Eind maart 2018 is de maat vol. Eddy de Bruin, sinds november 2017 directeur van de Amersfoortse PrivaZorg bv, heeft al weken gepoogd om zijn medebestuurders en de raad van commissarissen van de PrivaZorg-groep aan te spreken op zaken die volgens hem niet door de beugel kunnen. Als op 26 maart 2018 de Utrechtse advocaat Bart Duijs opstapt als commissaris, verliest De Bruin de enig overgebleven persoon met wie hij binnen PrivaZorg zijn ongerustheid kon delen. De Bruin klapt zijn laptop open en begint aan een drie pagina’s tellende klokkenluidersmelding.

De klokkenluider somt zes vermoedelijke misstanden binnen de thuiszorginstelling op

Zijn brief is gericht aan de twee directeuren van de PrivaZorg-groep: Sandra Kooiman en Barend van Leeuwen. ‘Ik doe hierbij eerst een interne melding om jullie de kans te geven te reageren en zo nodig onderzoek te doen en zo spoedig mogelijk doeltreffende en juiste maatregelen te treffen, hoewel ik van mening ben dat een directe externe melding redelijk en gerechtvaardigd is.’

De klokkenluider somt vervolgens zes vermoedelijke misstanden binnen de landelijk opererende thuiszorginstelling op:

• In 2017 is een herstructurering in gang gezet waarbij het door het wijzigen van de statuten mogelijk is geworden ‘om zorggelden buiten het toezicht van de rvc te plaatsen’. Het gaat om 12 miljoen euro die naar een stichting gaat met als bestuursleden Barend van Leeuwen en Sandra Kooiman en waar de rvc geen zeggenschap over heeft.
• Na het vertrek van Bart Duijs telt de rvc nog maar een lid: Peter van de Burgt. Maar deze bestuurder, die onafhankelijk hoort te zijn, heeft volgens De Bruin ‘een conflicterend belang op diverse onderwerpen’. Hij heeft zelf een thuiszorgorganisatie, investeert in de zorg en zijn echtgenote is indirect betrokken bij een zorgbedrijf dat besprekingen voert voor een samenwerking met PrivaZorg.
• In de zorg zijn, via de Wet normering topinkomens (Wnt), harde afspraken gemaakt over de beloning van bestuurders. Maar binnen PrivaZorg wordt die wet met voeten getreden. De Bruin is stomverbaasd als hij bij zijn aantreden een jaarsalaris van 156.000 euro krijgt aangeboden. Dat is beduidend meer dan waar hij recht op heeft. Sandra Kooiman verdient hetzelfde. Haar collega Barend van Leeuwen zit op meer dan twee ton. En het salaris van Kooiman en Van Leeuwen is vastgesteld door… Kooiman en Van Leeuwen.
• Volgens De Bruin heeft Van Leeuwen sowieso geen recht heeft op ‘deze hoge vergoeding’. Hij is bijna niet aanwezig, bemoeit zich maar beperkt met de gang van zaken en heeft bovendien op 1 maart 2018 al een groot deel van zijn taken overgedragen, omdat hij met pensioen gaat.
• In 2013  is een groot bedrag uit de thuiszorgorganisatie weggesluisd. Via een ingenieuze constructie waarbij bv’s en stichtingen werden opgeheven en opgericht, in elkaar overvloeiden en de statuten werden veranderd, is zes miljoen euro naar de voormalige aandeelhouders van PrivaZorg gegaan.
• PrivaZorg betaalt enorme bedragen aan Grant Thornton. Dit in Alphen aan den Rijn gevestigde financiële advieskantoor is kind aan huis bij het Amersfoortse hoofdkantoor van PrivaZorg. Voor het minste of geringste advies reizen drie fors betaalde krachten naar Amersfoort. Jaarlijks betaalt PrivaZorg circa 500.000 euro aan Grant Thornton. Deze advieskosten zijn volgens De Bruin, die de zorgsector als zijn broekzak kent, ‘buitenproportioneel hoog’ en ‘betaald uit publiek geld’.

Nadat hij zijn grieven heeft opgesteld, leest De Bruin zijn memo nog een keer door. Behalve naar Kooiman en Van Leeuwen mailt hij het stuk aan het enig overgebleven lid van de rvc: Peter van Burgt. Wat zullen zij met zijn melding doen?

De klokkenluidersmelding is niet bevorderlijk voor de sfeer tussen De Bruin en Van Leeuwen. Twee weken na de melding en het zoveelste conflict met Van Leeuwen is De Bruin het zat. Hij klapt zijn laptop dicht, rijdt naar huis en meldt zich de volgende dag ziek. Kort daarop belt Van Leeuwen hem. Of hij echt ziek is. Of hij nog komt werken. Daar zal het niet meer van komen. Op 17 april, een paar weken nadat hij zijn interne melding heeft verstuurd, zegt De Bruin zijn contract met PrivaZorg op.

Op 6 juli ontvangt hij thuis een ‘Beste Eddy’-brief met de kop STRIKT VERTROUWELIJK. De afzender is het enige lid van de rvc: Peter van de Burgt. Die schrijft dat de rvc zijn onderzoek naar de melding heeft afgerond. Hij verwijst naar een 5 pagina’s tellende notitie van Valegis Advocaten, dat het onderzoek uitvoerde. ‘De inhoud van dit memo en de daarin verwoorde conclusies en standpunten worden integraal overgenomen door de rvc,’ laat Van de Burgt weten.

