Bij mij ontstaat bij de Rabobank langzaamaan het beeld van een enkelwandige en veel te zwaar beladen mammoettanker. Ooit het stoere vlaggenschip van de rederij, maar na vele jaren op de ruige zee nu een wat verveloze en vermoeide indruk makend. Door een defecte radar en opeenvolgende navigatiefouten dreigt deze tanker nu in een vliegende storm op een levensgevaarlijke ondiepte af te stomen. De matrozen wenden zich angstig tot de brug, maar de kapitein ligt nog op één oor. Radeloos bekvechten de officieren van de wacht geruime tijd over wat ze te doen staat. Dan verschijnt plots de kapitein. Hij beveelt: ‘Volle kracht achteruit en wend de steven’. Hij laat de waterdichte schotten sluiten, verordonneert alle ballast overboord te gooien en loost resoluut een deel van zijn lading. De schilders krijgen opdracht om het stuurhuis rondom nog wel even van een verse lik verf te voorzien. De rest van zijn manschappen, de radiotelegrafist incluis, verzamelt hij voor een gezamenlijk gebed. Ze bidden tot Mammon om de maatregelen en de koerswijziging toereikend te laten zijn. Ze hopen op een mirakel. In de afgelopen weken en dagen heeft Rabobank-CEO Wiebe Draijer na ruim een jaar radiostilte zijn plannen ontvouwen. De Rabobank gaat, gedwongen door de toezichthouders, vanaf 1 januari a.s. verder als één bank onder één bankvergunning. Binnen drie jaar verdwijnen er vervolgens in totaal 12.000 arbeidsplaatsen. De druk op de achterblijvers om nóg efficiënter te gaan werken wordt vergroot. De rente, de provisie en de kosten op de verleende bankdiensten gaan omhoog. De balans wordt verkleind. Rabobank gaat geen nee zeggen maar wordt wel ‘selectiever’. Dat laatste bestempel ik gemakshalve maar even als bancaire newspeak voor een ‘nee’.

Om hun status aparte te blijven suggereren, zal de Rabobank fier de term coöperatie blijven voeren

De zelfstandige lokale banken worden filialen. In plaats van bijkantoren komen er, volgens Draijer ‘dicht bij de klanten’, bankshops en worden de lokale marketinginspanningen vergroot. En er wordt samenwerking gezocht met crowdfunding. Wiebe Draijer stelt dat op die wijze het karakter van de Rabobank als coöperatieve bank veilig wordt gesteld. Eerder werd door zijn bank de zeggenschap van leden als maatgevend opgevoerd voor hun coöperatieve karakter. Om in reclame-uitingen hun status aparte te blijven suggereren, zal de Rabobank fier de term coöperatie blijven voeren.

Valse vlag

Het lijkt erop dat het de vernieuwde top van de Rabobank, met het nodige verse bloed van buiten de organisatie, zowel aan historisch besef als aan kennis ontbreekt. Weten ze überhaupt dat een coöperatie een vereniging is die zich als organisatie sterk maakt voor het verbeteren van de zakelijke/financiële positie van haar leden? Een vereniging waar de Algemene Ledenvergadering uiteindelijk het hoogste woord heeft? Het lijkt er niet op, want dáárvan vinden we bij de vernieuwde Rabobank niets terug. En de hele organisatie gaat daar kennelijk klakkeloos in mee. Wilhelm Friedrich Raiffeisen, grondlegger van het coöperatief bankieren, zou zich in zijn graf omdraaien.

Wiebes grote koerswijziging komt te laat en is volstrekt onvoldoende

Om in termen van de mammoettanker te blijven spreken: Wiebes grote koerswijziging komt te laat en is naar mijn mening volstrekt onvoldoende. Het is ook een gemiste kans om op dit moment, nu de bank toch volop in de schijnwerpers staat, dóór te pakken. Draijer en zijn team hebben dat echter niet aangedurfd. Ze suggereren dat de coöperatie overeind blijft om binnen de eigen organisatie eerst de herstructurering naar die ene bankvergunning erdoorheen te krijgen. En om voor het oog van de buitenwereld, zogenaamd als coöperatie, onder valse vlag te blijven varen. De gekozen vaarrichting betekent echter dat ze er niet aan ontkomen binnen afzienbare termijn nog een keer met een koersaanpassing komen.

Showing your true colours

Komt die onontkoombare volgende nieuwe koerswijziging dan op tijd? Ik heb er een heel hard hoofd in. Het lijkt too little, too late. De Rabobank wordt links en rechts ingehaald door nieuwe ontwikkelingen. De bank wordt niet alleen belaagd met enorme claims die het gevolg zijn van hun misselling van rentederivaten, minimaal de eerstkomende drie jaren zullen ook bol staan van personele onzekerheid, interne onrust en navelstaren. Daar wordt heus geen klant beter van. Waar klanten wel beter van worden is een excellente dienstverlening van een door hen als betrouwbaar ervaren financiële partner. De Engelsen kunnen dat met ‘showing your true colours’ prachtig formuleren. Rabobank heeft in principe alles in huis om dat als gewone algemene bank vorm te geven met haar gepokt en gemazelde, lokaal gewortelde medewerkers. In plaats van al dat human capital in een blinde bezuinigingsdrift te vernietigen, zouden zij perfecte ambassadeurs zijn. Ook het verkleinen van de balans kan nooit een doel op zich zijn. Stilstand is nog meer achteruitgang. Wil de Rabobank innoveren en haar klanten in staat blijven stellen te groeien, kan dat niet anders dan gepaard gaan met een groei van haar eigen bankbalans. Om dat binnen de internationale regelgeving hanteerbaar te maken behoeft de bank meer en nieuwe mogelijkheden om haar risicokapitaal uit te breiden. Ik heb hier eerder de verwachting uitgesproken dat dit gepaard zal gaan met een beursgang. Die verwachting houd ik, linksom of rechtsom, staande. Met een coöperatie als rechtsvorm is Rabobank namelijk niet in staat om voldoende kapitaal uit de markt te blijven halen en op termijn succesvol te concurreren met andere, wel beursgenoteerde aanbieders van financiële diensten.

Van het dienen van de ledenbelangen is al niets meer over

Zo’n beursgang. Dat wordt binnen de Rabobank-organisatie beleefd als vloeken in de kerk. Jarenlang was immers het adagium dat er bij de Rabobank geen sprake was van het dienen van aandeelhoudersbelangen maar van ledenbelangen. Van dat dienen van die ledenbelangen is echter al niets meer over. Ook als beursgenoteerde algemene bank kan Rabobank zich proberen te blijven profileren met vrij te maken marketingbudgetten voor lokale sponsoring. Neem van mij maar aan dat dit de bankklanten, lid of niet, werkelijk niets uitmaakt. Het had van meer moed en vooral inzicht getuigd om nu in één keer het roer helemaal om te gooien. Om de veilige haven aan de horizon aan te wijzen en daarheen koers te zetten. Voordat die haven nu bereikt kan worden, moeten er nog talloze nieuwe zee-engtes en onverwacht ondiepe wateren worden bevaren.