Rechter: Rabobank mag krediet niet per direct opzeggen

'Een bank met een gedekte positie is je grootste vijand,' zo stelde topcurator Willem Jan van Andel eerder dit jaar tegen de Tweede Kamer in een hoorzitting over de afdelingen Bijzonder Beheer van banken. En zo lijkt het ook gegaan te zijn met Advistaal, een ingenieursbureau dat in 2010 in de problemen kwam. Dat het niet goed ging met het bedrijf, dat zag Dave Beck ook wel toen hij na het faillissement in juli 2011 bij Advistaal aan de slag ging als curator: van de omzet van ruim 3 miljoen euro, in 2008, was twee jaar later nog maar iets meer dan de helft over. In diezelfde periode was de winst van 233.000 euro omgeslagen in een verlies van 162.000 euro. Maar was het echt nodig dat Rabobank het krediet aan Advistaal per direct opzegde?

Rabobank liep financieel geen enkel risico toen het krediet per direct werd opgezegd

Het ingenieursbureau stond op dat moment immers 42.000 euro in de plus op de Rabo-rekening. En als er al geld werd getrokken van de 300.000 euro kredietfaciliteit, dan was er altijd nog de persoonlijke borgstelling van 50.000 euro die de directeur een halfjaar eerder op aandringen van de bank had getekend. Wilde Advistaal meer dan 80.000 euro lenen, dan moest het bovendien voor elke zes euro die extra werd geleend, voor tien euro aan nog niet betaalde rekeningen van debiteuren in onderpand geven. Nog nooit was er een rentebetaling gemist. De bank zat dan ook in een riante positie toen zij op 28 maart 2011 aan Advistaal meedeelde dat het krediet per direct werd opgezegd, omdat de bank geen vertrouwen meer had in Advistaal.

Rabobank zich van geen kwaad bewust

Advistaal zei vrijwel direct dat het niet mogelijk was om op korte termijn een nieuwe financier te zoeken en dat zij Rabobank aansprakelijk stelde voor alle mogelijke schade die zou volgen. Een maand eerder had Advistaal namelijk een cashflowprognose laten zien, waarin stond dat Advistaal over een paar weken gebruik moest gaan maken van het krediet. Zonder dat krediet, kon Advistaal wel inpakken. Maar Rabobank was zich van geen kwaad bewust. 'U stelt [...] dat de bank u het onmogelijk maakt om uw krediet te herfinancieren bij een andere financiële instelling. De bank kan dit argument niet plaatsen en geeft al haar medewerking aan een mogelijke overstap.' Dat Advistaal not amused was over de abrupte opzegging, daar kon de bankmedewerker nog wel inkomen, zo staat te lezen in de gerechtelijke uitspraak die maandag openbaar werd gemaakt. '[Maar ik heb] ook aangegeven hoe een bank daar tegenaan kijkt. [...] We willen geen verlies financieren.' De bank bleef dan ook onwrikbaar in haar opstelling. De salarissen betaalde de directeur korte tijd uit eigen zak, maar de belastingdienst en belangrijke crediteuren moesten worden gebeld met de mededeling dat zij voorlopig op hun geld moesten wachten. Een paar maanden later volgde het faillissement: UWV, belastingdienst en andere crediteuren werden voor in totaal ruim 550.000 euro gedupeerd, terwijl Rabobank er zonder kleerscheuren van afkwam.

'Als Rabobank langer de tijd had gegeven, dan had Advistaal veel meer mogelijkheden gehad'

Volgens curator Dave Beck heeft de 'verrassende beslissing' van Rabo om het krediet meteen direct op te zeggen geleid tot het faillissement. 'Door de directe opzegging dacht de eigenaar ''het is afgelopen'' en moest hij de handdoek in de ring gooien. Als Rabobank hem langer de tijd had gegeven had Advistaal veel meer mogelijkheden gehad om te herstructureren: met crediteuren om tafel gaan om tot een crediteurenakkoord te komen [waarbij schuldeisers akkoord gaan met een korting op hun schuld, red.], het aanvragen van surseance, of op zoek gaan naar nieuwe financiers. Ook was het in de periode voorafgaand aan de opzegging van het krediet moeilijk om mensen te ontslaan vanwege de deeltijd-WW die eerder was aangevraagd. Als er iets langer de tijd was geweest, was het echter wél mogelijk geweest om mensen te ontslaan en de kosten te verlagen.'

