Lang voordat Nederland Caroline van der Plas leerde kennen als voorvrouw van de BoerBurgerBeweging (BBB), toen haar twee kinderen nog naar de basisschool gingen en zij haar geld verdiende als broodschrijver voor bladen als Meat and Meal en Vleesmagazine, schreef ze vaak ingezonden brieven in kranten. Want ook toen, zo’n twintig jaar geleden, had Van der Plas al een stevige mening. Over van alles. 

Zo maakte ze zich in mei 2004 druk over het toen net door Oekraïne gewonnen songfestival. Schande, vond Van der Plas. De Nederlandse inzending, het bandje Re-union had ‘minstens in de top tien moeten komen’. We konden ons beter terugtrekken uit dat ‘clowneske festival’, vond Van der Plas. West-Europese landen moesten een aparte avond organiseren; ‘laat het Oostblok zijn eigen ding doen’.  

De wil om op een podium haar stevige mening te verkondigen is een stuwende kracht

De brief is Van der Plas ten voeten uit: veel verontwaardiging en grote woorden. In de krantenarchieven zijn veel van dit soort brieven te vinden, bijvoorbeeld over de wantoestand dat ‘een middagje kermis voor een gezin’ onbetaalbaar is geworden, en dat je bij de kassa op de Deventer kermis óók nog eens te maken krijgt met ‘onderuitgezakte, chagrijnige mensen’ van wie de ‘desinteresse van de gezichten afdruipt’.

Een andere tirade gaat over het personeel in cafés en restaurants. ‘Ik maak steeds vaker mee dat horecapersoneel geen boodschap lijkt te hebben aan klandizie. Of je wordt onvriendelijk benaderd of er worden je producten geweigerd omdat het kennelijk even niet uitkomt.’

Van der Plas komt in die jaren nog niet op voor boeren, maar de wil om op een podium haar mening te verkondigen is dan al een stuwende kracht. Al is het maar in de brievenrubriek van De Stentor. 

Slimste mens

Van der Plas maakte sinds haar verkiezing tot Kamerlid van de BBB in maart 2021 een stormachtige opkomst in de media. Hilversum sloot haar in de armen vanaf het moment dat ze met een tractor het Binnenhof opreed. ‘Den Haag, here we are!’

De BBB-voorvrouw kwam in de Kamer in een periode dat het land op zijn kop stond. De stikstofcrisis hield het Binnenhof in haar greep. Boeren legden met tractoren het land plat, inclusief brandende hooibalen, een ingeramde deur van het Provinciehuis in Groningen en een nazivlag aan een viaduct. 

Ze groeide uit tot de ideale talkshowgast, die de onvrede van de boeren verwoordde in oneliners als ‘de natuur kan tegen een stootje’, ‘brandnetels zijn ook natuur’ en ‘zet boeren niet weg als gifspuiters en dierenmishandelaars’. 

Een belangrijk onderdeel van haar populariteit is haar uitgesproken aversie van het establishment; op social media laat ze geen kans onbenut om te benadrukken hoe ‘gewoon’ ze is. Van der Plas zet een foto op Twitter van een kom tomatensoep met de tekst: ‘En dan eet je de ballen als laatste. Herkenbaar voor jullie dit?’ De afgelopen weken hield ze haar volgers op de hoogte van haar pogingen af te vallen. ‘D’r moet nog meer af, dat weet ik. Maar we zijn op de goede weg,’ twitterde ze op 5 maart.

In de zomer van 2021 was Van der Plas achtereenvolgens te zien in De Oranjezomer en bij een speciale uitzending van De Vooravond over het Songfestival dat ze op Twitter haar ‘guilty pleasure’ noemde. 

In het programma De Kist sprak Van der Plas uitgebreid over het onverwachte overlijden van haar grote liefde Jan Gruben in september 2019, en hoe ze – gesteund door haar inmiddels volwassen kinderen – een paar dagen na de crematie toch de grote boerendemonstratie op het Malieveld toesprak. In het programma Boerderij van Dorst weidde Van der Plas opnieuw uit over haar overleden man en de boerenprotesten. ‘Als ik die focus niet had gehad was ik misschien wel ingestort.’ 

