Een conceptwet van minister Plasterk, ondersteund door een meerderheid van de Tweede Kamer, die de overheid de bevoegdheid geeft in computers in te breken om aan informatie te komen. Verzekeringen die hogere kortingen bieden naarmate je meer inzage in privégegevens geeft. Ieder nieuw bezoekje aan een website dat ons aan tientallen externe servers verbindt zonder dat we het doorhebben. De vertrouwelijkheid tussen advocaat en cliënt – een kernwaarde van de rechtsstaat – die door inlichtingendiensten wordt geschonden en een advocatenkantoor dat naar de rechter moet stappen om een verbod op afluisteren af te dwingen. Anonieme hackers die naar eigen moreel inzicht mensen straffen, van het onthullen van de namen van vreemdgangers tot het platleggen van een openbaar ministerie. Google dat massaal gegevens over kinderen verzamelt, door opleidingen die via de cloud lopen. Word wakker: het is 2015 en we staan op een hellend vlak dat leidt naar een universum van volledig transparante, uitleesbare mensen. Geen huis, huid of schedel die nog bescherming biedt, het verkeer tussen de neuronen in onze hersenen rechtstreeks te volgen door bedrijven, overheden en kwaadwillenden.

Niets te verbergen

‘Ik heb toch niets te verbergen’, hoor ik nog steeds om me heen als het hierover gaat, alsof privacy een donkere kelder vol geheimen is en het je automatisch verdacht maakt die te willen bewaken. Maar los van het juridische of politieke begrip van privacy, is er een veel fundamentelere reden voor de bescherming ervan: privacy is wat je een autonoom mens maakt. Hoe meer ik van jou weet - hoe je denkt, hoe je reageert, waarvoor je bang bent, hoe oud je kinderen zijn of hoeveel je te besteden hebt - hoe makkelijker te controleren en te manipuleren je bent. Of dat nu is door bedrijven, overheden, een wraakzuchtige ex of een terroristische organisatie. Zo worden we steeds meer een instrument van een ander, en steeds minder mens.

Deze vergaande privacyschendingen, zo wordt ons voorgehouden, zijn voor onze eigen bestwil

De legitimering van deze vergaande privacyschendingen, zo wordt ons voorgehouden, is gelegen in een hoger doel: het is voor onze eigen bestwil. Ze zijn nodig zodat de overheid ons kan beschermen tegen boze jihadisten. Ze zijn nodig om beelden of meningen te censureren die ons, tedere zielen, zouden kunnen ontregelen. Ze zijn nodig zodat het bedrijfsleven ons betere dienstverlening kan bieden. Passende nieuwsberichten op basis van je browsergeschiedenis, een horlogetip voor je man die volgende week jarig is berekend aan de hand van de Facebookfoto’s van vorig jaar, een vakantieaanbieding naar buggy-eiland Menorca omdat je vaak luiers bestelt. Mooie kortingen bij het juiste gedrag - de sapdrinkende hardloper betaalt minder premie dan de chipsvretende bankzitter - en preventieve eliminatie bij verkeerd gedrag - google iets te vaak ‘militaire uitrusting’ en ‘wapens’ en de NSA seint de AIVD in, ook al was je zoon alleen maar een G.I. Joe-sinterklaassurprise aan het maken.

De grillen van de keizer

Het is 2015 en we zijn weer overgeleverd aan de pollice verso van de Keizer: een duim omhoog voor wie het goed doet en een jammerlijke duim naar beneden voor wie buiten de lijntjes kleurt. Alleen weten we deze keer niet eens wie de Keizer is - overheid, bedrijfsleven, een paar moraalridders op een zolderkamer of een collega die voor bonuspunten bij de verzekeraar rapporteert dat jij stiekem sigaretjes rookt - noch waar de lijntjes liggen. Die willekeur druist in tegen alles waarop de rechtsstaat gebouwd is. Die rechtsstaat had ooit als uitgangspunt individuele vrijheid en controle van de macht, in plaats van institutioneel vrij spel en controle van het individu.

het is aan ons het debat op te stoken

Stukje bij beetje geven we zo alles uit handen dat ons de mogelijkheid biedt naar eigen en soms voortschrijdend inzicht ons leven in te richten, ‘voor onze eigen bestwil’. De oplossing ligt niet in een oproep om morgen massaal te stoppen met Facebook, de bonuskaart van Albert Heijn of online vreemdgaan. Dat virtuele verkeer draai je niet meer terug en biedt bovendien ook veel voordelen. De oplossing ligt in de handen van de overheid, die het bedrijfsleven een halt moet toeroepen in het vrijuit (en heimelijk) vergaren, verhandelen en misbruiken van onze gegevens. De overheid, die moet investeren in innovatie en techniek zodat ze niet steeds het domste jongetje uit de klas is tegenover hackers en multinationals die in onze levenssfeer ingrijpen. De overheid, die het goede voorbeeld moet geven door de rechtsstaat juist nu te beschermen, in plaats van die eigenhandig en op slinkse wijze steeds meer af te breken. De overheid, die de jeugd moet opleiden in een wereld die compleet anders is dan toen wij opgroeiden. En het is aan ons het debat op te stoken en dit te blijven eisen. Wij vormen de laatste buffer tussen een generatie die nog zelf haar privacy kon beschermen en een generatie die het normaal vindt te leven in een alleswetende surveillancestaat. Een universum waarin privacy echt alleen nog in een donkere kelder bestaat.