
De coronapandemie zet de wereld op zijn kop. Wie betaalt de rekening? En wie profiteert? Lees meer
Het virus SARS-CoV-2, beter bekend als het coronavirus, dook eind 2019 op in de Chinese provincie Hubei. In een paar weken tijd veroorzaakte het een epidemie, waarna het zich over de rest van de wereld verspreidde. Begin maart 2020 verklaarde de World Health Organisation de ziekte tot een pandemie en gingen landen wereldwijd 'op slot'.
Met het coronavirus is een crisis van historische proporties ontstaan, niet alleen medisch, maar ook economisch. In de vorm van steunfondsen en noodmaatregelpakketen werden bedrijven wereldwijd met vele miljarden op de been gehouden.
Waar met geld gesmeten wordt, liggen misbruik en fraude op de loer. Daarom volgt FTM de ontwikkelingen op de voet. Wie profiteert van de crisis? En welke oplossingen dienen welke belangen?
Minister Conny Helder laat mondkapjesdebat in verwarring ontaarden
20 miljoen mondkapjes van Sywert van Lienden gaan definitief de verbrandingsoven in
Corona en belastingtrucs maken van Pfizer het meest winstgevende bedrijf van Nederland
Viruswaarheid van Willem Engel lijkt uitgeraasd, waar blijft het binnengehaalde kapitaal?
Zes brandende kwesties na het rapport van Deloitte over de mondkapjesdeal
Hoe het gerucht over de vermeende corruptie van Jaap van Dissel de wereld werd ingeholpen
Sywert van Lienden maakte veel meer winst op mondkapjes dan hij het ministerie vertelde
Blijvende Q-koorts krijgt nog minder aandacht dan post-covid
Van zwarte lijst naar chief security: de onwaarschijnlijke carrièreswitch van een ict-criticus
Ministerie van VWS maakt van openbaarmaking corona-documenten een jarenlange opgave
© Ibrahim Rayintakath
Recordwinsten en gesjoemel bij coronacallcenters
Maandelijks betaalde de overheid om en nabij de 50 miljoen euro aan callcenters die voor de GGD bron- en contactonderzoek uitvoeren. Zicht op die uitgaven is er nauwelijks. Eén callcenter declareerde tientallen uren dubbel. ‘Verwerpelijk,’ vindt de GGD. ‘Het is ons niet verboden,’ zegt het callcenter. ‘In het contract staat niet dat het niet mag.’
- Na de eerste golf coronabesmettingen was het kabinet er alles aan gelegen een tweede te voorkomen. Bron- en contactonderzoek was één van de ‘cruciale’ middelen om inzicht te verwerven.
- De GGD kreeg de opdracht dit te regelen. In allerijl werden contracten gesloten met alarmcentrales, maar toen de besmettingen bleven stijgen, schakelden zij hulp in van van zeker twaalf callcenters. De overheid betaalde een gegarandeerd aantal uren voor deze callcenterboom.
- Maar er was lang niet altijd genoeg werk om die uren te vullen. Eén callcenter besloot bron- en contactonderzoekers in te zetten voor een andere klus.
- De GGD en de hoofdaannemer wisten van niets. Als Follow the Money ze confronteert met deze dubbele declaraties, reageren ze geschrokken.
- Dit is tekenend voor de onoverzichtelijke constructie rond coronacallcenters. Tot nu toe is er bitter weinig zicht op de honderden miljoenen euro’s die het bron- en contactonderzoek hebben gekost.
Of zijn medewerkers tijdens de rustige GGD-uren een ‘andere leuke klus’ willen uitvoeren, vraagt een manager van callcenter TDA uit Almere op vrijdagmiddag 1 oktober 2021 in een mail. Het bedrijf voert als onderaannemer bron- en contactonderzoek uit voor de GGD, alleen blijft ‘veel tijd over die niet wordt benut’.
Dus waarom die uren niet nuttig besteden, door te mailen en chatten voor een andere klant? Bron- en contactonderzoek heeft voorrang, schrijft de manager, maar de tijd die ‘over’ is kunnen medewerkers besteden aan internetprovider Budget Mobiel: ‘Degenen die dit willen, worden daarvoor zeer royaal extra beloond.’