De advocaten van Valegis hebben bij hun onderzoek nooit met de klokkenluider gesproken

De Bruin gaat er eens goed voor zitten, maar hoe meer hij leest, hoe bozer hij wordt. De advocaten Armando Mosele en Fleur van Bree van Valegis concluderen kort gezegd dat binnen PrivaZorg geen sprake is van misstanden. De uitkering van 12 mln euro dividend is niet in strijd met de wet- en regelgeving en/of de normen uit de Governancecode Zorg. Van belangenverstrengeling bij de voorzitter van de rvc is geen sprake. De advocaten constateren dat Van der Burgt weliswaar allerlei belangen heeft in andere zorgbedrijven en dat zijn echtgenote een thuiszorgbedrijf heeft, maar omdat hij geen functie binnen dat bedrijf bekleedt, is er zelfs geen schijn van belangenverstrengeling. De Bruin kijkt daar niet van op. De twee advocaten van Valegis hebben nooit met hem, de klokkenluider nota bene, gesproken. Ook niet nadat hij daarop aandrong.

De Bruin zoekt steun bij de Inspectie

Werkloos en afgewezen als klokkenluider. Maar De Bruin zit niet bij de pakken neer. Hij voelt zich gesterkt door een uitvoerig stuk van advocatenkantoor KienhuisHoving. Om zich juridisch in te dekken, had hij al voor zijn melding van 26 maart 2018 twee juristen van dat kantoor om een uitvoerige evaluatie gevraagd, en ze daartoe honderden interne documenten overhandigd. 

De opstellers concluderen dat er bij PrivaZorg van alles mis is. Zo is er in 2013 in strijd met de statuten – en de wet – 6 miljoen euro aan het vermogen van PrivaZorg onttrokken via ‘juridisch gekunstelde constructies’. KienHuisHoving adviseert De Bruin de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) in te lichten, of de Ondernemingskamer te vragen een onderzoek in te stellen.

In de loop van 2018 bezoekt De Bruin, vaak vergezeld door oud-rvc-lid Bart Duijs en met zijn dossier onder de arm, geregeld de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa), de IGJ en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Hij wordt steeds welwillend aangehoord, maar zodra het op actie aankomt, wijzen de instanties naar elkaar. Pas na meerdere gesprekken en de overhandiging van zijn dossier, komt de IGJ in actie.

Over de inhoud van het onderzoek mag de IGJ De Bruin wettelijk niets vertellen. Maar de inspecteurs beloven hem op de hoogte te houden van de procedurele stappen. ‘Dat gebeurde niet. Ik heb via de media moeten vernemen dat PrivaZorg in april 2019 onder verscherpt toezicht was geplaatst,’ zegt De Bruin. Na maanden gebeurt er nu wat. Maar had de inspectie niet veel eerder in actie moeten komen? Wat wist de IGJ eigenlijk over PrivaZorg?

De Belastingdienst constateert al in mei 2007 problemen

PrivaZorg begon in 1996, toen Rob Verzijl en Bertien Vries terugkeerden naar Nederland, nadat ze jaren met hun twee dochters op Tenerife hadden gewoond. Wanneer de meisjes naar de middelbare school moeten, sluit Bertien Vries haar kledingwinkel op Tenerife: het gezin verhuist naar Amersfoort. Aan de keukentafel bedenken ze het volgens hen ‘unieke concept’ van PrivaZorg. Ze leveren niet zelf (huishoudelijke) zorg, maar besteden die uit aan zzp’ers. Die zijn flexibel en bieden het meeste rendement. De zzp’ers worden ingehuurd en aangestuurd door landelijke steunpunten, waar zorgbehoevenden kunnen aankloppen. Feitelijk opereert PrivaZorg als een administratiekantoor. De steunpunten controleren of de urenbriefjes van de zzp’ers correct zijn ingevuld. Daarna worden die naar Amersfoort verstuurd, waar ze na een extra controle worden betaald. Voor hun werk ontvangen de steunpunten een vergoeding van PrivaZorg.

De eerste jaren is het sappelen. Maar nadat PrivaZorg in februari 1998 een AWBZ-erkenning krijgt, komt de geldstroom op gang. Uit een geheime notitie van de Belastingdienst van mei 2007, die in handen is van FTM en Trouw, wordt duidelijk dat PrivaZorg een goudmijn is. Maakte het bedrijf in 1999 nog verlies, het jaar daarop noteert het een winst van bijna twee ton. In 2001 is de winst bijna zes ton, en in 2005 al bijna 2,5 miljoen euro.

De Belastingdienst concludeert dat PrivaZorg met zzp’ers werkt, maar er feitelijk sprake is van een dienstverband

Die winst is vrijwel geheel gebaseerd op de door het Rijk uitgekeerde AWBZ-gelden. De Belastingdienst schrijft: ‘De winst op de AWBZ-gelden ontstaat doordat aan zorgverleners [de zzp’ers, ingehuurd door de steunpunten – red.] een lager tarief wordt doorbetaald dan het tarief dat PrivaZorg zelf ontvangt van het zorgkantoor. Bijvoorbeeld: voor een uur verpleging ontvangt PrivaZorg in 2004 van het zorgkantoor 55,40 euro. PrivaZorg betaalt aan het steunpunt hiervan 6,98 euro voor bemiddeling en 34,30 euro aan de zorgverlener. Het verschil blijft achter bij PrivaZorg.’

