
De internationaal vermaarde sociaal wetenschapper prof.dr. Wolfgang Streeck was vorige week in Amsterdam ter gelegenheid van de Nederlandse vertaling van zijn nieuwste boek 'Gekaufte Zeit' (Gekochte tijd). Follow The Money sprak met hem in het prestigieuze Goethe Instituut.
Wie is Wolfgang Streeck?
Wolfgang Streeck (1946) is een Duitse socioloog en onder vakgenoten vermaard. Na zijn studie woonde en werkte Streeck in verschillende landen, onder meer tien jaar in de VS, twee jaar in Italië en een jaar in Groot-Brittannië. Vanaf 1995 was Streeck directeur van het prestigieuze Max Planck instituut te Keulen tot 31 oktober vorig jaar, toen hij afzwaaide.
Inleiding
Streeck nam kennis van het radicale gedachtegoed van de Frankfurter Schule van eind jaren zestig, begin jaren zeventig met filosofen als Theodor Adorno en Jürgen Habermas. Net als nu heerste toen het idee dat de wereld zich op het snijvlak tussen twee tijdperken bevond. Het kapitalisme zou zijn langste tijd gehad hebben. Het liep echter anders. Op de rebellie van de jaren zestig en zeventig volgde de zegetocht van het neoliberalisme. Tegelijkertijd groeide de welvaart ook voor de gewone man of vrouw. De vroegere crisistheorieën leken weerlegd en het kapitalisme was springlevend. Tot de crisis genadeloos toesloeg.Streeck heeft zich ontwikkeld tot een van de scherpste critici van het Europese (monetaire) integratietrajectStreeck heeft zich ontwikkeld tot een van de scherpste critici van het Europese - monetaire - integratieproject en heeft in 2013 een zeer sombere analyse geschreven over de levensvatbaarheid van onze democratieën in een context van ontketend kapitalisme: Gekaufte Zeit. Voorafgaand aan de bespreking van dit boek door professor Ewald Engelen had FTM een interview met Streeck op donderdag 2 april in het Goethe instituut in Amsterdam. Uitgever Leesmagazijn was zo vriendelijk om dit interview integraal op video vast te leggen. In het interview ligt het accent vooral op de eurocrisis en de moeizame Europese integratie. Het werd een buitengewoon boeiend gesprek met een internationaal vermaard wetenschapper.
Het interview
De eerste vraag luidde niet geheel onverwacht: Beschouwt u zichzelf op de eerste plaats als een Duitser of als een Europeaan? Streeck: 'Ik beschouw mezelf als een Duitse Europeaan. Ik heb in vele verschillende landen gewoond en gewerkt, onder meer tien jaar in de Verenigde Staten, twee jaar in Italië en een jaar in Groot-Brittannië. Ik voel me een kosmopolitische Duitser, maar desondanks vooral Duitser. Je kunt je roots niet verbergen, mensen herkennen je landsaard. Europa kent een grote variëteit aan talen en culturen.' In verschillende van uw papers heeft u gezegd dat het onverstandig is om de nationale instituties op te geven. Waarom? En wat betekent dat voor het Europese integratie traject? 'In Europa hebben we deze variëteit aan natiestaten samen gevormd gedurende meer dan 2000 jaar, Europa is een uniek continent. Dit gegeven heeft een dubbele politieke consequentie. Ten eerste heeft elke natiestaat een eigen cultureel en constitutioneel systeem opgebouwd, dat de geschiedenis van die natiestaat heeft bepaald en waarbij gestreden is voor vrijheid en democratie. Verder heeft er gedurende de laatste pakweg 200 jaar een 'schikking' (settlement) plaatsgevonden tussen samenleving en het kapitalisme.' 'Men kan deze nationale instituties niet zomaar wegdenken. We moeten ze juist koesteren, maar wel in samenwerking met de overige Europese landen. prof.dr. Wolfgang Streeck
© FTM
'There is no solidarity that comes unconditioned'Het idee dat je die nationale identiteiten in enkele jaren kunt veranderen in een Europese identiteit is volkomen verkeerd ('completely mistaken'). Het is ook geen kwestie van 'een paar generaties'; het bestaan van nationale identiteiten is juist kenmerkend voor Europa.' Hieronder vindt u het gehele video interview met Streeck: Enkele belangrijke punten hieruit. Over het huidige ECB-beleid merkte Streeck op: 'That is a disaster. When I talked about diversity, this is being wiped out by a common monetary regime that unfortunately was constructed in a way that it fitted the German system but it did not for the Mediterranean system.' Naar het oordeel van Streeck koopt de ECB met haar monetaire beleid slechts tijd. Ook over de Europese instituten als het Europees Parlement, de Europese Commissie en de Europese Raad is Streeck weinig enthousiast. Over de Raad merkte hij op:
'The Council of Europe is a secretive club''The Council of Europe is a secretive club. It is not at all clear what they say. Try to read a Brussels document. It is almost impossible to comprehend what they are trying to say.' Uit eigen ervaring kan ik dit slechts beamen. De EU wordt gedomineerd door juristen met hun vaak ondoorgrondelijk taalgebruik. Ook de EC krijgt een veeg uit de pan. Streeck zegt daarover dat het geen democratisch gekozen regering is. Streeck is sowieso pessimistisch over het democratisch gehalte van de EU. Hij acht het niet realistisch dat dit de komende tien tot twintig jaar zal verbeteren.