Het mailtje van de manager leidt tot discussie onder het personeel. Mag dit zomaar? Voor de uren waarin medewerkers geen bron- en contactonderzoek omhanden hadden, zette de GGD speciaal een ‘online academy’ op, met cursussen Spaans of coderen. Drie mensen gaan op het aanbod in. Zij ontvangen een bonus voor de uren dat ze op het BudgetMobiel-project werken. De rest van het personeel weigert. ‘Het was immoreel,’ zegt een oud-medewerker.
‘We hebben gespeeld met het idee om een melding te doen, maar waren bang dat we onszelf daarmee in de problemen zouden brengen,’ zegt een ander. Ondertussen weet Budget Mobiel niet beter dan dat TDA overcapaciteit heeft en die uren tegen een gereduceerd tarief aanbiedt. ‘Over dubbel declareren was ons niets bekend,’ meldt een woordvoerder.
Hoewel het project tot eind 2021 zou duren, trekt TDA er al na enkele weken de stekker uit: de coronabesmettingen lopen zo hoog op dat alle medewerkers weer fulltime bron- en contactonderzoek moeten doen. In totaal factureert het bedrijf 81 uur dubbel, blijkt uit navraag. ‘Een inschattingsfout,’ noemt salesmanager Robert Trots dit nu.
Als Follow the Money de kwestie voorlegt bij de opdrachtgevers van TDA, leidt dit tot geschokte reacties: er blijkt bij hen niets over bekend. ‘We vinden deze handelswijze verwerpelijk en veroordelen dit ten zeerste,’ meldt koepelorganisatie GGD GHOR. ‘Wij beraden ons op vervolgstappen.’
Alarmcentrale SOS International, de GGD-contractpartner voor het bron- en contactonderzoek, meldt ‘zeer geschrokken’ te zijn. ‘Indien medewerkers ingezet zijn voor andere betaalde werkzaamheden, zullen we erop toezien dat GGD GHOR gecompenseerd wordt.’

Ook de directe opdrachtgever van TDA, callcenterbedrijf Yource, noemt de handelwijze ‘verwerpelijk’. Een woordvoerder: ‘We waren hier niet van op de hoogte en keuren dit vanzelfsprekend aan alle kanten af.’
Branchevereniging Klantenservicefederatie (KSF) meldt dat het ‘absoluut niet gebruikelijk is’ dat callcentermedewerkers zonder specifieke afspraken voor twee klanten tegelijk worden ingezet. ‘We sporen bevoegde instanties aan tot onderzoek en zo nodig om vervolgstappen te zetten.’
‘We begaven ons op enigszins glad ijs’
Met terugwerkende kracht stelt salesmanager Trots dat TDA zich ‘onvoldoende realiseerde dat we ons op enigszins glad ijs begaven’. Trots: ‘Ik snap de ophef. Maar het is ons niet verboden. In het contract staat niet dat wat wij hebben gedaan niet mag.’
‘De GGD heeft hierdoor niets extra’s betaald,’ vervolgt hij. ‘We stuurden iedere week een factuur voor de mensen die we hadden ingepland en waar de GGD om vroeg. Zij waren ook beschikbaar.’ TDA ‘betreurt’ nu dat dit niet is besproken met opdrachtgevers: ‘We gaan dit in overleg proberen recht te zetten.’
Hoofdaannemer SOS International bevestigt dat over de constructie bij TDA contractueel niets was afgesproken: ‘Wij hebben nooit gedacht dat een dergelijke situatie zich zou voordoen.’
Daarop is dan ook niet gecontroleerd. SOS International checkte steekproefsgewijs of de declaraties van onderaannemers rechtmatig waren. Maar of medewerkers tijdens GGD-uren ook voor andere klanten zijn ingezet? ‘Dit komt helaas niet naar voren bij de audit,’ meldt SOS International.
Onterecht ingelogd
In België loopt op dit moment een strafrechtelijk onderzoek naar gesjoemel bij het bron- en contactonderzoek. De Vlaamse krant Het Laatste Nieuws berichtte vorig jaar november dat een van de betrokken bedrijven systematisch personeel op andere projecten liet werken. Het gaat om Mifratel, een dochteronderneming van het Nederlandse callcenter Yource.