Eind 2005 heeft PrivaZorg ruim 16,5 miljoen euro aan liquide middelen op de balans staan. De drie directeuren annex aandeelhouders (naast het echtpaar is er nog Tera Stuut, die zich bezighoudt met de zorg) verdienen goed aan PrivaZorg. In 2002 betaalt PrivaZorg de drie bv’s van de aandeelhouders gezamenlijk bijna 819.000 euro aan management fees. Dat bedrag is eind 2005 opgelopen tot ruim 1,7 miljoen euro.

De notitie van de Belastingdienst is opgesteld vanwege een onderzoek of PrivaZorg al dan niet vennootschapsbelasting (vpb) moet betalen. De Belastingdienst concludeert dat het Amersfoortse zorgbedrijf weliswaar met zzp’ers werkt, maar er feitelijk sprake is van een dienstverband. Dat betekent dat PrivaZorg vpb moet betalen. Het bedrijf besteedt ettelijke tonnen zorggeld aan juridische procedures om onder deze plicht uit te komen. In die strijd met de Belastingdienst speelt advieskantoor Grant Thornton een cruciale rol. Met succes: in 2014 vonnist de Hoge Raad dat PrivaZorg over de periode tot en met 2008 geen vpb hoeft te betalen.

Notarissen en accountants snellen te hulp

In 2003 besluiten oprichters Rob Verzijl en Bertien Vries te gaan samenwerken met partners die tot op de dag van vandaag een cruciale rol spelen binnen PrivaZorg: het Rotterdamse notariskantoor Schaap, plus het eerder genoemde accountants- en adviesbureau Grant Thornton. Het bedrijfsmotto van Grant Thornton is: An instinct for growth. Notaris Marianne van der Laak wordt PrivaZorgs vaste contact bij Schaap voor het opstellen van de talloze oprichtingsaktes, statutenwijzigingen, aktes tot fusie, aandelenoverdrachten, etc. Bij Grant Thornton vormen bedrijfsadviseur René Zijdeman en accountants Hans Piersma en Teun Huisman het adviesteam.

‘Die drie mannen waren eens per twee weken op kantoor. Maand in, maand uit. Van wat ze allemaal met de directie bespraken kwam nooit iets naar buiten. Als je ernaar vroeg, kreeg je geen antwoord,’ zegt een bron. Zelfs de secretaresse, normaliter de spil van een bedrijf, mag zich niet bemoeien met de correspondentie met Grant Thornton.

Hoe innig de band tussen PrivaZorg en Grant Thornton is, blijkt ook uit de overstap van controller Judith Roos. Aanvankelijk rijdt Roos wekelijks naar Amersfoort voor de boekencontrole, maar in 2005 stapt ze over naar PrivaZorg, waar ze opklimt tot financieel directeur. Andere adviseurs van Grant Thornton zijn betrokken bij de opstelling van de aktes die notaris Van der Laak passeert. PrivaZorg heeft een bedrijfsblad dat vier keer per jaar verschijnt. In ieder nummer prijkt een grote advertentie van Grant Thornton. En als de bovenliggende stichtingen van PrivaZorg in najaar 2018 een voorzitter nodig hebben, komen ze uit bij… Teun Huisman, de inmiddels gepensioneerde registeraccountant en partner van Grant Thornton.

Het mysterie van de derdengelden

Het echtpaar Verzijl-Vries regeert intussen met harde hand – of eigenlijk doet Bertien Vries dat, die zowat dag en nacht op kantoor aanwezig is. Haar man houdt zich, volgens oud-werknemers, vooral bezig met het oplossen van kruiswoordpuzzels. Soms is hij in de weer met Excel-sheets waarin hij driftig cijfers noteert. Nieuwe personeelsleden kijken vreemd op als Verzijl met potlood aantekeningen maakt op tafels, deuren en muren. Even later gumt hij die met de mouw van zijn jasje weer uit. ‘Wen er maar aan,’ krijgen ze van collega’s te horen. ‘Dat doet hij altijd.’

Bronnen die het echtpaar goed hebben gekend zeggen dat Verzijl en Vries nauwelijks een sociaal leven hebben. Ze hebben ruzie met hun families en als ze vrienden hebben, wordt die vriendschap steevast na een ruzie verbroken. Het stel staat alleen op de wereld. Bertien Vries is aardig, heeft wel degelijk hart voor de zorg en de cliënten, maar waag het niet haar tegen te spreken: ‘Dan heb je het direct bij haar verbruid,’ zegt een oud-werknemer. 

Een sociale antenne lijkt het echtpaar te ontberen. Zo zijn personeelsuitjes alleen bespreekbaar indien die na vieren plaatsvinden. ‘Want ja, er moet wel eerst gewerkt worden.’ Eerder naar huis vanwege Sinterklaas of een verjaardag? Gratificaties of bonussen voor het personeel? Vergeet het maar.

In de slotdagen van 2011 maakt Volans bijna 6 miljoen euro over naar de stichting Derdengelden PrivaZorg

En wat personeelsleden al helemaal niet moeten doen, is vragen stellen over de structuur of de financiën. Die onderwerpen zijn binnen het concern taboe. Daarom kan niemand van de bronnen met wie FTM en Trouw sprak, opheldering geven over een opmerkelijke post in de grootboekrekening 2011 van PrivaZorg. Het zorgbedrijf betaalde in 2011 ruim 4.000 euro aan trustkantoor ANT. Waarom?

