In de strijd tegen zich verschuilende belastingontduikers en witwassers is dinsdag een akkoord bereikt in Brussel: het belanghebbenden-register waarvan Europarlementariër Judith Sargentini (GroenLinks) de grote aanjager was, heeft de goedkeuring gekregen van zowel de Europese Commissie, het Parlement als de Raad van Ministers.

Het ubo-register wordt ingezet als instrument in de strijd tegen belastingontduikers en witwassers

Over twee jaar zullen alle 28 EU-lidstaten een register moeten hebben waarin de ultimate benificial owners (UBO) vermeld worden – de natuurlijke personen, die de zeggenschap hebben over het vermogen van een onderneming, stichting of trust. Het ubo-register wordt ingezet als instrument in de strijd tegen belastingontduikers en witwassers en moet voorkomen dat zij zich verschuilen achter genoemde ondernemingsvormen. Iets dat in Europa nu nog relatief eenvoudig is met Angelsaksische trusts (UK, Malta en Cyprus), in Nederland, gelaagde constructies zoals een stichting administratiekantoor, een commanditaire vennootschap of een ondernemingsvorm met meerdere aandeelhouders.

Polderakkoord

Om tot een akkoord te komen over de herziening van de vierde anti-witwasrichtlijn is er behoorlijk gepolderd in Brussel. Zo komen er twee registers. Ten eerste een met de uiteindelijk belanghebbenden van Europese bedrijven die voor iedereen toegankelijk is. Míts belangstellenden kunnen aantonen dat ze een ‘legitimate interest’ hebben. Hoe hoog deze drempel is, zal de praktijk moeten uitwijzen. Er is bovendien een compromis gesloten op het gebied van mate van gedetailleerdheid: de naam, nationaliteit, land van bestemming en informatie over het juridische en economische eigendom zal volledig vermeld worden. Maar bij de geboortedatum van betrokkenen komt echter een Tipp-Ex kwastje kijken. ‘Enkel de maand en het jaar worden meegenomen, de geboortedag wordt achterwege gelaten,’ zegt Sargentini desgevraagd. ‘Er waren lidstaten die vreesden voor identiteitsfraude. Onzin, want als iemand in de registratie bij de Nederlandse Kamer van Koophandel kijkt, ziet hij ook de volledige geboortedatum,’ aldus de Europarlementariër.

burgers, ngo’s en journalisten hebben geen toegang tot het aparte trust register

Afgeschermd trust register

Ten tweede komt er naast het bedrijvenregister een apart register met de persoonsgegevens van degenen die hun vermogen hebben ingebracht in een trust. Enkel overheidsinstellingen krijgen ongelimiteerde toegang tot dit register, zodat zij kunnen nagaan wie het is, die zijn of haar vermogen laat beheren door een bepaalde trust en wie de begunstigde(n) is. Voor burgers, ngo’s en journalisten komt die toegang er niet. Sargentini: ‘De rationale daarachter? Landen waar de trust wordt gebruikt zoals Groot-Brittannië, Ierland, Malta en Cyprus zeiden gewoon: “Wil je een deal dan moet die openbaarheid eruit. Het is dit of niks.” Desondanks ziet Sargentini een lichtpuntje. ‘De winst is dat degenen achter een trust voorheen niet geregistreerd hoefden te worden. Dat wordt straks door Europese wetgeving verplicht, zodat belastingdiensten daar inzage in kunnen krijgen.’

Easy way out

Het zijn niet de enige mitsen en maren bij het bereikte akkoord. De ondergrens voor inschrijving in het UBO-register is vastgesteld op een economisch of juridisch belang van 25 procent. Iedereen die minder dan 25 procent van het stemrecht of economisch eigendom heeft, blijft dus onvermeld. Met enig creatief ondernemerschap zal de val die de EU tracht op te zetten makkelijk te omzeilen zijn. ‘Ik had het graag anders gezien', zegt Sargentini. 'Ik had liever een meldplicht van 10 procent gezien, want onder die 10 procent blijven zou wèl erg ingewikkeld worden. Maar ja, dat heeft het niet gehaald.'

‘De vraag is of de echte criminelen hun naam gaan opgeven in het UBO-register'

Kortom, de heilzame werking van het UBO-register zal nog moeten blijken. Voormalig FIOD-rechercheur Jan van Koningsveld, de oprichter van het Offshore Kenniscentrum was eerder op FTM sceptisch. ‘De vraag is of de echte criminelen hun naam gaan opgeven in het UBO-register. Ik heb daar mijn twijfels over. Toen ik nog bij de FIOD werkte, bleek dat degene die zich presenteerde als de UBO, nooit de echte UBO was. Het was juist degene die níet op papier de aandeelhouder was, maar uiteindelijk wél kon beschikken over het geld van de onderneming. We konden enkel afleiden wie dat was door bijvoorbeeld de bankafschriften en financiële transacties te bestuderen.’

Opstelling Dijsselbloem

Judith Sargentini is toch verheugd op de totstandkoming van het akkoord waarin onder meer de Raad van Ministers zich achter het UBO-register heeft geschaard. Het proces verliep niet zonder slag of stoot. In eerdere publicaties of FTM ergerde Sargentini zich aan de opstelling van Minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem die ‘geheimzinnigheid boven transparantie’ verkoos.

het pro-standpunt van Dijsselbloem is 'niet met liefde' tot stand gekomen

Begin december kwam daar verandering in na vragen uit de Tweede Kamer. Staatssecretaris Eric Wiebes liet toen weten: ‘Conform de hiervoor genoemde motie-Klaver, spant hij [Dijsselbloem] zich in voor een openbaar register van uiteindelijk belanghebbenden (UBO’s).’ Volgens Sargentini is het pro-standpunt van Dijsselbloem, die zitting neemt in de Europese Raad, ‘niet met liefde’ tot stand gekomen. ‘Wat ik heb meegekregen van de onderhandelaars in de Raad is dat ze de komst van een publiek register keer op keer hebben gefrustreerd. Ik denk vanwege de gevolgen voor de financiële dienstensector. De Kamer heeft het meerdere keren geëist, dus Wiebes moest wel met een formeel standpunt komen. Maar wat ze officieel vinden en waarover ze informeel aan het onderhandelen waren, is een verschil van dag en nacht.’ Europa-woordvoerder van het Ministerie van Financiën, Coen Gelinck: 'Het gaat erom dat er een akkoord komt waar iedereen tevreden mee is, zo ook Financiën. En dat is er gekomen. Het is omarmd, transparantie wordt toegejuicht.'