Over de euro velt Streeck een genadeloos oordeelOok over de eenheidsmunt, de euro, velt Streeck een genadeloos oordeel. Hij noemt de muntunie een nachtmerrie. Maar, zo zegt hij, het zou goed kunnen dat de Europese regeringsleiders beginnen te snappen dat het euro-probleem niet louter een Europees probleem is, maar een zuiver monetair probleem van het kapitalisme in de 21ste eeuw. Als men begint in te zien dat we een nieuwe monetaire orde nodig hebben, dan zal de euro eenvoudigweg ingekapseld worden in die nieuwe orde. Opmerkelijk is ook dat Streeck signaleert dat de euro niet alleen een wig drijft tussen verschillende eurolanden, maar ook tussen vakbonden. In Duitsland bijvoorbeeld, zijn de industriële bonden vóór een zwakke euro, omdat dit gunstig is voor de export. De dienstenbonden daarentegen zijn fel tegen en wijzen op verlies aan koopkracht en banen in die sector. Ook het massaal importeren van goedkope arbeid van buiten de Unie is Streeck een doorn in het oog. Het zal slechts leiden tot 'a race to the bottom'. Immers, de nieuwkomers zijn bereid tegen elk uurloon te werken, ze hebben niets te verliezen. Dit zorgt voor een enorme druk op de onderkant en het midden van de arbeidsmarkt, procentueel de omvangrijkste van de werkzame beroepsbevolking.

51 Bijdragen
hubertus
De stupiditeit dan degenen die ons regeren wordt weer eens bevestigd.
Als het niet nog erger is.
hubertus
hubertusEen Zwitsers mechanisch horloge van nu heeft er iets van vijfentwintig.
Jean
hubertusMolenaer
hubertushubertus
MolenaerStreeck lijkt niet veel anders te zeggen dan b.v. Sarrazin en Eric Zemmour.
Of onze eigen Arjo Klamer, of de Britse John Gray, of Farrage.
Hoezeer ik FTM ook waardeer, er is geen nieuw verband, er is alleen weer een boek wat nog eens hetzelfde betoogt.
Jan Willem de Hoop
hubertushubertus
Jan Willem de HoopHet is inderdaad verheugend hoe in een paar jaar tijd de stemming t.a.v. EUro grondig is veranderd.
Of die stemmingsverandering nog iets gaat uithalen, dat is voor mij de vraag.
TTIP zal er ook wel komen.
Waarom ik niet zou mogen schrijven dat er niets nieuws staat, dat ontgaat me.
Molenaer
hubertusHoe meer argumenten, hoe meer mensen, hoe sterker de beweging.
hubertus
MolenaerHij was o.a. lid van de raad van bestuur van de Bundesbank, en senator voor Berlijn.
Hij schreef twee boeken, het eerste hoe immigratie Duitsland te gronde richt door domme mensen te importeren, toen werd hij ontslagen.
Z'n tweede boek gaat over het euro wensdenken wat ons te gronde richt.
De boeken kregen miljoenen oplagen in Duitsland.
Uiteraard zwijgen onze media hem dood.