Onderzoek van FTM leidt naar een adres op het Rotterdamse Weena. Daar beheert een dochterbedrijf van ANT de stichting Derdengelden Volans. ANT is daar zowel secretaris als penningmeester van. De voorzitter van Volans is René Zijdeman, partner bij Grant Thornton en een van de vaste adviseurs voor PrivaZorg. 

In de slotdagen van 2011 maakt Volans bijna 6 miljoen euro over naar de stichting Derdengelden PrivaZorg. De bestuursleden daarvan: Rob Verzijl en Bertien Vries. Kort na deze overboeking wordt Volans opgeheven. Wat de stichting Derdengelden PrivaZorg met de ontvangen miljoenen doet of heeft gedaan, wil Vries niet zeggen. Zij verwijst door naar Grant Thornton, dat op FTM’s uitgebreide vragenlijst aan René Zijdeman, via een woordvoerder reageert: ‘U vraagt hem om een reactie op uw vragen. Aan dat verzoek kunnen wij helaas niet voldoen. Grant Thornton en haar adviseurs zijn gehouden aan de geheimhoudingsplicht zoals gebruikelijk in onze beroepsgroep. [..] We wensen u veel succes met uw artikel.’

Eind 2011 vindt er vanuit PrivaZorg een tweede opmerkelijke betaling plaats. Volgens de grootboekrekening over het boekjaar 2011 wordt in totaal 2 miljoen overgemaakt naar twee vennootschappen van Verzijl en Vries. De omschrijving ‘dividend 1996 t/m 2011’. In juli 2012 worden de beide bv’s van het echtpaar opgeheven.

Dan is er nog de stichting Derdengelden Serpens. Opgericht in juli 2005 en gevestigd op het huisadres van het echtpaar. De bestuurders daarvan: de twee bv’s van het stel. PrivaZorg heeft een rekening-courant verhouding met Serpens.

Een curieuze verdeelsleutel

In 2008 beginnen Rob Verzijl en Bertien Vries na te denken over hun toekomst. Rob wordt dat jaar 64, Bertien 59. Is het geen tijd om te stoppen?

De Amersfoortse zorginstelling Beweging 3.0 heeft interesse om PrivaZorg over te nemen, volgens bronnen ‘voor een aanzienlijk bedrag’. Maar naast Verzijl en Vries is er een derde aandeelhouder die met de verkoop moet instemmen: zorgdirecteur Tera Stuut, die 20 procent van de aandelen in handen heeft.

Stuut heeft in de periode 2005 tot en met 2007 geprobeerd orde op zaken te stellen bij PrivaZorg: er werden steunpunten geleid door mensen zonder enige ervaring in de zorg. ‘Makelaars, mensen uit de handel, er zat van alles tussen.’ Omdat er steeds meer wrijvingen zijn, wil de zorgdirecteur haar aandelen wel verkopen. Bij die onderhandelingen treedt Grant Thornton op als adviseur van het echtpaar. Uiteindelijk verkoopt Stuut hen haar 20 procent, voor 10.000 euro.

De eigenaars van PrivaZorg hoopten het pakket waarvoor ze 10.000 euro hadden betaald, voor 4 miljoen door te verkopen

Kort daarna hervatten Vries en Verzijl – die nu alle aandelen hebben – de onderhandelingen met Beweging 3.0. Dat wil voor alle aandelen PrivaZorg 20 miljoen euro betalen. Het plan is vrijwel rond wanneer  Beweging 3.0 te horen krijgt dat het echtpaar daarbovenop zo’n 10 miljoen aan liquide middelen die in PrivaZorg zit, wil meenemen. Een vreemde gang van zaken, vindt Beweging 3.0, en blaast de deal direct af.

Stuut hoort pas na de verkoop van haar aandelen dat het echtpaar Vries-Verzijl PrivaZorg voor 20 miljoen wilde verkopen. Haar pakket had voor hen dus een waarde van 4 miljoen vertegenwoordigd: 400 keer meer dan de 10.000 euro die zij ervoor kreeg. ‘Ik vond die prijs belachelijk en ik vond het helemaal belachelijk dat ze een gek hadden gevonden die 20 miljoen wilde betalen. Want wat koop je eigenlijk? Een administratiekantoor!’

Foto ter gelegenheid van de directie-overdracht in 2012. Van links naar rechts: Barend van Leeuwen, Bertien Vries en Rob Verzijl. Foto: Gabor Nijenhuis.

Snode plannen

Vier jaar later, in 2012, zit er nog steeds geen schot in de beoogde verkoop. Rob wordt dat jaar 68 en het echtpaar wil nu echt van PrivaZorg af, vooral omdat de opvolging al is geregeld. Dat wordt Barend van Leeuwen, een voormalig KPN-manager die als interimmer in de zorg heeft gewerkt. Op 1 oktober 2009 treedt hij bij PrivaZorg in dienst voor 32 uur per week. Hij ontvangt 128.000 euro per jaar, een salaris dat hij later zelf flink zal verhogen.

Waren Verzijl en Vries al geen toonbeeld van empathie, Van Leeuwen ontpopt zich als een ronduit dictatoriale baas die geen tegenspraak duldt. Oud-werknemers omschrijven hem als een steile, zwaar gereformeerde man die ’s zondags in een Veenendaalse kerk het orgel laat galmen ter ere van de Heere.