Veelbetekenend was het relletje na haar optreden als kandidaat van De Slimste Mens, de goed bekeken quiz die wordt gepresenteerd door Philip Freriks. Van der Plas kreeg het aan de stok met juryvoorzitter Maarten van Rossem over de vraag waar de letter ‘d’ in D-day voor staat. Zij wist zeker dat het voor decision stond. 

Dingen eruit flappen die ze later moet intrekken is een terugkerend fenomeen

Historicus en Amerikadeskundige Van Rossem hield vol dat de letter geen speciale betekenis had. Na afloop deed de redactie een factcheck, Van Rossem had gelijk, en de woordenwisseling werd uit de uitzending geknipt. Maar dat was buiten Van der Plas gerekend.

Toen de aflevering werd uitgezonden, deed ze publiekelijk haar beklag over het gesneuvelde fragment. Aan de talkshowtafel bij Humberto Tan beweerde ze dat dat was gedaan om Van Rossem te behoeden voor een afgang. Toen de waarheid eindelijk tot haar doordrong, ging Van der Plas door het stof bij het programma Shownieuws. ‘Ik flap er soms wel eens dingen uit waarvan ik later denk: ik had even iets beter moeten opletten.’ 

Dingen ‘eruit flappen’ is een terugkerend fenomeen bij Van der Plas. Tijdens de huidige campagne voor de Provinciale Statenverkiezingen ging ze de fout in met een frontale aanval op D66 over een foto van fractieleider Jan Paternotte bij een spandoek met de tekst: ‘Hier horen huizen’. 

Van der Plas suggereerde dat de D66’er op ‘andermans agrarische grond’ stond, maar dat bleek onjuist. Het ging om een braakliggend terrein bij Roermond waar de vijfhonderd geplande huizen niet gebouwd kunnen worden omdat er door de stikstofcrisis geen bouwvergunningen worden afgegeven. Het betoog van Paternotte: als boeren niet langer de hakken in het zand zetten, is de stikstofcrisis sneller voorbij en kan de bouw weer op gang komen. Van der Plas trok haar beschuldiging in, maar maakte geen excuses. 

Langs de lijn

Van der Plas noemt zichzelf in haar net voor de verkiezingen verschenen autobiografie Gewoon gezond verstand een geboren journalist die nooit ophoudt met vragen stellen, een luis in de pels. Als kleuter stond ze aan de hand van haar vader langs de lijn op de sportvelden rond Deventer. Wil van der Plas was sportverslaggever, later chef van de sportredactie van het Deventer Dagblad, en volgde plaatselijke voetbalclub Go Ahead Eagles op de voet. Hij was net als zijn dochter een netwerker; praten met mensen, wedstrijdje kijken en dan snel naar de redactie. 

De BBB-voorvrouw noemt haar vader een groot voorbeeld. Verhalen schrijven deed ze als kind op de lagere school al en ze blonk er naar eigen zeggen in uit. ‘Ik schreef graag en wilde gezien en gehoord worden.’ 

‘Liever een zes zonder stress dan een zeven zonder leven’ was haar jeugdmotto 

Als puber was van der Plas naar eigen zeggen een ramp voor haar ouders: ‘Ik werd opstandig en rebels, en spijbelde vaak,’ Ze bleef drie keer zitten in 4-havo, werd van twee middelbare scholen in Deventer gestuurd en haalde uiteindelijk haar eindexamen op een avondschool. Haar adagium in die jaren: ‘Liever een zes zonder stress dan een zeven zonder leven.’ In die woelige schooljaren ging ze graag mee met haar vader naar de redactie van het Deventer Dagblad. Daar mocht ze bellen met amateurclubs om de uitslagen van de wedstrijden van die dag te noteren. ‘Apetrots’ was ze als de volgende dag haar stukje in de krant stond.