Thilo Sarrazin, 'Europa braucht den Euro nicht, Wie uns politisches Wunschdenken in die Krise geführt hat', 2012 München
Thilo Sarrazin, 'Deutschland schafft sich ab, Wie wir unser Land aufs Spiel setzen', München 2010
De Fransman Zemmour schreef een boek over de zelfmoord van Frankrijk, hoe zaken als mensenrechten en Europees Hof de Franse natie vernietigd hebben.
Hoe de 'redding' van het staatsbedrijf Renault alleen tot verrijking van de top leidde, omdat alle Renault werk naar lage lonen landen ging, etc.
Ook hier miljoenenoplagen.
Eric Zemmour, 'Le Suicide Francais', 2014 Paris
John Gray is een Britse prof die in Buitenhof uitlegde waarom Europa een illusie is, waarom we niet moeten denken dat die illusie snel wordt doorgeprikt, 'er zijn veel te veel personen en instituties die hun carrière op Europa hebben afgestemd', en 'dat het eerst veel erger moet worden voor we (via opstanden ?) van die EU af komen'.
Zalm zat in het publiek, hij keek of hij water zag branden.
Molenaer
hubertushubertus
MolenaerBij een Franse kapper kwam het gesprek er op, de kapper scheerde inderdaad mensen met een niet Franse nationaliteit, en Franse immigranten hier over één kam.
Er is veel geklaag over racisme in Nederland, het Franse racisme (nationalisme ?) is er niets bij.
Jan Willem de Hoop
hubertushubertus
Jan Willem de HoopJean
hubertusDaarbij vraag ik me af of u op de hoogte was van de dreigende twee-deling in de vakbondswereld. Dan bent u een van de weinigen. Die tweedeling heeft vergaande consequenties.
Watching the Wheels
JeanStrijd gaat tussen mensen die snel verder willen globaliseren/integreren en conservatievere krachten die liever wat tijd zouden nemen. Mensen kunnen zich nauwelijks instellen/aanpassen aan de voortdurende veranderingen, straks TTIP weer. Dat overheden doordenderen toont dat mensen compleet ondergeschikt zijn geraakt.
Mensen worden verplicht om lange termijn verplichtingen aan te gaan, maar overheden zagen voortdurend aan lange termijn zekerheden van zowel werkgevers als werknemers. Dat gaat niet samen.
Ze kiezen steeds voor korte termijn politiek.
Cor Peul
Watching the Wheelsdicko
Watching the WheelsConservatief is in mijn beleving meer 'de hang naar het bestaande, omdat het bekend is' of varianten daarop.
Gebrek aan 'snel willen globaliseren' is denk ik niet per sé gestoeld op conservatieve neigingen, maar meer op het gezonde verstand van risico inschatting en het besef dat het terugdraaien van nagenoeg onomkeerbare stappen een bizarre inspanning (met vergaande gevolgen) is.
Meer dus 'de kat uit de boom kijken' of 'eerst maar eens zien in hoeverre het nieuwe beter is' of 'eerst bewijs zien, dan geloven', dan vasthouden aan het bestaande omdat dat per definitie beter zou zijn.
Meer afgaan op gezond verstand dan op dogma's, zogezegd ;-)
(maar ik heb de indruk dat u dit ook ongeveer bedoelde)
Watching the Wheels
dickoOptie 1: Ze doen het bewust. Optie 2: Niemand heeft nog controle en ze proberen maar wat. Ik denk zelf dat het met wereldmacht te maken heeft, dus optie 1, een soort monopoly en onze politici hebben het van links tot rechts bewust laten gebeuren. 'Het kan niet anders.'
Jean
Watching the WheelsWatching the Wheels
JeanWatching the Wheels
dickoWatching the Wheels
dickohubertus
JeanMaar ik verbaas me al jaren er over dat koersveranderingen altijd van de slechte kant worden bekeken.
pubben
JeanEuropa subsidieert met ESF gelden de lonen en de part time factor steeds verder naar beneden. FTM had een artikel daarover, zie rol Melkert en ook NRC. Die laatste doet onderzoek naar die gelden maar niet hoe die in de praktijk ge-, misbruikt worden. Ik zag die ESF formule n.b. in het uittreksel van de Kamer van Koophandel staan bij het doel van mijn zorgorganisatie. Nodig voor mijn rechtszaak. Bestuurlijke corruptie vind ik dat. Dat is 2010. Daaraan vooraf gaand had ik geweigerd om een contract te tekenen voor ontslag met wederzijds goedvinden al of niet met ontslag vergoeding, omdat ik weigerde een handtekening te zetten onder het einde van de democratie, ik duid meteen die misstand, een zwijgplicht, in dat contact, bij zoveel interne oplichterij.