In België zouden bijna veertig medewerkers alleen op papier beschikbaar zijn voor bron- en contactonderzoek; in werkelijkheid voerden ze werkzaamheden uit voor andere klanten of werkten ze op de IT-afdeling. De zaak kwam aan het rollen door een klokkenluider die interne documenten deelde met de Vlaamse krant.
‘We zijn daar enorm van geschrokken omdat dit absoluut niet in lijn is met waar wij als Yource voor staan,’ meldde Yource daarover op haar website. De Belgische overheid deed aangifte tegen het bedrijf wegens vermoedens van fraude.
In Nederland kreeg de Belgische zaak weinig ruchtbaarheid. Naast het strafrechtelijke onderzoek deed ook consultancybureau Deloitte in opdracht van de Belgische overheid een audit. Het ging om een data-onderzoek naar alle geldstromen binnen het Belgische contactonderzoek. Dat schiep weinig duidelijkheid: fraude kon worden uitgesloten noch vastgesteld, concludeerde Deloitte in maart. Wel werd er voor 25 miljoen euro aan afwijkende facturen gevonden, waarvan een deel logisch verklaarbaar. Om het strafrechtelijke onderzoek niet in de weg te zitten, keek Deloitte niet naar de facturen van Yource.
Vlak na de Belgische mediapublicaties legde de Nederlandse Yource-topman Ronald Smit tijdelijk zijn functie neer bij de Nederlandse branchevereniging Klantenservice Federatie (KSF). ‘Er is geen reden om aan te nemen dat de in België ontstane situatie bij Mifratel ook voor de Nederlandse organisatie aan de orde is. Echter, om objectief te blijven, hebben we in overleg besloten dat ik mijn bestuursfunctie van de KSF tijdelijk neerleg lopende het onderzoek in België,’ meldde Smit hierover. In maart stapte hij definitief op: hij zei de bestuurswerkzaamheden niet langer te kunnen combineren met zijn andere baan.
Smit bekleedt bij Yource de functie van Chief Operations Officer (COO). Aan het hoofd van het internationale bedrijf, dat zichzelf profileert als marktleider in de Benelux, staat CEO Robin Jansen. Hij werd in april genomineerd voor de Rotterdamse Ondernemersprijs.
Tijdens de coronacrisis nam Yource callcenter Cendris over van PostNL. Sindsdien is Yource het op een na grootste callcenter in Nederland met een omzet van zo'n 290 miljoen euro in 2021.
Dat de werkwijze van TDA onopgemerkt bleef, is tekenend voor de onoverzichtelijke constructie rond coronacallcenters die twee jaar geleden ontstond. Tot nu toe is er weinig zicht op de vele honderden miljoenen euro’s die de bron- en contactonderzoeken hebben gekost. De totale kosten zijn nergens terug te vinden.
De GGD GHOR meldt alleen dat ‘kritisch wordt gekeken’ naar de bestedingen en er op dit moment een extern onderzoek loopt naar de facturatie door hoofdaannemer SOS International. Welk bureau dit uitvoert en wanneer de uitkomst wordt verwacht, wil de GGD GHOR niet zeggen.
Duidelijk is wel dat contractpartners van de GGD GHOR tijdens corona miljoenenwinsten maakten. Follow the Money beschreef eerder hoe vrijwel ieder callcenter in Nederland een stuk van de taart kreeg. De eerste handtekeningen werden zo’n twee jaar geleden gezet, toen de eerste coronagolf was weggeëbd.
Bron- en contactonderzoek ‘cruciaal’ voor inzicht
Om een tweede golf besmettingen te voorkomen, is het devies ‘testen, testen, testen’ en bij elke besmetting bron- en contactonderzoek uitvoeren, vertellen Rutte en De Jonge tijdens de persconferentie van 6 mei 2020. ‘Dat is cruciaal voor het inzicht dat we nodig hebben om overal waar het virus weer opliert, het vuurtje snel weer uit te kunnen trappen,’ zegt De Jonge.
Achter de schermen moet een stuurgroep onder leiding van Margreet de Graaf, destijds directeur Publieke Gezondheid bij Veiligheidsregio Fryslân, binnen twee weken een opschalingsplan presenteren. Als op 1 juni voor heel Nederland de teststraten open gaan, stijgt het aantal bron- en contactonderzoeken exponentieel, is de verwachting. De GGD moet daarop voorbereid zijn.