Van der Plas schrijft in haar boek dat haar ouders bekende mensen waren in Deventer, en dat zij lange tijd werd gezien als ‘dochter van’. Haar Ierse moeder Nuala was CDA-politicus, aanvankelijk raadslid, later – toen Van der Plas al uit huis was – werd ze wethouder in Deventer. Zelf deed Van der Plas in 2018 mee aan de gemeenteraadsverkiezingen voor het CDA in haar woonplaats. Ze stond op plek 7, kreeg maar 120 stemmen en kwam niet in de raad. Niet veel later zou ze haar partijlidmaatschap opzeggen, omdat de partij volgens haar niet langer pal stond voor de belangen van het platteland en de boeren.  

Een keurig middenklassegezin, zou je zeggen. Maar in Gewoon gezond verstand meldt ze dat het thuis in de jaren zeventig ‘geen vetpot’ was. En ze schrijft in één moeite door dat een tante in een meelfabriek werkte, waarmee ze een karig inkomen binnenhaalde, en dat de neven en nichten vanaf hun tiende in een buurtwinkeltje werkten. Detail: die tante woonde in Ierland, Van der Plas in Deventer. Van der Plas ging vanaf haar twaalfde regelmatig alleen op reis naar Ierland om haar familie te bezoeken. ​​

Redacteur vlees

De weg naar het politieke bedrijf (de wereld van haar moeder) liep via de journalistiek (de wereld van haar vader). Een opleiding volgde Van der Plas niet, ze begon na de havo in de journalistiek en werkte vanaf haar achttiende voor verschillende regionale kranten. 

Naast haar werk als journalist werkte ze tijdens en vlak na haar middelbare school ook als glazenophaler en barvrouw in de (inmiddels verdwenen) bruine kroeg La Balance in Deventer, het café waar ze jaren later haar tweede man Jan Gruben zou treffen. 

Tussen 1993 en 1996 woonde Van der Plas met haar eerste echtgenoot in Zaandam. Ze kregen twee zoons en ze zei de journalistiek tijdelijk vaarwel. In deze periode werkte Van der Plas in de wijk Poelenburg als buurtconciërge. In 1994 was ze te zien in het programma Van gewest tot gewest in een item over de aanwezigheid van een grote Turkse moskee in haar wijk. De toen 27-jarige Van der Plas begreep weinig van buurtbewoners die de moskee het liefst zagen verdwijnen en islamieten wantrouwden. Ze riep iedereen op ‘een keertje te gaan kijken in de moskee’.

Na een vechtscheiding in 2002 die volgens haar autobiografie ‘voor veel ellende zorgde’, keerde Van der Plas terug naar Deventer. Uit Gewoon gezond verstand: ‘Ik heb spijt van twee zaken in mijn leven. Ten eerste dat ik niet in staat ben geweest om het huwelijk tussen de vader en moeder van mijn kinderen te laten slagen en ten tweede dat ik mijn kinderen daarmee veel verdriet heb aangedaan.’

Met twee schoolgaande kinderen moest er brood op de plank komen. Van der Plas ging aan de slag bij De Telegraaf. De krant begon een Twentse editie die Van der Plas en haar collega’s volschreven. Na een jaar trok de krant de stekker uit het project en Van Plas vertrok. 

Daarna volgt een nieuwe baan bij het blad Meat and Meal, een vakblad voor de vleessector, inmiddels omgedoopt tot Vleesmagazine. Schrijver en journalist Maarten van der Pas was er destijds chef redactie. ‘Ze kreeg de baan omdat ze een goede journalist was,’ zegt hij. ’Het was voor haar een eerste kennismaking met de agrarische industrie. Ik denk dat haar interesse voor boeren en het platteland later is ontstaan.’