'Advistaal onnodig failliet door Rabobank'

Voor Beck, van RWV Advocaten, is het dan ook duidelijk: Rabobank heeft Advistaal onnodig in een faillisement gedrukt en is daarom aansprakelijk voor het boedeltekort dat is ontstaan. Hij stapte daarom naar de rechter. Die stelde hem op één punt in het gelijk: Rabobank heeft de zorgplicht geschonden door het krediet zo snel op te zeggen, zonder dat de bank daarvoor een zeer dringende reden had (de bank zat er qua zekerheden immers goed voor). De rechter wil echter eerst meer informatie hebben, voordat hij besluit of dat ook betekent dat de bank aansprakelijk is voor het boedeltekort. Wat waren de scenario's als Rabo Advistaal wél langer de tijd had gegeven? Was een faillissement dan te voorkomen? Of was het boedeltekort dan kleiner geweest? Daarover velt de rechter pas later een oordeel. 'Daarover moeten we nog bakkeleien,' zegt Beck. 'We zullen aan de hand van de administratie en verklaringen concreet moeten maken dat het faillissement het directe gevolg was van de kredietopzegging.'

Ziekmakende behandeling in 'ziekenboeg'

Opvallend aan de zaak is dat de afdeling Bijzonder Beheer van Rabobank Den Haag nauwelijks te pas is gekomen aan het dossier Advistaal. De gevreesde 'ziekenboeg' van de bank wordt vaak verweten rücksichtslos met klanten om te gaan: renteverhogingen, kredieten opzeggen, en het eisen dure taxaties, het zijn zaken waar ondernemingen eerder zieker, dan beter van worden. Oud-medewerkers van Rabobank vertelden vorig jaar al aan Follow The Money dat er soms enorme wachtlijsten waren voor de afdeling Bijzonder Beheer, omdat de probleemdossiers zich opstapelden. 'Ik heb dossiers gezien waarbij de onderneming al min of meer failliet was, toen ze bij Bijzonder Beheer kwamen,' zei een oud-medewerker. Zo ook bij Advistaal. 'Er is één gesprek geweest waarbij iemand van Bijzonder Beheer aanwezig was. Namelijk het gesprek waarbij werd aangegeven dat Rabobank geen toekomst meer zag in Advistaal.' Drie dagen later kwam de brief dat het krediet werd opgezegd.

'Het is vreemd dat het krediet van Advistaal is opgezegd, nog voordat ze bij Bijzonder Beheer terecht zijn gekomen'

De rechter rekent dat Rabobank aan. Ondanks het negatieve imago van Bijzonder Beheer, is die afdeling er niet  voor niets, zo stelt de rechter. 'Deze afdeling is er juist op gericht een onderneming in zwaar weer te begeleiden.' 'Het is vreemd dat het krediet van Advistaal is opgezegd, nog voordat ze bij Bijzonder Beheer terecht zijn gekomen,' zegt Beck. 'Die afdeling is volgens de banken toch bedoeld om bedrijven er bovenop te helpen?'

'Afgeleide schade'-claims zelden succesvol

Mocht de rechter meegaan in de redenatie van de curator dat Rabobank verantwoordelijk is voor het faillissement, dan nog is het de vraag of de toenmalige eigenaar van Advistaal daar iets mee opschiet. Hij loopt tegen hetzelfde obstakel aan, als de familie Ter Haar, de voormalige eigenaren van reisconcern Oad die Rabobank voor de rechter sleepte. Mocht de rechter al oordelen dat de bank iets fout heeft gedaan, dan is in principe het bedrijf (in dit geval Oad of Advistaal) de gedupeerde, en niet de eigenaren. (Voormalig) eigenaren kunnen alleen 'afgeleide schade' claimen, en daar gaat de rechter zelden in mee. Rabobank laat in een reactie weten niet te willen reageren, omdat de rechter nog met een oordeel moet komen over de vraag of Rabobank aansprakelijk wordt gesteld voor het boedeltekort. 'Dit betreft een tussenuitspraak. We lopen niet op de uitkomst vooruit.'