‘Het plan kwam onder stoom en kokend water tot stand,’ zegt De Graaf. Via een ‘hotline’ schakelt ze met consultancyfirma McKinsey, die door VWS is gevraagd om te adviseren: hoeveel capaciteit is er nodig? Wat moeten nieuwe bron- en contactonderzoekers weten voor ze gaan bellen? En hoe bewaak je de kwaliteit van het onderzoek?
Op 15 mei kondigt De Graaf aan dat vanaf juni dagelijks 2400 bron- en contactonderzoeken kunnen plaatsvinden: de regionale GGD’en krijgen ondersteuning van een landelijk callcenter dat de benodigde extra capaciteit moet leveren.
Het aantrekken van samenwerkingspartners is gezien de beperkte mankracht bij de GGD onvermijdelijk. ‘We kregen enorm veel aanbiedingen van geïnteresseerde bedrijven; iedereen wil zo’n klus. Maar tijd voor een aanbesteding was er niet,’ zegt De Graaf.
De GGD verdeelt de opdracht onder vijf organisaties: noodhulporganisatie Rode Kruis en alarmcentrales ANWB, Eurocross, VHD en SOS International. ‘Je hebt geen tijd om na te gaan: wie wordt hier uiteindelijk rijker van,’ zegt De Graaf. ‘Je moet je in korte tijd een beeld vormen: welke partij is in staat om uitvoering aan te geven aan de opdracht?’
SOS International vervult al snel een sleutelrol: ‘We kregen ook de opdracht van de GGD GHOR om de landelijke coördinatie te doen en de capaciteitsverdeling tussen de GGD’en en de landelijke schil te regelen’, zei SOS International-directeur Marco Vianen hier eerder over. Het bedrijf is onderdeel van CED Group, dat sinds 2018 in handen is van de Franse private-equitypartij BlackFin Capital Partners.
Als de stuurgroep van De Graaf haar plan oplevert, is nog niet duidelijk hoe kostbaar de klus uiteindelijk zal worden: in eerste instantie lijkt het te gaan om een bedrag van 35 miljoen euro tot eind 2020.
Dat blijkt al snel te weinig. Als de tweede coronagolf zich in het najaar aandient, stijgen de besmettingen zo hard dat VWS het bron- en contactonderzoek verder wil uitbreiden. ‘Ik kan niet duidelijk genoeg zijn,’ meldt De Jonge daarover in oktober 2020 aan de Kamer. ‘Kosten mogen geen rol spelen in het opschalen.’
In overleg met de GGD wordt besloten de capaciteit van het landelijke callcenter te verhogen. Dat begon met 550 fulltime medewerkers, maar moet stijgen naar een bezetting van minimaal 4100 fte per dag: van oktober 2020 tot juli 2021 betaalt VWS iedere maand 48 miljoen euro (ex btw) aan de GGD GHOR, zo blijkt uit een dienstverleningsovereenkomst die beide partijen eind 2020 ondertekenen. In de eerste helft van 2021 was dit bijna 52 miljoen per maand, meldt VWS.
Behalve het bron- en contactonderzoek liet de GGD twee andere grote coronabeldiensten door callcenters uitvoeren: de afsprakenlijn voor testen en voor vaccinaties.
In mei 2020 huurt GGD GHOR het internationale, beursgenoteerde bedrijf Teleperformance in om telefoontjes af te handelen van mensen die zich op corona willen laten testen.
In eerste instantie is tot eind 2020 30 miljoen euro beschikbaar. Dat blijkt al snel te weinig: vanaf augustus stijgt het aantal telefoontjes zo rap, dat het oorspronkelijke bedrag meer dan drie keer over de kop gaat: VWS stelt het beschikbare bedrag bij van 30 naar 104 miljoen euro. Voor het eerste half jaar van 2021 is liefst 185 miljoen euro beschikbaar, met name omdat in december 2020 ook een vaccinatielijn wordt opgetuigd.