Voor Meat and Meal ging ze undercover naar een opleidingskamp voor dierenactivisten

In die periode waren er veel bevrijdingsacties door dierenactivisten waar Van der Plas verslag van deed. Ze ging undercover naar een opleidingskamp voor dierenactivisten in Engeland. In het ‘Al Qaeda achtige kamp’ kregen de deelnemers een cursus ‘inbreken zonder sporen achter te laten’ en leerden ze hoe ze dreigbrieven moesten schrijven. Van der Plas was verontwaardigd, dit waren activisten die er niet voor terugdeinsden om bewust mensen te schaden en de wet te overtreden. Ze schreef uitgebreid over het bezoek. ‘Onlangs heb ik dat nog eens gelezen. Het was echt een goed verhaal,’ schrijft ze zonder valse bescheidenheid in haar boek. 

Liegende activist

Bij Meat and Meal en later bij Nieuwe Oogst, het ledenblad van de Land- en Tuinbouworganisatie (LTO) werkte Van der Plas volgens journalistieke principes. Ook al had ze een broertje dood aan dierenactivisten, ze liet ze wel aan het woord. 

Maar de banden van de journalistiek begonnen steeds meer te knellen. Op de redactie van Nieuwe Oogst, waar ze tussen 2011 en 2013 werkte, viel het collega’s op dat ze steeds fellere standpunten innam. ‘Dat was soms moeilijk,’ zegt de huidige hoofdredacteur Esther de Snoo. ‘Ze was een uitstekende journalist maar kon ook hoekig zijn. Als het niet in haar straatje paste, kon ze rigide en rechtlijnig zijn. Ik ben dan ook benieuwd hoe het zal gaan als de partij groter wordt en ze intensief moet gaan samenwerken met andere gekozen vertegenwoordigers van haar partij. En ook echt die partij moet gaan leiden.’

Bij een reorganisatie eind 2013 moest Van der Plas het veld ruimen, volgens De Snoo op basis van het last in, first out-principe. Van der Plas solliciteerde nog wel naar een baan op de internetredactie, maar in dat gesprek was ze volgens De Snoo ‘zo fel’ dat besloten werd de samenwerking niet voort te zetten. 

Van der Plas schrijft in haar boek dat de reorganisatie niet meer was dan een voorwendsel om haar te ontslaan. ‘Ik was naar de smaak van LTO te veel een luis in de pels. Zij wilden een leuk tijdschriftje maken louter voor de boerenbehartiging en de boerenleden.’ 

Ze vond een nieuwe baan bij de Nederlandse Vakbond Varkenshouders (NVV), een afsplitsing van de LTO die in 1994 is opgericht door ontevreden varkensboeren. Een van de oprichters was de militante boerenleider Wien van den Brink, die later voor de Lijst Pim Fortuyn in de Tweede Kamer kwam. 

In haar column in NVV-ledenblad De Trog trok ze flink van leer tegen de politiek en dierenactivisten 

Van der Plas was er ‘trots’ op dat ze deel uitmaakte van de NVV, en zag in ‘de markante boerenleider’ een inspirator. ‘Hadden we Wien van den Brink nog maar. Geen grapje,’ twitterde ze in 2019. ‘Heb Wien nooit persoonlijk gekend, maar weet zeker dat wij dikke maatjes zouden zijn.’ 

Bij de NVV schreef Van der Plas het ledenblad De Trog vol, en een column waarin ze flink van leer trok tegen de politiek, dierenactivisten en anderen die de leden het leven zuur maakten. ‘Ik houd van de strijdbaarheid, de uitgesproken standpunten en het opkomen voor de varkenshouder,’ zei ze bij haar aantreden. 

In februari 2014, ze was net in dienst, organiseerde Van der Plas een demonstratie bij het provinciehuis in Den Bosch tegen de duurzaamheidseisen die aan de varkensboeren dreigden te worden opgelegd. De NVV stond alleen in deze actie, haar oude werkgever LTO was een van de ondertekenaars van het Verbond van Den Bosch. 