Over de privacy in de zorgsystemen en ook over hoe er met medewerkers omgegaan wordt. Op allerlei manieren wordt vast door flex vervangen. Dat is ongekend, er worden zelfs mensen ingezet voor 1 uur werken, benzine kosten hoger dan het uurloon. Kritiek daarop onmogelijk of wordt weggelachen, hoog in de organisatie en men huurt dan een interim manager in. Velen zwijgen of moeten zwijgen omdat ze wel getekend hebben. Dat is belangrijk om te weten, zo komt veel niet meer naar buiten. Ik neem aan dat die mechanisme's ook werkzaam zijn bij de vakbond. Toen ik contact opnam over wat er mis was met die 200 nul-uren contracten en kleine tijdelijke deeltijd banen met de vakbond verwezen ze me naar een meldpunt. Alsof het dan niet gebeurt in de praktijk. Ook die bestuurders zijn onderdeel van het probleem. Ordinair machtsmisbruik, noem ik dat.
Molenaer
Het overgrote merendeel van de pakweg half miljard europeanen heeft helemaal de mogelijkheid niet zich internationaal te oriënteren. Behalve misschien door een vakantie aan de Costa-del- sol. Of door - als oost- of zuideuropeaan - te gaan werken in bijvoorbeeld Nederland, om wat beter te verdienen.
De EU is een project van de bovenlaag, ten koste van de midden- en onderlaag en ik vind het best prettig dit geluid van de heer Streeck te lezen. Die dan óók nog eens Duitser is.
hubertus
MolenaerHet betekende niet culturen willen opheffen.
Molenaer
hubertushubertus
MolenaerVan respect en waardering voor culturen, naar een wereld hamburger cultuur, met als leidende kreet 'globalisatie'.
Keinstein
Jan Willem de Hoop
KeinsteinKeinstein
Jan Willem de Hoopdicko
KeinsteinJan Willem de Hoop
KeinsteinKeinstein
Jan Willem de HoopJan Willem de Hoop
KeinsteinMolenaer
KeinsteinIntegendeel. Ze schrijven mee aan wetgeving. Ze leveren commissariaatjes en bestbetaalde banen als pensioenvoorziening voor politici. Als banken of verzekeraars failliet dreigen te gaan, springt de overheid - wij dus, eigenlijk - bij. De omarming tussen overheden en bedrijfsleven is zó innig, het veronderstelde belang van 'de economie' zo alles overheersend, dat je je afvraagt wat voor zin het stemrecht nog heeft.
Maar ik vertel u eigenlijk niks nieuws natuurlijk. U zult zeggen: ja maar, dát is geen kapitalisme.
Keinstein
MolenaerKapitalisme is een poltieke orde gebaseerd op privaat bezit van productiemiddelen, bescherming van eigendom, vrije entree van aanbieders van goederen en services en vrij keuze voor de afnemers daarvan.
Zodra er met de overheid deals worden gesloten (en omgezet in wetgeving) over verplichte afname of uitsluiting van concurrenten, wat aan de orde van de dag is in een corporatistisch stelsel, kan het geen kapitalisme meer zijn.
Molenaer
KeinsteinKeinstein
MolenaerVerbazingwekkend is vooral dat ik dat elke keer weer moet uitleggen. Linksige mensen doen altijd net alsof we in een keiharde kapitalistische samenleving leven, maar zoals al eerder gezegd, met een topzware overheid kan dat niet waar zijn.Dat wat redelijk goed gaat zijn juist die sectoren waar de overheid zich nauwelijks mee bemoeit zoals voedsel, communicatie en reizen. De problemen doen zich voor in sectoren waar de overheid diep ingenesteld zit zoals onderwijs, gezondheidszorg en infrastructuur. Het lijkt mij niet zo moeilijk in welke richting je de oplossing moet zoeken. Maar veel mensen willen daar helaas niet aan.
Molenaer
KeinsteinIk twijfel enorm aan de effectiviteit van centralistisch gezag van welke aard dan ook.