De onderhandse procedure waarmee dat gebeurt, stuit op weerstand: Trouw publiceert een kritisch artikel over de slechte onderbouwing van de aanbesteding eind 2020 en de FNV vraagt aandacht voor de onderbetaling van medewerkers van Teleperformance. Naast een laag salaris – zo’n 10 euro per uur – bouwen zij geen pensioen op en krijgen ze toiletbezoek niet uitbetaald.
Wereldwijd lopen rechtszaken van oud-medewerkers wegens schendingen van het arbeidsrecht. Recent oordeelde de kantonrechter in Nederland nog dat Teleperformance medewerkers met terugwerkende kracht salaris moet uitbetalen: het bedrijf weigerde de tijd te vergoeden die het een medewerker kostte om de computer op te starten en in te loggen in het systeem.
De GGD GHOR meldde eerder dat Teleperformance ‘de enige juiste keuze’ was voor de vaccinatielijn, omdat het bedrijf bekend is met de werkwijze en op zeer korte termijn kan zorgen voor de techniek, infrastructuur en menskracht.
Naast de vaccinatielijn, voert het bedrijf ook als onderaannemer van SOS International bron- en contactonderzoek uit. ‘We zijn trots op de bijdrage die we als organisatie hebben geleverd aan de bestrijding van de pandemie’, meldt het bedrijf aan Follow the Money.
De winst van de Nederlandse tak van Teleperformance groeide van 4,2 ton in 2019 naar 21 miljoen euro in 2020: een stijging van 4800 procent. Dit was volgens het jaarverslag grotendeels te danken aan het ‘GGD/COVID-project’.
De cijfers over 2021 zijn nog niet gedeponeerd. Wel achterhaalde vakblad CustomerFirst de omzet van Teleperformance over 2021; die bedroeg een half miljard euro. In 2019 zette het bedrijf nog geen 100 miljoen per jaar om. Teleperformance is nu op afstand het grootste callcenter in Nederland.
De internationale moedermaatschappij van het beursgenoteerde bedrijf – dat actief is in 88 landen – publiceerde al wel een jaarverslag over 2021. Daarin staat het Nederlandse Covid-project expliciet vermeld als winstmaker.
Vertraging, gedoe, chaos
Voor het landelijke callcenter met bron- en contactonderzoekers regelt SOS International zeker driekwart van de bezetting. Het bedrijf schakelt vijf onderaannemers in, waarvan het Rotterdamse bedrijf Yource lange tijd de grootste is. Op zijn beurt huurt Yource zes onderaannemers in, waaronder TDA. Uitzendbureaus starten massale wervingscampagnes en in het najaar van 2020 groeit het aantal bron- en contactonderzoekers met 350 per week.
Eind oktober 2020 schrijft De Volkskrant over de problemen waar de uit de grond gestampte organisatie mee te maken krijgt: de werkwijze wordt steeds aangepast, de techniek hapert en regionale GGD’en hebben allerlei verschillende registratiemethoden. Het levert vertraging op en gedoe.

‘Het was chaos,’ zegt een oud-medewerker van Yource die als coördinator op het project werkte. ‘We hadden enorm veel data maar geen middelen om die geautomatiseerd te verwerken. Rapportages stuurden we daarom in grote excel-bestanden naar de GGD.’
Vanwege het wisselende aantal besmettingen varieert de hoeveelheid werk bij het bron- en contactonderzoek enorm. Op sommige dagen is er nauwelijks iets te doen, dan is het weer zo druk de callcenter-medewerkers het bron- en contactonderzoek slechts zeer beperkt kunnen uitvoeren. Regionale GGD’en huren zelf ook callcenters in ter ondersteuning. Dat zijn grotendeels dezelfde centers, die ook voor de landelijke organisatie actief zijn.
In januari 2021 meldt RTL Nieuws dat door een datalek bij de GGD gehandeld wordt in adresgegevens van miljoenen Nederlanders. ‘Er kwam steeds een nieuwe crisis binnen de crisis,’ zegt oud-GGD-directeur Margreet de Graaf. ‘Als je in die hectiek voorstelt om de afspraken te evalueren, kijkt iedereen je aan alsof ze water zien branden.’