Huisadviseur Grant Thornton bedenkt een plan met ‘zo min mogelijk kans op imago of publiciteitsbezwaren’

Tussen de oprichters en de opvolger ontstaat al snel een symbiotische relatie, waarin beide partijen uitsluitend oog hebben voor elkaars belangen. Van Leeuwen weet inmiddels dat de vleespotten van PrivaZorg rijk zijn gevuld. Het echtpaar heeft een nieuw plan: ze willen de aandelen intern verkopen. Daarbij is Van Leeuwen onmisbaar. Huisadviseur Grant Thornton krijgt opdracht een plan te bedenken met ‘zo min mogelijk kans op imago of publiciteitsbezwaren’.

De drie vaste adviseurs van Grant Thornton – Zijdeman, Piersma en Huisman – draaien overuren. Na maanden werk komen zij met een stappenplan dat liefst 75 stadia telt. Als alles volgens schema wordt uitgevoerd, vloeit daarna 6 miljoen euro naar het echtpaar. 

Essentieel ingrediënt van hun stappenplan is dat de statuten van diverse bedrijfsonderdelen dusdanig worden gewijzigd dat het uitkeren van dividend voortaan is toegestaan. Financieel is er geen enkel beletsel. Alleen al PrivaZorg AWBZ, een van de vele onderdelen van de PrivaZorg-groep, heeft eind 2012 een eigen vermogen van 7,8 miljoen en bijna 15 miljoen aan liquide middelen.

Maar voordat dividend kan worden uitgekeerd, moet eerst een forse hobbel worden genomen: het gaat immers om zorggeld. Zorggeld mag eventueel worden gebruikt om investeringen te doen en reserves aan te vullen, maar mag je het ook gebruiken om aandeelhouders uit te kopen?

Ja hoor, zeggen de adviseurs van Grant Thornton, maar dan moet wél de link naar zorg worden verbroken. Dat gebeurt via een complexe transactie, waarin 6 miljoen euro naar een nieuwe bv gaat. Die wordt verkocht aan het echtpaar, dat vervolgens de koopprijs van 6 miljoen euro niet betaalt. Dit is de constructie waarover de advocaten van KienhuisHoving later oordelen dat die ‘juridisch gekunsteld’ is, en dat in strijd met wet- en regelgeving vermogen aan PrivaZorg is onttrokken.

Omdat de adviseurs van Grant Thornton kennelijk wel inzagen dat de transactie die ze voorstelden juridisch wankel was, adviseerden zij de bestuurders eerst de rechter om toestemming te vragen. De advocaten van KienhuisHoving schrijven: ‘Dit is niet gebeurd, althans uit niets blijkt dat dit advies is gevolgd.’

Om de opzet te doen slagen, is medewerking van Barend van Leeuwen als algemeen bestuurder van PrivaZorg essentieel. Gaat hij dwarsliggen, dan kan het echtpaar naar zijn centen fluiten. Om Van Leeuwen te prikkelen, wordt in 2011 de stichting Sociaal Fonds Helios opgericht. Dat fonds wordt niet op het kantooradres van PrivaZorg gevestigd, maar op het huisadres van Verzijl en Vries, die het fonds via een privé-bv besturen.

Er komt een pot van 400.000 euro, uit te keren bij Van Leeuwens ontslag of het faillissement van PrivaZorg

Helios heeft volgens de statuten zorgverlening als doel. Maar FTM en Trouw beschikken over interne documenten die een ander licht op Helios werpen. Het echtpaar en Van Leeuwen leggen in een overeenkomst vast dat Van Leeuwen van cruciaal belang is voor de toekomst van PrivaZorg. Mocht hij buiten zijn schuld worden ontslagen of gaat PrivaZorg failliet, dan is Van Leeuwen voor de buitenwereld zo met PrivaZorg vereenzelvigd dat hij nergens anders meer aan de slag kan. Daarom komt er een pot van 400.000 euro, uit te keren bij zijn ontslag of het faillissement van PrivaZorg. Verzijl zelf geeft de opdracht dat bedrag van een PrivaZorg-rekening over te boeken. Bankafschriften van ING bevestigen de betaling.

Wat is er met die 4 ton gebeurd? Van Leeuwen wil er niets over zeggen. In december 2016 is Helios opgeheven. Ook Vries weigert commentaar en verwijst naar Grant Thornton, dat zich opnieuw beroept op zijn geheimhoudingsplicht.

Verscherpt toezicht en meldingen

Het personeel van het hoofdkantoor en de directeuren van de steunpunten weten niets van deze transacties. (Oud)werknemers van PrivaZorg en oud-directeuren van steunpunten aan wie FTM en Trouw de documenten tonen, reageren stomverbaasd.

Een aantal steunpunten verzamelt zich in de Bende van Vijf

Wel wordt het de steunpunten vanaf 2013 duidelijk dat PrivaZorg zaken verborgen houdt en afspraken niet nakomt. Een aantal steunpunten verzamelt zich in de Bende van Vijf, en voert begin mei 2013 gesprekken met de directie van PrivaZorg, voornamelijk met Barend van Leeuwen.

Maar vragen van financiële aard stuiten op een muur van stilte. De steunpunten concluderen dat de organisatie ‘volledig gesloten’ is op financieel gebied. ‘Iedere vorm van feedback wordt gezien en behandeld als kritiek en neergesabeld door de directie van PrivaZorg. Steunpunten worden dan aangesproken op opruiende taal,’ staat in een interne notitie van de steunpunten.