Maar in discussies moeten beestjes wel een naam hebben. Voor de duidelijkheid.
Als kapitalisme wordt verward met corporatisme; als ik mezelf socialist noem, maar eigenlijk een liberaal ben in de oorspronkelijke betekenis, als tegenwoordige liberalen eigenlijk conservatieven zijn, en tegenwoordige conservatieven eigenlijk corporatisten en de huidige sociaal-democraten eigenlijk neo-liberalen en dus conservatieven; hoe moet je één en ander dan nog duiden?
boftm
KeinsteinOp een gegeven moment moet bij deze instituties de lol van het zelfbevlekken toch wel een keer overgaan. Wat zou de middenmoot het beste kunnen doen om hen in laten zien dat het echte werk een stuk aangenamer is en daar veel meer plezier valt te beleven.
Droog oefenenen, schaapjes op het droge trekken, ik zie die personen aan de top daar niet gelukkig van worden. Ik zou dat mijzelf niet toewensen want er zijn leukere activ iteiten in mijn leven. En daar hoort mij overgeven aan de top hoor het echte niet bij, want ik houd er niet van om verneukt te worden.
Keinstein
boftmOmdat beide partijen ervan profiteren natuurlijk. Kijk, als bv Philips een staatssecretaris mee uit eten neemt waarna er plots een wetje wordt aangenomen dat je alleen nog maar peperdure spaarlampen van Philips mag kopen, dan begrijp ik wel dat men daar bij Philips heel verheugd over is. En, zoals dat zo gaat in het leven, de staatssecretaris zal er wel niet slechter van zijn geworden - ofschoon ik dat niet kan bewijzen. Het is ook beslist geen toeval dat talloze lobby-clubs met miljoenenbudgetten in het Brusselse bivakkeren waar meer dan 75% van onze wetten gemaakt worden. Als dat lobbyen geen resultaat zou opleveren, dan zouden ze er niet erg lang zitten.
U hoopt op de morele component, maar als mensen een voorbeeldige moraliteit zouden hebben, dan zou de wereld er toch echt heel anders uitzien. Ik denk dat het probleem zit in de wetgevende macht. Heel vroeger, in de tijd van de absolute monarchie, toen belastingen nog vrijwillig waren, toen was het zo dat de absolute monarch geen wetten mocht maken. Hij mocht alleen bestaande wetten toepassen, Toendertijd begreep men uitstekend dat de macht om zowel nieuwe wetten te maken als deze uit te voeren, een onacceptabele combinatie oplevert omdat vanaf dat moment iedereen afhankelijk is van de nukken van de wettenmaker. Sterker nog, iedereen leeft bij de gratie van de wettenmaker. Net zoals nu bij ons.
Eenmaal in de 4 jaar een stemmetje doen blijkt onvoldoende om die macht te controleren, daarom zal ook deze functie geprivatiseerd moeten worden zodat iedereen direct kan stemmen door zijn bestaande contract op te zeggen en een nieuwe overeenkomst af te sluiten zodra het belang van zogenaamde special interest groups wordt voorgetrokken boven het belang van betalende clienten. .
bps
Jan Willem de Hoop
Het kost even tijd het interview te beluisteren en de informatie op je te laten inwerken, maar het is absoluut de moeite waard. Of je nu voor of tegen de euro en de EU bent. Beste leden Tweede Kamer, Eerste kamer, Europees parlement, sla even een paar hypes over en beluister het interview. Ben zelf erg benieuwd naar zijn boek.
bps
Ik noem er twee.
1. De overheersende mening is dat Keynes gelijk had dat ongelijkheid economische groei belemmert.
Hiermee wordt de ongelijkheid bedoelt tussen de reële economie met schulden
en de financiële economie met het geld dat uit die schulden voortkwam.
Dat gespaarde geld circuleerde niet in de reële economie door het opnieuw uit te lenen in de reële economie, maar verdween uit omloop naar de financiële economie.
In de plaats daarvan worden nieuwe schulden en nieuw geld gecreëerd en uitgeleend in de reële economie, welk geld ook successievelijk weer verdwijnt waardoor ongelijkheid toeneemt. Enzovoort.
Gelijkheid en ongelijkheid moet genuanceerder en onderscheidenlijk worden gezien.