‘Pas na een hele tijd geld verbranden zijn er afspraken over op- en afschalen gemaakt’
Voor de bedrijven blijkt het GGD-project een kip met gouden eieren. ‘De opdracht was zeer ongebruikelijk,’ zegt een consultant die tijdelijk voor een van de callcenters werkte. ‘Iedereen in de branche zou het advies hebben gegeven: zet een flexibele bezetting in en maak afspraken dat je het aantal medewerkers snel kunt op- en afschalen. Die afspraken zijn er uiteindelijk gekomen, maar pas na een hele tijd geld verbranden.’
Een jaar lang betaalt de overheid een gegarandeerd aantal fte’s voor het landelijke callcenter, onafhankelijk van de drukte. Eén van die fte’s is een Groningse student, die anoniem wil blijven. Haar bijbaan als bron- en contactonderzoeker is de meest relaxte die ze ooit had. ‘Ik had een contract bij Yource voor 16 tot 24 uur per week en werd altijd 24 uur ingepland, ook als er niets te doen was,’ zegt ze. ‘Soms had ik een week of twee nauwelijks gewerkt. Dan kregen we in de ochtend bericht: geen cases, dus dan waren we vrij. Toch kregen we gewoon uitbetaald.’
Vanaf juli 2021 veranderen de afspraken met de GGD GHOR: van een gegarandeerde urenafname gaat de GGD over op een flexibel model. De bezetting in de callcenters is vanaf dat moment meer afhankelijk van het aantal besmettingen.
In juli 2021 wordt ook het uurtarief aangepast. Tot juli 2021 betaalde de GGD GHOR 39,50 euro per uur voor een bron- en contactonderzoeker aan hoofdaannemer SOS International. Daarna is dat 37,50, liet het bedrijf vorig jaar weten.
Volgens SOS International ligt dit niet ver boven het marktgemiddelde. Eerder schreef Follow the Money dat alles boven de 32,50 euro per uur niet marktconform is.
Meerdere onderaannemers van Yource en SOS International bevestigen nu dat zij rond de 30 euro per uur verdienden. ‘Daar konden we een prima jaar mee draaien,’ meldt callcenter Soleo, dat volgens een woordvoerder zo’n 10 procent van de jaaromzet over 2021 uit het GGD-project haalde.
De GGD GHOR betaalde uurtarieven voor medewerkers met minimaal hbo werk- en denkniveau, digitale en communicatieve vaardigheden en een goede beheersing van de Engelse taal. In de praktijk voldeed lang niet iedere medewerker aan die eisen. ‘Toen ik bij Yource kwam werken in augustus 2020 was nauwelijks sprake van screening,’ zegt een oud-medewerker. ‘Iedereen die een beetje fatsoenlijk Nederlands sprak kon aan de slag.’ ‘Hoe meer mensen ze in dienst namen, hoe meer koppen ze konden verkopen,’ zegt een oud-medewerker van callcenter TDA.
'Dit herkennen wij niet', meldt de GGD GHOR. En dat stellen ook de callcenters. Ze verwijzen allemaal naar maandelijkse kwaliteitscontroles die speciaal hiervoor waren ingericht. 'Haalden leveranciers de score niet dan werden verbetertrajecten afgesproken', stelt de GGD GHOR.
De lonen van medewerkers – die grotendeels onder de callcenter-CAO vielen – lagen tussen de 11 en 13 euro bruto per uur. Werknemers die in dienst van de GGD bron- en contactonderzoek uitvoerden, kregen daarentegen tussen de 17 tot 20 euro per uur.
Nóg twee contracten voor SOS International
Dankzij het GGD-contract beleefde hoofdaannemer SOS International een recordjaar. De moedermaatschappij van het bedrijf, CED Group, rapporteerde ruim 22 miljoen euro winst in 2020; een stijging van liefst 2000 procent ten opzichte van 2019, toen het bedrijf nog geen miljoen euro resultaat behaalde. De omzet steeg van 176 miljoen in 2019 naar 265 miljoen in 2020.
Het Nederlandse Covid-project wordt in het jaarverslag expliciet genoemd als de belangrijkste commerciële kans van 2020.
Cijfers over 2021 zijn nog niet bekend, maar de kans is groot dat deze commerciële kansen niet ineens zijn opgedroogd. Behalve het bron- en contactonderzoek kreeg SOS International er vorig jaar nog twee GGD-contracten bij, zonder dat andere partijen de kans kregen een offerte uit te brengen.
