Publiek-private samenwerking op scholen: een strijd om ‘suikerklantjes’

Samenwerking tussen overheden, voedingsmiddelenindustrie en maatschappelijke instellingen ligt de laatste tijd nogal eens onder vuur. Belangen van de industrie zouden nogal eens prevaleren boven gezondheidsbelangen, waardoor overheden een speelbal zijn van de industrie, iets waarvan niemand gezonder wordt. Jongeren Op Gezond Gewicht (JOGG) organiseerde donderdag 22 juni een online seminar over dit thema. JOGG is een organisatie die op lokaal niveau publiek-private samenwerking (PPS) stimuleert met als doel het gezonder maken van de leefomgeving van jongeren. JOGG-directeur Marjon Bachra ging in gesprek met Maurits Sanders, kerndocent publiek-private samenwerking op Nyenrode Business Universiteit, en met Paul van der Velpen, directeur publieke gezondheid GGD regio Amsterdam Amstelland.

Waarom een ‘kritisch’ seminar over PPS als je daar zelf een groot voorstander van bent?

Maar waarom een ‘kritisch’ seminar over PPS als je daar zelf een groot voorstander van bent? Misschien vond JOGG-directeur Bachra het de hoogste tijd om de angel uit de discussie te halen, want zij nodigde twee voorstanders van samenwerking met ondernemingen uit om de voordelen van PPS nog maar eens voor het voetlicht te brengen.

'Industrie nodig voor gezondere leefomgeving'

Volgens Bachra is publiek-private samenwerking hard nodig om de leefomgeving gezonder te krijgen. Dat PPS wèl met een kritische houding tegemoet getreden moet worden, ontkent ze niet, maar dan heeft ze het niet over de samenwerking zelf, maar over de uiteenlopende belangen van dat de samenwerkende partijen. Die zouden te allen tijde het gezonder maken van de leefomgeving moeten dienen. In het verleden was het juist JOGG die samenwerkte met voedingsmiddelenfabrikanten als Coca-Cola, en kritiek kreeg omdat ze te veel als verlengstuk van de voedingsmiddelenindustrie fungeerden. Follow the Money schreef hier al eens eerder over.        

In het verleden kreeg juist JOGG kritiek over de samenwerking met grote producenten als Coca-Cola 

Bachra zegt van die ervaring en de kritiek te hebben geleerd. JOGG is volgens haar vooral een netwerkorganisatie, die zich inzet om ‘belangen te verbinden’ en zich als stichting hard maakt om ‘samen met 121 gemeenten, overheid, maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven om de leefomgeving van jongeren gezonder te maken’. En daarmee ziet directeur Bachra de ‘snoepindustrie’ niet als vijand van onze kinderen, ‘want ook de industrie wil afspraken maken’.

Als voorbeeld van zo’n afspraak noemt ze de snoepautomaten bij de zogeheten Gezonde Schoolkantine – een paard uit eigen stal –, waarvan de inhoud ‘steeds gezonder' wordt. Een verbod van snoepautomaten op scholen, dáár gelooft ze dan ook niet in: ‘Dan gaan kinderen wel naar de supermarkt voor ongezonde eet –en drinkwaren of bellen ze de pizzakoerier.’ Bachra wil juist samen met de industrie, stapsgewijs, tot afspraken komen. Niet door strengere wetgeving en of een verbod van suiker in eet- en drinkwaren voor kinderen, maar door zelfregulering.

Bachra: ‘Kijk, roken is dodelijk, maar ongezonde voeding is daar niet mee te vergelijken. Ik wil niet dat chocola verboden wordt. Maar ik wil wel weten wat ik eet en wat erin zit. En dat het normaal wordt om de gezonde keuze te maken.’ De gespreksleider grijpt in. ‘Maar gezonde keuzes en pubers, die combinatie bestaat niet. Het is niet voor niets dat alcohol pas vanaf 18 jaar is toegestaan.’