O.a. de verschillen in inkomen en bezit tussen twee personen, één in de reële economie en de ander in de financiële economie,
zijn niet dezelfde verschillen die voorkomen tussen twee personen in uitsluitend de reële economie.
De eerste ongelijkheid (verschil) belemmert economische interactie in de reële economie, conform Keynes beweert. Het is ook nu nog actueel, o.a. weer n.a.v. Piketty.
De tweede ongelijkheid (verschil) bevordert economische interactie in de reële economie, conform Hayek beweert. Het werkt nog steeds.
Ze hebben allebei, in hun eigen bedoeling, gelijk gehad. Beide spraken evenwel niet over dezelfde ongelijkheid.
2. De misvatting over links en rechts, over collectivisme (links) en individualisme (rechts).
Gegeven is dat een collectief altijd bestaat uit individuen, die verschillen, maar integraal zijn.
En dat individuen meerdere individuen -een collectief- nodig zijn voor de kringloop van productie en consumptie: het collectief faciliteert de productie van individuen voor hun consumptie,
(bijv. met regels, rechtspraak en voorzieningen als onderwijs, infrastructuur, veiligheid, enz.)
Na consumptie is weer nieuwe productie nodig van goederen of diensten (arbeid) om de
Cor Peul
Leprechaun
Dat alleen de Amerikanen het recht van wereld reserve valuta heeft gehad verklaart voor groot deel de huidige crisis waarin we nu zitten.
Kijk maar hoe de waarde van de US$ tegen de Euro heeft gefluctueerd, tussen bijna US$ 0.80 en US 1.60 tegen €1.00 en dat in een tijdruimte van ongeveer 10 jaar.
Dit kun je echt niet meer kwalificeren als een stabiele wereld reserve valuta.
Nog even de volgorde:
1. De subprime hypotheken in USA bracht eerst daar de krediet crisis
2. Die krediet crisis sloeg over naar Europa
3. De krediet crisis werd een bank crisis in zowel USA als de Eurozone.
4. De Amerikanen konden de bank crisis snel oplossen.
5. Dat lukte niet in Europa en sloeg in de Euro-zone om in een landencrisis.
USA is een land met maar 1 president dus bovenstaand punt 5. kon daar gewoon niet plaats vinden en dat wisten de Amerikanen donders goed, daardoor behielden zijn hun wereld reserve valuta positie, dat was/is waar zij opuit waren en die bevoorrechte positie zullen ze zo lang mogelijk willen behouden.
Als enige land de macht hebben een reserve valuta te bezitten geeft ongekende voordelen, de Euro had in potentie de mogelijk dit voordeel met de Amerikanen te delen maar die mogelijkheid is (voorlopig?) in het duigen gevallen. Dat de UK buiten de Euro is gebleven had daar zeker ook deel aan. De UK wil liever van twee walletjes eten en is nooit met hart en ziel een EEG/ EU lid geweest. Intussen vinden de Amerikanen de problemen in de Euro-zone nog niet zo slecht voor zichzelf.
Leprechaun
LeprechaunIn welke cultuur je ook bent, inflatie veroorzaakt een willekeurige herverdeling van koopkracht en vermogen. En dat zou je niet moeten willen.
Prijsstabiliteit (sturen op inflatie van nul %) is het gewenste doel op midden lange termijn voor ieder land.
Een wereld valuta systeem, met vaste wisselkoers verhoudingen, zal daar aan bijdragen.
Kees de Lange
Omdat de praktijk van vele jaren ons geleerd heeft dat de politiek niet het vermogen heeft nuchtere zakelijke analyses op waarde te schatten, moeten we ons ernstige zorgen maken over een teloorgang van de euro op niet-gecontroleerde wijze. In een land waar systematisch gepoogd wordt mensen met doordachte voorstellen om enerzijds de euro te behouden en anderzijds devaluaties per land mogelijk te maken (ik doel op TMS) als luchtfietsers weg te zetten, moet je het ergste vrezen.
Nils de Graaf
Kees de LangeNils de Graaf
Erger wordt het als je de euro moreel wilt verantwoorden; al die weklozen in Zuid-Europa, de zeepbellen in Spanje, Ierland etc., het is niet te verantwoorden. Daarmee is de EU natuurlijk moreel failliet, ze weten het alleen nog niet.