Directe gunning van de medische vaccinatielijn aan SOS International zorgde voor een ‘snellere start van de dienstverlening’
Vanaf 9 januari 2021 mocht het bedrijf de ‘medische informatielijn voor vaccineren’ uitvoeren, met informatie en adviezen over coronavaccins. Directe gunning aan SOS International had volgens de GGD GHOR een ‘groot implementatievoordeel’ en zorgde voor een ‘snellere start van de dienstverlening’ dan wanneer een uitgebreide aanbestedingsprocedure zou zijn gevolgd.
In november vorig jaar kreeg SOS International ook de uitvoering van informatiedienst ‘Vragen over corona’ toebedeeld, waarmee de GGD GHOR informatie over het virus en vaccinaties toegankelijker wilde maken. Vanwege de medische informatielijn had SOS International al ‘de nodige kennis’, stelt de GGD GHOR. En omdat er inmiddels een openbaar aanbestedingstraject liep, waar de vragenlijnen onderdeel van zouden gaan worden, mocht het bedrijf tot die tijd beide opdrachten uitvoeren.
Die openbare aanbestedingsprocedure startte de GGD GHOR in augustus vorig jaar. Zij zocht vijf organisaties om de komende vier jaar lang al het klantencontact rond corona uit te voeren. Het beschikbare bedrag: 2 miljard euro.
Het nieuwe contract zou ingaan op 1 januari 2022, maar dat liep anders. De GGD GHOR heeft weliswaar vijf contractpartners uitgekozen, maar onduidelijk is nog hoe de klus zal worden verdeeld. In de tussentijd veranderde het testbeleid: sinds april hoeven alleen specifieke doelgroepen zich laten testen bij de GGD.
Vooralsnog gelden de oorspronkelijke contracten met onder andere SOS International dus nog. Het bedrijf is overigens niet een van de vijf nieuwe partners, want: ‘Inmiddels hebben we onze reguliere alarmcentrale-activiteiten weer volledig kunnen hervatten.’
‘De argumentatie rammelt’
Dat SOS International vorig jaar zonder ruchtbaarheid nog twee GGD-opdrachten kreeg, roept vragen op bij hoogleraar aanbestedingsrecht Elisabetta Manunza. Op verzoek bestudeert ze de onderbouwing die de GGD GHOR naar Follow the Money opstuurde.
‘De argumentatie rammelt. Ik zie alleen niet goed doordachte doelmatigheidsoverwegingen’, zegt Manunza. Zo woog bij de medische informatielijn mee dat SOS International al actief was voor het bron- en contactonderzoek en dat mensen met medische profielen in dienst waren. ‘Kortom: het was makkelijk om die partij te nemen,’ zegt Manunza. ‘Zulke overwegingen zouden geen rol moeten spelen.’ De argumenten noemt Manunza ‘doelmatig noch rechtmatig’: 'Eigenlijk komt hierin naar voren wat we via het aanbestedingsrecht willen vermijden: dat er richting een partij wordt gekozen zonder andere opties te verkennen.’
De contracten wil de GGD GHOR niet bekendmaken. De koepel meldt alleen dat de gezamenlijke waarde ‘enkele procenten’ van de overeenkomst voor het bron- en contactonderzoek betreft. Het is daarmee uitgesloten dat dit bedrag onder de aanbestedingsdrempel ligt, die voor enkelvoudige, onderhandse procedures is vastgesteld op 50.000 euro.
‘Aanbestedingen verplichten de overheid om heel goed na te denken,’ zegt Manunza, ‘Zodat het geld goed besteed wordt en de rechten van burgers gewaarborgd zijn.’ Ze wijst erop dat instanties bij spoed een versnelde procedure kunnen gebruiken, waarbij partijen binnen tien dagen een voorstel moeten indienen. ‘Je kan het heel goed rechtmatig doen,’ zegt ze.
Het overslaan van dit soort regels omwille van tijd brengt risico’s mee. ‘Je weet niet of een andere partij het net zo goed had gekund voor de helft van de prijs. Het ontbreken van concurrentie kan de samenleving veel geld kosten en brengt onze rechtsstaat in gevaar.’