Voor de juiste administratieve documenten en voor scholing zijn de steunpunten aangewezen op het hoofdkantoor. Maar cursussen over bijvoorbeeld het indiceren komen niet, of te laat. Als een steunpunt dan zelf maar een cursus organiseert en daarvoor kosten maakt, meldt het hoofdkantoor dat die maar ten dele worden vergoed.

De onrust neemt toe wanneer in april 2015 vijf steunpunten door de IGJ onder verscherpt toezicht worden geplaatst. ‘Dat was helemaal mooi. Het hoofdkantoor heeft zijn zaken niet op orde, en de steunpunten worden daarop aangesproken?’ zegt een betrokkene. Drie van deze steunpunten waren uit een interne kwaliteitscontrole van het hoofdkantoor – de zogeheten vlootschouw – nota bene naar voren gekomen als de beste. De steunpunten beginnen zich ernstig zorgen te maken over dit kwaliteitsinstrument van PrivaZorg.

Kort daarna zegt PrivaZorg eenzijdig de samenwerking op met drie steunpunten; ze behoren allemaal tot de Bende van Vijf. Een aantal andere steunpunten vertrekt uit vrije wil en begint voor zichzelf. Iets vergelijkbaars gebeurde ook al in 2010, toen juist de steunpunten die de beste zorg leverden, zich solidair verklaarden met directeur zorg Tera Stuut, die na verkoop van haar aandelen bij Privazorg vertrok. 

Op 20 augustus 2015 spreken de directeuren van drie kritische steunpunten uitgebreid met de IGJ. Ze vertellen over de heimelijkheid op financieel gebied, over wanbeleid op het hoofdkantoor, over de angstcultuur die de steunpunten ervaren. Bij kritiek wordt de samenwerking meteen opgezegd; open communicatie is onmogelijk.

Ze vertellen de inspecteurs ook dat de organisatie van PrivaZorg anders in elkaar steekt dan de inspecteurs denken. Terwijl de IGJ meent dat de rvc toezicht op het hele concern houdt, blijkt uit een schema dat Van Leeuwen zelf aan de steunpunten heeft verstrekt dat de rvc alleen maar gaat over de vier onderdelen van PrivaZorg die zich met zorg bemoeien. 

In januari 2017 ontvangt een van de steunpunten nog een bedankje van de IGJ, maar tot een onderzoek komt het niet. PrivaZorg lijkt met alles weg te komen.

Zorgkantoren en verzekeraars grijpen in

In Tilburg begint een instantie te zagen aan de poten van PrivaZorg: CZ zorgkantoor. In 2016 meldde een klokkenluider zich op het hoofdkantoor in Tilburg. ‘Die toonde ons een organogram van wel zes A4’tjes,’ zegt Caro Verlaan, manager CZ zorgkantoor. ‘Wij zagen een structuur die veel uitgebreider was dan het A4’tje dat PrivaZorg ons had voorgeschoteld.’

Maar het zorgkantoor had PrivaZorg al in het vizier. ‘Hun bedrijfsmodel bestaat eruit dat vrijwel alle zorg wordt verleend door zzp’ers. Wij stellen ons op het standpunt dat hooguit eenderde van het personeelsbestand uit zzp’ers mag bestaan. Je moet als zorgbedrijf je personeel kennen en ze kunnen scholen. Daar komt bij dat zzp’ers duurder zijn dan vaste krachten, waardoor er minder geld beschikbaar is voor de zorg.’ Bovendien ontdekte CZ zorgkantoor dat PrivaZorg met een zzp’er werkt die eerder vermoedelijk betrokken was bij een miljoenenfraude in de zorg. ‘Dat wist PrivaZorg niet. Het geeft aan hoe slecht ze hun eigen zzp’ers kennen.’

Verlaan en haar team voeren diverse gesprekken met Sandra Kooiman, directeur zorg van PrivaZorg. ‘Telkens beloofde ze ons dat het goed zou komen en telkens bleek dat PrivaZorg geen enkele stap had ondernomen om mensen vast in dienst te nemen. PrivaZorg werkte ons echt tegen.’

[Advertentie PrivaZorg voor zzp’ers, 22 februari 2017. Bron: website PrivaZorg.]

PrivaZorg krijgt voor 2018 een contract onder voorwaarden: wanneer het eind 2018 niet minstens tweederde van de zorgverleners in loondienst heeft, krijgt het voor 2019 geen nieuw contract. In de tussentijd mag PrivaZorg geen nieuwe patiënten aannemen. 

Het zorgkantoor stelt ook vragen over de governance. Hoe zit het met het toezicht? PrivaZorg stuurt vervolgens een uittreksel van de Kamer van Koophandel. Volgens dat uittreksel heeft het Amersfoortse bedrijf een rvc met twee leden, maar tijdens een controle door het zorgkantoor blijkt dat Peter van de Burgt enig lid is: PrivaZorg heeft een verouderd uittreksel opgestuurd. Nu is voor CZ zorgkantoor de maat vol: PrivaZorg krijgt voor 2019 geen nieuw contract.

PrivaZorg spant prompt op 8 november 2018 een kort geding tegen CZ aan. In die zaak stelt CZ zorgkantoor dat het geen nieuw contract geeft omdat PrivaZorg onvoldoende personeel in dienst heeft en niet voldoet aan de Governancecode Zorg, aangezien het geen meerhoofdige rvc heeft. Op 9 november 2018 concludeert de rechtbank Breda dat PrivaZorg het geheel aan zichzelf te wijten heeft dat het geen nieuw contract kreeg. De uitspraak is een gevoelige slag: CZ was het zorgkantoor waarmee PrivaZorg het grootste contract had.