Scholen verdienen er ook aan

Toch vindt Bachra verbieden geen optie, net zomin als de extra belasting op ongezonde eet- en drinkwaren. Ze pleit voor betere afstemming en samenwerking en dan stapsgewijs ‘samen die veranderingen doorvoeren’. De JOGG-directeur wijst nog maar eens naar de scholen zelf. ‘Die verdienen óók aan de frisdrank- en snoepautomaten. Scholen hebben altijd de keus om een ander beleid te voeren, maar moeten dat dus wel zelf willen.’ Volgens Bachra is een algemeen verbod op suiker onhaalbaar, ‘want we kunnen niet om “suikerdrankfabrikanten” heen; want de voedingsmiddelenindustrie is de grootste industriële sector in Nederland. En met die industrie zul je iets moeten.’

Het is het geluid dat ook bij de ministeries van EZ en Volksgezondheid valt te horen als het om de relatie tussen gezondheid en de voedingsindustrie gaat: zelfregulering en overleg hebben de voorkeur boven wettelijke maatregelen. Maar wat vinden de andere sprekers hiervan? GGD-directeur Paul van der Velpen is juist een groot voorstander van het ronduit verbieden van snoepautomaten op scholen, geplaatst door bijvoorbeeld Mars en Coca-Cola. ‘Wij zijn vóór samenwerking met de industrie, alleen vinden we dat bedrijven ook écht iets moeten veranderen aan hun producten. We zijn namelijk niet geïnteresseerd in beschikbaar gesteld sponsorgeld of andere gelden, want dat kan leiden tot ‘witwassen’.

Bedrijven ook écht iets moeten veranderen aan hun producten

Daarmee bedoelt Van der Velpen de praktijk waarbij met sponsoring van ‘gezonde’ campagnes of evenementen de ongezonde core-business van een bedrijf wordt verdoezeld.

Als voorbeeld noemt Van der Velden de suikerhoudende drankjes die sportidolen tijdens wedstrijden in hun hand hebben. ‘Die verbinding tussen sport en suiker is niet wenselijk,’ vindt de GGD-directeur. die bekend staat om zijn professionele afkeer van alles wat suiker bevat. Begrijpelijk als je bedenkt dat een kleine 20 procent van de Amsterdamse schoolkinderen lijdt aan obesitas.

Chocola verbieden

Vervolgens gooit Bachra de ‘suikerdiscussie’ over een andere boeg en zoekt bondgenootschap bij de vrouwelijke gespreksleider. Dat doet ze behendig: ‘Hoe zou jij het zou vinden als chocola verboden wordt?, vraagt ze met haar allerliefste glimlach. De  gespreksleider reageert ontzet, de vrouwen lachen. Een slimme troefkaart van Bachra.

Ook in Sanders van Nijenrode Business Universiteit lijkt zij overigens een bondgenoot gevonden te hebben. Ze spelen elkaar behendig de bal toe: ‘Dit kan Marjon, beter beantwoorden’.  Ze lijken het daarbijnergens oneens met elkaar te zijn.

Waarom, kun je je afvragen, is Van der Velpen voor dit webinar uitgenodigd? Moet hij zorgen voor die ene kritische noot over publiek-private samenwerking? Van der Velpen sputtert nog een keer als de JOGG-directeur begint over frisdranken zonder suiker, overigens wèl voorzien van minstens even omstreden zoetstoffen. Van der Velpen: ‘Maar ik wil helemaal niet verleid worden tot andere en zogenaamd gezondere frisdranken. Weg met die frisdrankautomaten! Neem maar een slok water.’’

Ook Nyenrode-docent Sanders blijkt geen voorstander van voorschriften en verboden in de strijd tegen obesitas. ‘In het uiterste geval mag de overheid best wat extra belasting heffen op ongezonde eet- en drinkwaren, maar wij gaan bedrijven niet voorschrijven wat zij moeten doen.’ Betekent dit dan dat het eten van een Mars-reep op school voorlopig nog niet verboden gaat worden, maar alleen iets duurder wordt? Al met al lijkt dit online seminar een typisch gevalletje Hollands polderen, maar of kinderen hier werkelijk gezonder van worden, dàt is nog maar de vraag. De twijfel over PPS is er in ieder geval niet mee weggenomen.

Meer informatie over dit webinar bekijken of terugkijken kan hier.

 ​