Pikant is dat Van der Plas in haar boek toegeeft te hebben gelogen over de plannen van haar achterban op de actiedag. Tegen een provinciemedewerker zegt Van der Plas na herhaald vragen: ‘“Bij ons zijn geen berichten binnengekomen van boeren met specifieke acties.’” ‘Ik wist natuurlijk wél precies wat er ging gebeuren,’ schrijft ze in Gewoon gezond verstand. ‘Er lag een heel draaiboek klaar, met alle tijden erbij. Om zes uur aankomen, banners en spandoeken ophangen, strobalen neerleggen en om zeven uur de parkeergarage blokkeren.’ 

De volgende dag stonden duizenden mensen vast op de afrit van de A2 naar Den Bosch. ‘Zonder wrijving geen glans,’ schrijft Van der Plas daarover trots. De door haar georganiseerde actie in Brabant was een voorproefje voor de golf van boerenprotesten zeven jaar later. 

Samenzwering tegen de veehouderij

In die eerste boerenactie ligt de kiem van haar politieke opmars met de BBB. ‘Strijden voor je bestaansrecht,’ schrijft ze in haar boek. ‘Laat je zien, laat je horen. Eindelijk gebeurt er iets in de landbouwsector. Eindelijk is er weerstand tegen de anti-veehouderijbeweging in maatschappij en politiek.’ 

Bij de NVV had Van der Plas de tijd van haar leven. Ze doet er alles aan om de varkenshouders in het zonnetje te zetten. Ze bedenkt er de Wien van den Brink-prijs, die in 2014 voor het eerst wordt uitgereikt door dochter Desiree van den Brink. De prijs gaat naar de oprichters van de NVV en wordt in ontvangst genomen door Betsy Rap, de voormalige rechterhand van Van den Brink. 

Ook zet Van der Plas een actie op tegen de Nationale Postcode Loterij vanwege een donatie aan actiegroep Wakker Dier, die vaak fel ageert tegen misstanden in de veehouderij. De NVV wil, net als Wakker Dier, 500 duizend euro van de loterij-organisatie, om daarmee innovatieve projecten gericht op duurzaamheid en dierenwelzijn te financieren. Het komt tot een gesprek tussen Van der Plas, een groep boeren en de loterij. Maar het blijkt niet meer dan een publiciteitsstunt, een projectaanvraag wordt nooit ingediend, aldus een woordvoerder van de loterij. 

Vanaf dat moment is Van der Plas gebeten op de Nationale Postcode Loterij. ‘Er gaat weer een paar miljoen naar de anti-veehouderijclubjes,’ schrijft ze in januari 2016 tijdens het Goed Geld Gala, het jaarlijkse festijn waarop de loterij bekendmaakt onder welke maatschappelijke organisaties ze haar geld verdeelt. 

Haar frustratie over het onrecht dat de boeren in haar ogen wordt aangedaan blijkt ook als Van der Plas via social media een plaatje met een schema verspreidt, waaruit moet blijken dat er sprake is van een samenzwering tegen de veehouderij door bekende Nederlanders die werken voor media en organisaties als de Partij voor de Dieren, Wakker Dier, Tros Radar, RTL, de Radboud Universiteit, De Groene Amsterdammer, de Nationale Postcode Loterij. 

Toen makers van het televisieprogramma Medialogica in december vorig jaar met haar spraken over het pijlenschema, vertelde Van der Plas zonder veel omhaal dat zij de maker was. De BBB-voorvrouw wilde laten zien ‘hoezeer politiek en media met elkaar verweven zijn’.

Toen de verslaggever doorvroeg, moest Van der Plas toegeven dat ze niet kon bewijzen dat die verbanden er ook daadwerkelijk waren. ‘Het gaat te ver om te zeggen dat het een complot is,’ zei ze. Ook wist ze bij nader inzien niet zeker of de beïnvloeding daadwerkelijk plaatsvond. ‘Dat kan ik niet vaststellen.’ 