Uit navraag van FTM en Trouw blijkt dat ook andere zorgkantoren van PrivaZorg eisen dat minstens tweederde van de zorg wordt verleend door personeel in loondienst. Omdat PrivaZorg die belofte op 1 juli 2019 nog altijd niet is nagekomen, hebben Zilveren Kruis en VGZ een cliëntenstop voor PrivaZorg ingesteld. Als PrivaZorg niet tijdig de boel op orde heeft, krijgt het geen nieuw contract voor 2020. Menzis tenslotte geeft PrivaZorg tot 1 januari 2021 de tijd om zzp'ers in loondienst te nemen.

Herstructurering

Terwijl PrivaZorg strijd voert met CZ zorgkantoor om zijn zorgcontract te behouden, wordt intern hard gewerkt aan een herstructurering. Dat heeft alles te maken met de nieuwe controlerend accountant: Grant Thornton, dat in 2017 in de plaats kwam van accountantskantoor Baker Tilly Berk dat eerder de jaarlijkse controles deed. Vanaf dat moment is Grant Thornton zowel de uitvoerende als de controlerende accountant.

Grant Thornton krijgt direct te maken met iets dat binnen PrivaZorg een groot taboe is: consolidatie van de jaarrekening. Zo’n consolidatie heeft PrivaZorg tot nu toe weten te voorkomen. Daardoor blijft voor de buitenwereld verborgen hoe het bedrijf in elkaar steekt, hoe de onderlinge geldstromen, management- en beheervergoedingen lopen en hoeveel geld er in totaal omgaat.

Dat wil niet zeggen dat er geen geconsolideerde jaarrekeningen bestonden; die werden wel degelijk gemaakt. Ze waren echter alleen bestemd voor een select groepje. FTM en Trouw beschikken over de geconsolideerde jaarrekening van 2016 van Gustos Laetus, de stichting die tot 1 januari 2018 de aandelen van alle PrivaZorg-onderdelen bezat. En wat blijkt? Eind 2016 heeft Gustos Laetus een eigen vermogen van ruim 26,5 miljoen euro. De liquide middelen bedragen ruim 23,6 miljoen. Het concern, waar 46 mensen werken, bulkt van het geld. 

PrivaZorg bulkt van het geld, maar die miljoenen mogen volgens de statuten alleen worden gebruikt voor de zorgverlening

Hoe kan dat? Simpel: door via een gecompliceerd stelsel van beheer- en managementvergoedingen geld uit de zorgbedrijven te trekken. Een voorbeeld: in 2017 betaalt PrivaZorg AWBZ ruim 4 miljoen beheervergoeding aan PrivaZorg BV en 49.500 euro aan PrivaZorg Management voor het dagelijks beheer. De Belastingdienst stelde al in 2007 vast dat AWBZ-geld naar de bestuurders vloeide. Sindsdien is er niets veranderd.

Grant Thornton, de nieuwe controlerend accountant, waarschuwt in een notitie van november 2017 dat er volgens de Governancecode Zorg een geconsolideerd jaarverslag van PrivaZorg moet worden gemaakt. Maar die regel kun je ontduiken, adviseert Grant Thornton in een memo van 27 november 2017: ‘Door de plaatsing van een nieuwe entiteit in de (rechts)vorm van een Stichting Administratie Kantoor tussen de Stichting Gustos Laetus en de besloten vennootschappen kan deze consolidatieplicht worden doorbroken.’ Zo gezegd, zo gedaan.

De herstructurering heeft een tweede doel: PrivaZorg bulkt van het geld, maar die miljoenen mogen volgens de statuten alleen worden gebruikt voor de zorgverlening. Statutair geldt een zogeheten ‘dividendverbod’: de zorgonderdelen mogen geen overschotten als dividend aan de aandeelhouders uitkeren.

Om dit toch mogelijk te maken, raadt Grant Thornton aan het dividendverbod uit de statuten te halen. In een memo van 27 november 2017 schrijven de adviseurs dat het schrappen van zo’n verbod wel eens tot ophef kan leiden. Grant Thornton stelt voor om, mochten er vragen komen, te verklaren dat de statuten zijn gewijzigd om de vrijstelling van de vennootschapsbelasting te kunnen handhaven. ‘Een minder rigide formulering,’ aldus Grant Thornton.

Op 18 december 2017 besluiten PrivaZorg (vertegenwoordigd door het duo Kooiman/Van Leeuwen) en Gustos Laetus (vertegenwoordigd door Kooiman/Van Leeuwen) in een buitengewone algemene vergadering de statuten te wijzigen. De rvc van PrivaZorg wordt erbuiten gehouden. Dit is voor rvc-lid Bart Duijs reden om op te stappen.

In oktober 2018 wil PrivaZorg een dividend van 12 miljoen uitkeren aan Gustos Laetus. De rvc, met als enig lid Peter van de Burgt, wordt daarvan verwittigd door de aandeelhouder, weer vertegenwoordigd door het duo Kooiman/Van Leeuwen.

De IGJ grijpt in

Tot de uitkering van die 12 miljoen euro zal het niet komen. Na de gesprekken met klokkenluider Eddy de Bruin en voormalig rvc-lid Bart Duijs verzoekt de IGJ eind 2018 PrivaZorg die betaling niet te doen. Het zorgbedrijf honoreert dat verzoek. In april 2019 stelt de Inspectie het zorgbedrijf onder verscherpt toezicht.

