Hollandse hypotheken, ze zijn goed voor zo’n 30 procent van de balans van Rabobank. En ze zijn oerdegelijk, wat Bert Bruggink betreft. Ruim 99 procent van de hypotheekklanten betaalt zijn rente op tijd, een veel beter percentage dan in andere landen, benadrukt Rabobank. En dat na vijf crisisjaren, waarin de huizenprijzen met ruim 17 procent zijn gedaald. Een ‘parel op de balans’ dus volgens Bruggink.

Nieuwe regels

Maar zo denkt niet iedereen erover. Internationale toezichthouders zijn bezig om een vervolg op te stellen op 'Basel III', de set van internationale bankregels. Een van de voorgestelde maatregelen is om de risico’s van hypotheken op een andere manier te berekenen: er zou meer aandacht moeten komen voor de loan to value-ratio (hoe hoog is de hypotheek ten opzichte van de woningwaarde). En die is in Nederland, onder meer door de hypotheekrenteaftrek, juist relatief hoog (bij Rabo 77 procent). De aandacht dreigt dus te gaan verschuiven van een punt waarop Nederland uitblinkt, naar een punt waar Nederland in negatieve zin een buitenbeentje is.

In gebreke blijven op hypotheekbetaling, en loan to value in diverse landen. Bron beide grafieken: rapport Nederlandse Vereniging van Banken,  2014

Als die nieuwe regels doorgaan volgens de plannen die er nu liggen, dan zou dat betekenen dat Rabo flink meer buffers moet gaan aanhouden voor de hypotheekportefeuille.

Volgens de nieuwe regels zou Rabo flink meer buffers moeten gaan aanhouden voor de hypotheekportefeuille

Wat volgens Rabo een prachtige business is, dreigt in de ogen van de toezichthouder plots een achilleshiel te worden.

'Oneerlijk'

Rabo-topman Wiebe Draijer heeft dan ook recent bij een bezoek aan de Europese Centrale Bank in Frankfurt de toezichthouders op het hart gedrukt dat de bank zich 'zorgen maakt over de huidige Basel-plannen voor een nog veel verdere verzwaring van de kapitaalweging van hypotheken.' Dat het toezicht op de grote Nederlandse banken sinds vorig jaar niet meer vanuit Nederland, maar vanuit Frankfurt wordt gevoerd, helpt volgens topmensen van de bank ook niet mee: het is nou eenmaal moeilijker om de eigenaardigheden van de Nederlandse hypotheekmarkt uit te leggen aan een buitenlander, dan aan een Hollander. En ook de huidige kapitaalregels voor hypotheken zijn eigenlijk al 'oneerlijk,' zei Draijer donderdag tegen de NOS. Op de hypotheekmarkt krijgt Rabobank (die een marktaandeel van 22 procent heeft) steeds meer concurrentie van verzekeraars en andere partijen, die aan minder strenge kapitaalseisen zijn gebonden dan banken, die traditioneel de hypotheekmarkt domineren. De winstmarge op hypotheken komt daardoor de afgelopen maanden onder druk te staan.

'Knap complex'

Bruggink stelde dat de kapitaalseisen van toezichthouders inmiddels 'knap complex' zijn geworden. De bank is daarnaast, ondanks dat vrijwel alle winst aan de reserves wordt toegevoegd, 'maar net in staat om de eisen van de toezichthouder op te vangen.' De modellen voor het berekenen van de buffer zijn dusdanig aangescherpt, dat de buffer (common equity tier 1-ratio) licht daalde van 13,6 procent naar 13,2 procent, ondanks dat vrijwel alle winst is toegevoegd aan de reserves. De strengere kapitaalseisen hebben wel als voordeel dat de solvabiliteit volgens sommige nieuwe rekenmethodes inmiddels dusdanig is toegenomen 'dat zelfs corporates daar een puntje aan kunnen zuigen,' zei Bruggink, daarbij doelend op de nieuwe Total Loss Absorbing Capacity (TLAC) berekening voor buffervermogen, die bij Rabo op zo’n 27 procent staat, en op het feit dat banken traditioneel veel minder eigen vermogen als percentage van hun balans hebben, dan niet-financiële bedrijven. Bruggink staat er om bekend wel vaker de knuppel in het hoenderhok te gooien. Begin dit jaar, toen nieuws over de 'overwinst' van banken nog de media domineerde, stelde de financiële topman van Rabo in een interview met het Financieele Dagblad dat de hypotheekrente nog verder omhoog zou moeten vanwege de toegenomen kapitaalseisen. Op het hoogtepunt van de kredietcrisis hekelde hij de manier waarop ING haar kredietverliezen naar buiten bracht. Bruggink, algemeen beschouwd als boegbeeld van de coöperatieve leenbank, vertrekt per 1 december als financieel topman.

Winstgroei

Rabobank presenteerde donderdag een flinke winstgroei van 40 procent; anderhalf miljard euro over de eerste helft van het jaar, nadat de winst de afgelopen twee jaar consequent was gedaald. Toch hangt de nieuwe regelgeving als een donkere wolk boven de bank. Niet alleen voor hypotheken, ook voor mkb-leningen moet de bank mogelijk extra buffers opzij gaan zetten. Zowel Bruggink als Draijer hamerde er op dat Rabobank op de kosten moet blijven letten. De zogeheten efficiency ratio, (grofweg hoeveel van elke euro die binnenkomt opgaat aan personeel en andere kosten), schommelt al tijden rond of boven de 60 procent, en dat moet volgens het duo richting de 50 procent gaan.

Wat mag wel en niet 'op de balans landen'?

En niet alleen op de kosten moet gelet: als de kapitaalseisen toenemen, moet de bank volgens Draijer ook steeds selectiever worden met wat er 'op de balans mogen landen.' Nu houdt Rabo veel hypotheken en bedrijfskredieten die zij verstrekt, zelf vast. Maar in de toekomst moeten die mogelijk steeds vaker worden doorgeschoven naar beleggers. Een deel van de winstgroei die de bank liet zien, kwam daar al vandaan. Rabo is volgens Bruggink 'actief bezig om de exposure op commercieel vastgoed terug te brengen.' Oftewel: de bank is begonnen met het doorverkopen van leningen die zij heeft verstrekt aan vastgoedondernemers. Dat leverde meer op dan het bedrag waarvoor de leningen in de boeken stonden. En omdat de bank geen risico meer loopt op die leningen, maar er voor een deel van die leningen al wel geld in de stroppenpot was gestopt, kon dat geld weer vrijvallen.

Fusie lokale banken

Draijer hield de kaarten donderdag stijf tegen de borst waar het ging om de grootste ombouwoperatie van Rabobank in tientallen jaren: het fuseren van alle 108 lokale coöperatieve banken tot één centrale coöperatie. Verantwoordelijk Rabo-directeur Rien Nagel had eerder gezegd dat lokale banken dan misschien wel hun bankvergunning en hun zelfstandigheid moeten inleveren, maar dat Rabobank in ruil daarvoor 'de mandaten [zal] verdubbelen en de complexiteit halveren' voor de lokale banken. Draijer wilde daar donderdag echter geen voorbeelden van geven. 'De essentie is een coöperatieve vereniging, met één balans en één banklicentie, met de overtuiging dat wij onze lokale verankering gaan versterken. Maar details komen pas richting december.' Draijer hintte er wel op dat lokale banken in de toekomst mogelijk grotere kredieten mogen verstrekken, zonder dat de centrale in Utrecht zich daarmee gaat bemoeien. Maar wat lokale banken nu precies terugkrijgen voor het opgeven van hun zelfstandigheid, blijft onduidelijk.