‘De gedachte dat mijn persoonlijkheid in zo’n nauwsluitend keurslijf zou passen was lachwekkend’

Op de avond van de uitzending liet Van der Plas haar Twittervolgers weten dat ze ter ere van de verjaardag van ‘mijn Jan’ met vrienden had gegeten, en daarna in bed oude afleveringen van de tv-serie Seinfeld had gekeken. ‘Had belangrijker dingen te doen. Familie en vrienden. Kijk morgen wel effe terug.’ 

Na vier jaar NVV was het feest voor Van der Plas eind 2017 voorbij. Het NVV-bestuur besloot samen te gaan met de voormalige erfvijanden van de Vakgroep Varkenshouderij van de LTO. De wederzijdse besturen vonden het effectiever om met één stem te spreken.

Al snel kwam het tot een conflict tussen Van der Plas en de twee nieuwe bestuursvoorzitters. ‘Na vier jaar bij nacht en ontij keihard te hebben gewerkt, zou ik in de nieuwe organisatie een contract krijgen van nog maar twintig uur en mocht ik alleen nog maar persberichten schrijven en versturen. De nieuwe bestuursvoorzitters vonden me, zo veronderstelde ik, lastig en luid,’ schrijft Van der Plas. ‘De gedachte dat mijn persoonlijkheid in zo’n nauwsluitend keurslijf zou passen was lachwekkend en ik vond het tegelijkertijd beledigend en kwetsend.’ Het liep uit op een arbeidsconflict, inclusief gang naar de rechter.

Een vuist voor boeren

Van der Plas stond opnieuw op straat. Maar ze wist nu wel wat ze wilde: opkomen voor de boeren die in de media, aangezet en opgehitst door de Nationale Postcode Loterij, de Partij voor de Dieren en stichting Wakker Dier, werden weggezet als dierenmishandelaars en gifspuiters.

De boeren waren volgens haar door het CDA in de steek gelaten. En LTO Nederland? Dat waren de ‘overlegboeren’. Nog bij de NVV zette ze Boerburgertweet op, een platform waar boeren en tuinders via social media deelden wat ze dagelijks meemaakten.

Een van de deelnemers aan Boerburgertweet was Jolanda Kieftenbeld, een varkens- en kippenhouder uit Haarle in Overijssel. Zij doet in 2018 een oproep aan boeren om de Postcode Loterij op te zeggen vanwege een paginagrote advertentie waarin Wakker Dier in het zonnetje wordt gezet. Het is een actie zoals Van der Plas die vier jaar eerder bij de NVV had opgezet. Kieftenbeld zet samen met Van der Plas en anderen Team Agro NL op, een organisatie die boeren ‘zichtbaarder’ wil maken. 

Bij de oprichting van Agro NL in 2018 deelt Van der Plas in dagblad De Stentor een flinke sneer uit aan de LTO als ze spreekt over de noodzaak van betere pr voor voor boeren. ‘LTO vindt dat niet haar taak. Dus wij zijn in dat gat gesprongen. Wij zijn er voor de pr en promotie, LTO voor de belangenbehartiging.’ 

Team Agro NL agendeerde ook een andere kwestie, die Van der Plas al langer dwars zat: de strijd tegen ‘foutieve informatie over de landbouw in schoolboeken’. De strijd tegen de tendentieuze schoolboeken werd in 2021 opgenomen in het partijprogramma van de BBB. Die boeken mochten als het aan de BBB lag ‘niet meer op scholen worden uitgedeeld’. 

De BBB wilde verder dat een ‘deskundige commissie’ lesmateriaal controleerde, onderwijzers mochten niet langer ‘hun eigen ideologieën verspreiden’. Ook moest er een meldpunt komen waar leerlingen en ouders klachten kunnen indienen over leraren die uitkwamen voor ‘hun eigen ideologieën’. Voedselonderwijs en ‘boerderijeducatie’ moest verplicht worden gesteld. 

