Sywert Van Lienden en Bernd Damme waren naast bestuurders van de stichting Hulptroepen Alliantie ook bestuurders van de commerciële bv Relief Goods Alliance (RGA), waarmee zij onder meer de beruchte mondkapjesdeal met de overheid uitvoerden. Via deze bv liepen ook allerlei andere bestellingen voor mondkapjes, die binnenkwamen via de stichting. Zo liepen de belangen van de stichting en de bv dwars door elkaar heen. En dus werd de stichting – een concurrent van de bv – benadeeld.

Voor de rechtbank was deze aantijging van het Openbaar Ministerie (OM) vandaag reden om het duo voorlopig te schorsen, in afwachting van een hoorzitting op 12 mei. Volgens officier van justitie Otto van der Bijl is de schorsing een belangrijke eerste stap om de miljoenenwinst terug te halen bij Van Lienden en zijn zakenpartners.

Vorig jaar mei kwam aan het licht dat Van Lienden en zijn partners heimelijk een deal met de overheid hadden gesloten van 100 miljoen euro voor 40 miljoen mondkapjes. In weerwil van Van Liendens verklaringen dat hij geen winstoogmerk had, bleken ze 20 miljoen euro te hebben verdiend. Ook onthulde Follow the Money dat de leveranciers veel grote bestellingen via RGA lieten lopen, zonder dat aan hun klanten te vertellen. Die dachten zaken te doen met een stichting.

Aansprakelijk stellen

Met de schorsing wil het OM de weg vrijmaken voor juridische acties tegen Van Lienden, Damme en Camille van Gestel, die vorig jaar al terugtrad als bestuurder. De door de rechtbank aangestelde nieuwe bestuurder – advocaat Wouter Jongepier – kan hen aansprakelijk stellen voor benadeling van de stichting. Dat gaat mogelijk om vele miljoenen euro.

Naast deze civiele procedure doet het OM ook strafrechtelijk onderzoek naar Van Lienden en zijn compagnons. Dat volgde op de aangifte van oplichting door uitzendbureau Randstad, dat gratis personeel leverde aan de stichting. In februari van dit jaar werden Van Lienden en zijn zakenpartners aangehouden door de fiscale opsporingsdienst FIOD, die vervolgens hun administratie in beslag nam.

Van Lienden en Damme zijn dus voorwerp van een strafrechtelijk onderzoek naar hun handelen binnen de stichting, terwijl zij tegelijkertijd als bestuurder het belang van de stichting moeten dienen. Die belangen zijn volgens het OM niet met elkaar te verenigen. Zo maken de twee in het kader van de onderzoeken ‘mogelijk aanzienlijke kosten van rechtsbijstand’. Maar als bestuurders beschikken ze over de financiële middelen van de stichting. ‘Hun schorsing [..] ontneemt hen de in elk geval in theorie bestaande mogelijkheid om die financiële middelen ten eigen bate aan te wenden.’

Daarnaast ontneemt de schorsing hen de mogelijkheid, zo stelt het OM, om het civielrechtelijk en strafrechtelijk onderzoek te belemmeren ‘door bijvoorbeeld stromannen als bestuurder te benoemen, de statuten te wijzigen of de administratie zoek te maken of te wijzigen’.

Geldstromen in Sywerts miljoenen

Dat de geldstromen door elkaar liepen, blijkt ook uit het boek Sywerts miljoenen dat eind maart bij Follow the Money verscheen. Daarin beschrijven de auteurs dat de drie ondernemers vrachtkosten maakten in China ten behoeve van de overheidsdeal met Relief Goods Alliance. Miljoenen mondkapjes moesten in het voorjaar van 2020 naar Shanghai gebracht worden. De kosten bedroegen ruim 250 duizend euro, blijkt uit de onderliggende facturen.

Je zou verwachten dat Relief Goods Alliance die kosten op zich nam: dat is immers de vennootschap die de deal met de overheid is aangegaan en waar de winst belandde. Toch stuurde het Chinese transportbedrijf de betreffende facturen aan de Hulptroepen Alliantie. Maar Relief Goods Alliance – en niet de stichting – declareerde deze kosten vervolgens bij de overheid. Deze betaling bleef zo als winst achter in de bv, tenzij de aandeelhouders de betaling tussen Relief Goods Alliance en de stichting hebben verrekend.

De voormalige leveranciers zullen naar verwachting nog jaren verwikkeld zijn in juridische procedures

Mocht die verrekening wel hebben plaatsgevonden, dan is de volgende vraag waarom het trio voor zo’n omslachtige route koos. Waarom werd de Chinese logistieke partner niet gewoon door Relief Goods Alliance betaald? Van Lienden en partners wilden dit niet ophelderen.

Dezelfde vragen spelen rond de inkoop van mondkapjes bij de Nederlandse importeur Fox Medical. Hulptroepen kocht daar in april 2020 grootschalig in, maar verkocht een deel van die mondkapjes aan thuiszorgorganisatie Buurtzorg via RGA.

Het strafrechtelijke onderzoek zal zulke feiten mogelijk ophelderen. Hoe het ook zij, de voormalige leveranciers zullen naar verwachting nog jaren verwikkeld zijn in juridische procedures.