Twee maanden later publiceert de IGJ een onderzoeksrapport over de gang van zaken, getiteld Gezond vertrouwen. De eindconclusie: ‘Kwaliteit en continuïteit van zorg zijn onvoldoende gewaarborgd door gebrek aan goed bestuur en intern toezicht in combinatie met onvoldoende financiële waarborgen.’

Ondanks de kritische inhoud is klokkenluider Eddy de Bruin teleurgesteld: ‘Het rapport laat alles zien wat niet klopt, maar consequenties blijven uit. Er volgt geen aangifte tegen bestuurders die willens en wetens geld onttrokken op een onjuiste wijze. Dat mag dus? Niemand lijkt hier verantwoordelijkheid in te nemen!’ 

Opmerkelijk is dat het IGJ-rapport haaks staat op de bevindingen van advocatenkantoor Valegis, dat naar aanleiding van de melding van klokkenluider De Bruin, in juli 2018 nog monter concludeerde dat er binnen PrivaZorg geen sprake was van misstanden.

Uit het IGJ-rapport blijkt dat accountants- en advieskantoor Grant Thornton de conclusies van het onderzoek niet wilde accepteren. Volgens Grant Thornton voldeed het onderzoek van de IGJ niet aan de daaraan te stellen vaktechnische eisen.

Het IGJ-rapport stelt voorts vast dat het thuiszorgbedrijf niet alleen problemen heeft met de zorgkantoren, ook gemeenten lopen weg. Had PrivaZorg in 2016 nog contracten met circa 140 gemeenten, in 2018 waren dat er nog slechts 85. Dat gemeenten en zorgkantoren PrivaZorg de rug toekeren, heeft z’n weerslag op de financiële situatie. Terwijl het geld jarenlang binnenstroomde, had PrivaZorg in 2018 een verlies van circa 2 miljoen euro. Een dergelijk verlies wordt ook over 2019 verwacht.

De ontknoping

PrivaZorg kreeg in november 2018 een nieuwe directeur, Rolf Burrekers, die al snel botst met de rvc. Samen met de Cliëntenraad stapt hij naar de Ondernemingskamer. Die stelt in juli 2019 drie onafhankelijke bestuurders aan bij de rvc, de twee stichtingen en PrivaZorg Management. Zij moeten er met de al zittende bestuurders voor zorgen dat PrivaZorg eindelijk zal voldoen aan alle normen, regels en wetten die binnen de zorg gelden.

In mei 2019 vertrok Peter van de Burgt, de voorzitter van de rvc, nadat hij de conceptversie van het IGJ-rapport Gezond Vertrouwen onder ogen had gekregen. Directeur Barend van Leeuwen ging eind 2018 met pensioen. Vorige week werd bekend dat – op verzoek van de Ondernemingskamer – zowel Teun Huisman, Sandra Kooiman en de net aangetreden directeur Rolf Burrekers zijn teruggetreden.

Uit een  berekening van FTM blijkt dat het echtpaar vanaf 1996 tot eind 2014 minimaal 14,2 miljoen uit PrivaZorg heeft gehaald

Het echtpaar Verzijl-Vries verkocht in 2014 hun woning in Amersfoort. Ze wonen nu in Nunspeet, waar ze een riante bungalow hebben laten bouwen op een perceel dat ze in 2012 voor 750.000 euro hadden gekocht. Een hypotheek voor huis of grond was niet nodig. Eind 2017 zat er nog altijd bijna 5,2 miljoen euro aan liquide middelen in hun vennootschap. 

Uit een berekening van FTM blijkt dat het echtpaar vanaf 1996 tot eind 2014 minimaal 14,2 miljoen euro uit PrivaZorg heeft gehaald. Vries wil op deze berekening geen commentaar geven en verwijst naar Grant Thornton. Dat kantoor beroept zich wederom op zijn geheimhoudingsplicht.

Of ze van hun geld kunnen genieten, is de vraag. Rob Verzijl is ernstig ziek en heeft continu zorg nodig.

Het ziet er naar uit dat het koppel de 6 miljoen euro die ze in 2013 kregen, kan behouden. De IGJ concludeert in haar rapport dat er in 2013 weliswaar miljoenen aan PrivaZorg zijn onttrokken, maar kan niet met zekerheid zeggen dat dat oneigenlijk is gebeurd. PrivaZorg levert namelijk ook kraamzorg en thuiszorg, en die vallen niet onder het winstuitkeringsverbod.

Maar bij die conclusie noteert de IGJ zelf: ‘Hierbij moet aangetekend worden dat de besluitvormingsprocedure rondom de herstructurering 2013 niet nader is onderzocht.’ Het wachten is op een partij die dat wel gaat doen.

Barend van Leeuwen wil niet reageren op vragen. Hij verwijst naar Grant Thornton, ‘dat PrivaZorg alle jaren heeft geadviseerd’. Sandra Kooiman heeft niet gereageerd. Schaap Notarissen en Valegis Advocaten gaven slechts een pro forma antwoord. Oud-voorzitter van de rvc Peter van de Burgt reageerde wel, evenals Grant Thornton en voormalig eigenaar Bertien Vries. Hun antwoorden zijn verwerkt in de tekst, en voorts integraal te vinden op deze pagina.

Bij het onderzoek voor dit artikel heeft FTM samengewerkt met Trouw-journalist Marco Visser.