D66-onderwijs-woordvoerder Paul Van Meenen herinnerde Van der Plas onlangs op Twitter aan de omstreden onderwijsstandpunten. Ze liet gepikeerd weten dat de BBB hiervan ‘allang’ afstand had genomen en verwees naar een recent interview in het Dagblad van het Noorden waarin ze inderdaad zei dat de onderwijsparagraaf uit het verkiezingsprogramma niet zal terugkeren. ‘We waren nog niet zo lang in de politiek, we hadden een beetje bravoure,’ gaf ze als reden, zonder dat ze inhoudelijk afstand nam. Ook het meldpunt voor klachten over leraren zal worden geschrapt. ‘Het ziet er heel raar uit in zo’n verkiezingsprogramma, dat begrijp ik nu.’ De gewraakte passages zijn op de BBB-website inmiddels voorzien van een disclaimer.

Feitenvrij optreden

Van der Plas gaat als voorvrouw van de BBB ver om haar achterban te plezieren. De neiging om complotten te zien, zoals eerder bij de Postcodeloterij, heeft ze nog steeds. In juni vorig jaar suggereerde ze dat het ministerie van Landbouw had geprobeerd invloed uit te oefenen op het programma Nieuwsuur om emeritus hoogleraar Leen Hordijk uit te nodigen. Ook suggereerde ze dat de halvering van de veestapel het hogere doel achter de stikstofplannen was. 

Kamerlid Derk Boswijk (CDA) sprong tijdens een debat over het stikstofbeleid in de Tweede Kamer zowat uit zijn vel van woede: ‘Ik kom heel veel boeren tegen en ik heb hier enorm veel last van,’ zei hij in de Kamer. ‘Mensen kijken mij aan en vragen: zit jij ook in het complot? Heb je niet als doel de veestapel te halveren en de agrarische sector de nek om te draaien? Dit is echt ondermijning.’ 

GroenLinks-fractieleider Jesse Klaver reageerde: ‘Je hebt populisme en je hebt plat populisme. Naar dat laatste zit ik nu al drie kwartier te luisteren.’ Hij stelde dat Van der Plas met ‘de hondenfluitjes en signaalwoordjes’ het wantrouwen jegens de wetenschap voedt en dat ook het vertrouwen in de onafhankelijke journalistiek erdoor wordt ondermijnd. 

Van der Plas weigerde haar woorden terug te nemen, en beschuldigde Klaver op haar beurt van ‘platter populisme’.

Eind augustus vorig jaar waarschuwden 36 wetenschappers in een opiniestuk in dagblad Trouw dat de wetenschappelijke basis onder het stikstofbeleid ten onrechte steeds opnieuw ter discussie wordt gesteld. Volgens hen leidt dat tot vertraging en onnodige schade aan de natuur, en wordt ten onrechte de indruk gewekt dat stikstofuitstoot terug te dringen is met technische innovaties. 

De wetenschappers wezen in hun brief de boerenprotesten, ‘tegenstribbelende partijen’ als de agro-industrie, supermarkten en ‘sommige politici’ aan als schuldigen. 

Voor de goede verstaander was duidelijk dat de wetenschappers hier ook Van der Plas op het oog hadden. De BBB-voorvrouw reageerde bij Buitenhof. Ze bitste dat een van de ondertekenaars hoogleraar ecologie en natuurbeheer Han Olff was, een van de bedenkers van de Oostvaardersplassen. De BBB noemt dat natuurgebied in haar partijprogramma ‘mislukt’ en wil dat er 300.000 woningen worden gebouwd. Op Twitter noemde Van der Plas het een ‘miljarden verslindend project’. 

Olff reageert schouderophalend op de aanval. ‘De wetenschap spreekt met één mond in het stikstofdebat. En dat paste niet in haar straatje. Elkaar tegensprekende deskundigen is handig als je als politicus een bepaalde kant op wil.’ 

