Rabobank bezweert het publiek dat ze weliswaar ophoudt renteswaps aan kleine en middelgrote mkb-bedrijven te slijten, maar dat er desondanks vrijwel niets aan de hand is. Er hebben immers maar 180 van de 8.000 middelgrote en kleine ondernemers met zo'n rentedrivaat van de bank in klacht ingediend, zo valt op te maken uit een bericht, dat Rabo vorige week woensdag op de eigen website plaatste. De bank heeft naar eigen zeggen de duizenden dossiers waarom het gaat nog eens rustig nagelopen en concludeert nu dat het rentederivaat 'bij veruit de meeste klanten voldoet'. Hoeveel waarde moet worden gehecht aan dat beperkte aantal klachten, is de vraag. Op dezelfde dag dat Rabo het bericht op de website plaatste, liet TV-programma Zembla een ondernemer aan het woord die zich 'gechanteerd' voelde door Rabobank, nadat hij had geklaagd over zijn renteswap. De bank wilde hem alleen tegemoetkomen als hij zijn klacht zou intrekken.

Bericht op website Rabobank, 18-02-2015

De rentederivaten werden in de jaren voor de kredietcrisis op grote schaal aan mkb'ers verkocht als een soort verzekering tegen stijgende rentes op leningen. Maar in de afgelopen jaren kwamen veel ondernemers in aanraking met de schaduwzijde van dit complexe financiële product. Terwijl de rente van de centrale banken daalde, bleken de renteopslagen bij de mkb'ers, ondanks het derivaat, gewoon te kunnen stijgen. Weg was de zekerheid van een vaste rente. En wie tussentijds zijn lening afloste, moest soms honderdduizenden euro’s betalen om ook van zijn rentederivaat af te komen.

'De ondergrens werd verlaagd om de verkopen aan te jagen'

'Vroeger was een lening van een miljoen euro de ondergrens waarbij we derivaten verkochten', vertelt een oud-Rabo-bankier. 'Maar die grens is in 2008 verlaagd tot 500.000 euro om de verkopen aan te jagen.' De bankier vertelde eerder al aan Follow The Money dat Rabobank met sales targets en bonussen de verkoop van rentederivaten aan mkb'ers stimuleerde. Op die manier kwamen de complexe financiële producten ook terecht bij kleine ondernemers, zoals boeren en binnenvaartschippers.

Bittere strijd voor rechter

Voor de rechter vechten ondernemers en banken al jaren een bittere strijd uit over waar de rekening moet komen te liggen van de negatieve gevolgen van die renteswaps. Advocaten van de kleine ondernemers zeggen dat hun cliënten, waaronder boeren en binnenvaartschippers, de complexe materie achter een derivaat niet begrijpen en dat de bank het hun ook niet heeft uitgelegd. Banken ontkennen dat en krijgen in een flink aantal zaken ook de rechter aan hun kant. Dat maakt het opvallend dat Rabobank in het bericht van vorige week in een onopvallend bijzinnetje meldt dat er geen renteswaps meer worden verkocht bij leningen kleiner dan drie miljoen euro. Tal van ondernemers die klachten hebben ingediend, of naar de rechter zijn gestapt vanwege hun rentederivaat, zouden met het huidige beleid van Rabobank nu nooit meer een dergelijk product verkocht krijgen.

'Rabo geeft impliciet aan dat swap geen mkb-product is'

Een voorbeeld daarvan is de boer die vorig jaar een verstrekkende uitspraak van de rechter forceerde, waarin hij 60 procent van zijn swapschade van in totaal 271.306,19 euro vergoed kreeg. Hij zou met zijn lening van 1,25 miljoen nu nooit meer een derivaat hebben gekregen. 'Volgens mij geven ze met het verhogen van de ondergrens impliciet aan dat dit product eigenlijk geen mkb-product is', zegt de voormalig Rabobankbankier.

Alleen staatsbank verkoopt nog swaps aan kleine ondernemers

Met de stap van Rabobank lijkt de verkoop van renteswaps aan kleine ondernemers vrijwel geheel uitgebannen, op één bank na: ABN AMRO. De staatsbank hanteert nog steeds een ondergrens van 500.000 euro, zo zegt de bank tegen Follow The Money. ING zegt tot 2008 een ondergrens van één miljoen euro te hebben gehanteerd, net zoals Rabo indertijd. Maar in het jaar dat de coöperatieve bank de grens halveerde, trok ING deze juist op: sinds 2008 kunnen alleen 'professionele' mkb-bedrijven nog een rentederivaat krijgen bij de bank. Deutsche Bank nam twee jaar geleden in zijn algemeenheid al afscheid van kleine ondernemers (tot een miljoen euro omzet). De Autoriteit Financiële Markten (AFM) komt binnenkort met een rapport over de herbeoordelingen die banken hebben uitgevoerd op de 17.000 derivatencontracten die aan 'niet-professionele' mkb-bedrijgen zijn verkocht. Follow The Money vroeg Rabobank dinsdag om een reactie, maar de bank heeft nog niet gereageerd