Polman genoemd. Wel dat het een heel slecht plan was (The Guardian) en dat Polman niet naar grote aandeelhouders had geluisterd (Financial Times).

‘it looks like the country can be bought by one multinational’ - The Economist

Later die vrijdagmiddag maakte Rutte op een persconferentie duidelijk dat er een ‘heroverweging’ komt van het besluit om de dividendbelasting af te schaffen.

Matt Steinglass, de Nederlandse correspondent voor The Economist, had de afschaffing van de dividendbelasting een week eerder nog ‘dubieus’ genoemd. De snelle terugtocht van Rutte verraste Steinglass. ‘I wrote last week that the Dutch plan to zero out dividend tax was a gift to populists. But abandoning it after Unilever declined to come to NL anyway may be as bad: it looks like the country can be bought by one multinational’, twitterde hij.

Wanneer het al bijna een jaar duidelijk is dat de belangen van multinationals – en één in het bijzonder – op een ondoorzichtige en niet onderbouwde wijze de boventoon voeren en kabinetsbeleid vanwege de besluiten van buitenlandse aandeelhouders opeens een wending kan nemen, schaadt dat het aanzien van de democratie in Nederland.

Behalve de Nederlandse democratie en het kabinet-Rutte III werd ook Polmans eigen reputatie door deze affaire midscheeps getroffen. Paul Polman heeft zich in de categorie van ‘zelfgenoegzame topbestuurders, losgezongen van de werkelijkheid’ gevoegd. Zijn ontegenzeggelijk waardevolle missie loopt daardoor grote averij op en zijn aftocht bij Unilever zal weinig eervol zijn. Aan de andere kant van het Kanaal zwemmen de haaien al zijn kant op. ‘Someone should pay,’ schreef The Daily Telegraph zaterdagochtend. De krant had het ook op zijn sociale media-activiteiten gemunt.

‘Someone at Unilever should have hacked into Paul Polman’s Twitter account last week and suspended it. As the company’s highly contentious move to Holland spectacularly unravelled around him, its evangelical boss was nowhere to be seen. Instead, he could be found tweeting from the UN’s annual general meeting in New York his views about climate change, poverty in Africa and the consumer goods giant’s success in fighting child labour.’

Die kritiek is waarschijnlijk niet aan Polman besteed. Terwijl zijn besluit de Nederlandse premier in zijn hemd zette, stond hij ergens in Frankrijk een toespraak te houden. In Fontainebleau om precies te zijn, op de campus van INSEAD, een van de meest vooraanstaande management instituten van Europa. Dit ter gelegenheid van The Force for Good Conference. Hij kreeg er een staande ovatie van het publiek, twitterde @Insead.

Welkom op planeet Polman.