Als Van der Plas ergens een hekel aan heeft, is het de verdachtmaking dat ze wordt betaald door ‘big agro’

Van der Plas is bedreven in het vileine debat, vindt Olff, ze probeert tegenstanders met sneren en semi-grappige opmerkingen in een hoek te zetten. ‘Ik stoor me daaraan. En ook aan haar redelijk feitenvrije manier van optreden. Ze is een exponent van het populistisch sentiment van dit moment. Als je het met argumenten niet kan winnen, dan maar het bespelen van de onderbuik. En ze vindt blijkbaar dat alles daarbij geoorloofd is, inclusief verdachtmakingen van mensen die op een integere manier hun werk proberen te doen, als hun argumenten je niet uitkomen.’ 

De agro-industrie

Als Van der Plas ergens een hekel aan heeft, is het de verdachtmaking dat ze wordt betaald door ‘big agro’, de grote veevoederbedrijven, de vleesverwerkende industrie en de zuivelbedrijven. ‘Lulkoek’ noemt ze dat zelfs in een bericht dat bovenaan haar Twitter-account te vinden is. Het is Van der Plas ten voeten uit: stevig taalgebruik en vol in de aanval. 

Om te bewijzen dat ze geen geld krijgt van agrarische bedrijven, gaf Van der Plas in juni vorig jaar inzage in de boeken. Nederland is op dat moment in de greep van de boerenprotesten. In een wegrestaurant ontmoet Van der Plas verslaggever Marcia Nieuwenhuis van het AD. Op het viaduct boven de weg staan demonstrerende boeren met hun tractoren. Wat blijkt: de partij leeft van kleine donaties. Het totaal aantal giften aan de partij was op dat moment welgeteld 161.305 euro. 

Het beeld dat het AD in het artikel schetst, komt overeen met een onderzoek dat Follow the Money  in juli 2021 deed, toen Van der Plas net in de Tweede Kamer was gekomen. De partij had ook toen een bescheiden budget en dreef op donaties. 

Van der Plas woont in een eenvoudige tussenwoning in een buitenwijk van Deventer, ze rijdt in haar eigen auto naar verkiezingsbijeenkomsten. Het is haar duidelijk niet in de eerste plaats om geld te doen. 

Maar al wordt ze niet betaald door Big Agro, ze is ontegenzeggelijk nauw verbonden met de agro-industrie. De BBB werd opgericht met twee eigenaren van communicatiebureau Remarkable, dat grote bedrijven als Bayer en vleesverwerker Vion als klant heeft. 

Een van de BBB-oprichters, Henk Vermeer, ontkende in het televisieprogramma Medialogica dat agro-industriële klanten van Remarkable probeerden invloed uit te oefenen op de standpunten van de partij. Wel was het zo dat ‘mensen uit de sector’ hem makkelijk konden vinden. Hij stond in hun contactenlijstjes en ‘dat geldt ook vice versa’. BBB-fractiemedewerker Femke Wiersma was eerder beleidsadviseur van de machtige Nederlandse Melkveehouders Vakbond. 

Van der Plas stelde verschillende keren Kamervragen op basis van onderzoek van de stichting Agrifacts, die zichzelf presenteert als onafhankelijke factchecker maar wordt gefinancierd door agroreuzen als For Farmers en Agrifirm en zuivelgigant Royal A-ware. Agrifacts kreeg ook een donatie van de Land- en Tuinbouworganisatie LTO, zo bleek onder meer uit onderzoek van Follow the Money. 

Vijftiger Van der Plas staat aan het begin van haar politieke carrière. De BBB zal na de verkiezingen, als de peilingen kloppen, tientallen nieuwe provinciale vertegenwoordigers krijgen. En een flinke delegatie senatoren in de Eerste Kamer.

Van der Plas kan niet wachten tot het zover is. ‘Dan zijn we een partij waar men rekening mee moet houden, waarmee onderhandeld moet worden. Daar verheug ik me nu al op,’ schrijft ze in haar boek. De grote vraag is of Van der Plas in staat is om compromissen te sluiten: kan ze de barricadeboer in zichzelf inruilen voor de overlegboer?