Met dank aan Judith Spanjers en Siem Eikelenboom
34 Bijdragen
willem feijen
Ik heb indertijd binnen de UWV meegewerkt in het WIA project (een project om de WIA regeling te ondersteunen met een geavanceerd computersysteem) van de UWV waar een projectmanager in maand 2 in een zaal vol externen woorden van gelijke strekking gebruikte. Daarna werd het heel snel heel ingewikkeld. Daar hadden namelijk erg veel partijen baad bij.
John Janssen 4
Verwerpelijk? Natuurlijk, maar zo gauw men te maken krijgt kommersjeele boys and girls die prestatiebonussen krijgen, verdwijnt vaak de integriteit als sneeuw voor de spreekwoordelijke zon.
En in dit soort gevallen helemaal natuurlijk! Overheidsgelden, so who cares?
Straks mag onze klimaatpaus Jetten x miljarden uitgeven aan vette projecten voor een heerlijk energietransitie banket. De gieren zitten al op de boomtakken in Den Haag.
allard de Jaager 6
John JanssenJohn Janssen 4
allard de JaagerWietze van der Meulen 6
John JanssenGeert Bomert
Is Rutger Bregman wel donateur?
Denk het niet, waarschijnlijk bezig met rectificatie van de titel ‘de meeste mensen deugen’
Rinus ten Haaf 3
Geert BomertHelaas zijn we niet in staat in onze rechtsstaat juist deze kleine groep hard en adequaat aan te pakken.
Erger nog, deze groep is er uiterst bedreven in om juridisch volledig buiten schot te blijven. Nog problematischer vind ik het dat onder het motto "ze zijn niet veroordeeld , dus onschuldig" herhaling altijd dreigt.
In mijn ogen betekent "groot verlies aan vertrouwen" dat je 3x na moet denken en alles goed moet checken voordat je met deze mensen/organisaties etc etc opnieuw in zee gaat, zeker waar het grote overheidsopdrachten betreft.
Dat is in mijn ogen een gezonde vorm van liberale marktwerking: een open en transparante markt, waarbij dubieuze praktijken keihard afgestraft kunnen worden op basis van verlies van vertrouwen.
Dilemma:
Dit speelde natuurlijk ook bij de toeslagenaffaire: Wat daar in mijn ogen vooral is mis gegaan is dat ten eerste het schaamteloos misbruik niet of nauwelijks van toepassing was, (geen basis voor verlies aan vertrouwen), ten tweede er zeker ook niet "3x goed is nagedacht" , laat staan dat "herhaalde feiten" fatsoenlijk gecheckt zijn.
Vincent Huijbers 9
Met het argument van nood breekt wetten worden de eigen regels aan de kant geschoven om van de nood een deugd te maken. Om de onmacht te verbloemen is er voldoende (publiek) geld beschikbaar. Maar het deugde niet. En dat vraagt om antwoorden en verantwoordelijkheid.
Rutte heeft het over een robuuste bestuurscultuur maar is deze manier van besturen niet precies het probleem? De uitvoering lijkt te worden geoutsourced en daarmee de controle en verantwoording ook. De vele excuses op tal van dossiers lijken dan ook weinig om het lijf te hebben. Een formaliteit in plaats van oprechte betrokkenheid (die er niet lijkt te zijn als je uitgaat van de vele onhandige media optredens).
Het meest zorgelijk is dat de politiek (en de kiezer) er genoegen mee lijkt te nemen. Op naar de volgende excuses.
ben wellerdieck 4
Vincent HuijbersHet zit in de genen van een neoliberale overheid, gemeenschapsgeld overhevelen naar particuliere zakken.
John Janssen 4
Vincent HuijbersEr wordt steeds weer iets bevestigd! Het steeds weer falen. Rutte benaderd deze job als een Manager ("ik ben ingehuurd. bla bla bla"), maar hij vergeet te managen. Hij ziet niet dat die robuuste bestuurscultuur al zeer lang een excuuscultuur is verworden.
En op naar de volgende crisis.
Vincent Huijbers 9
John JanssenDe enige reden dat dit stand houdt is dat we ongelofelijk rijk zijn en de maatschappelijke onrust beperkt blijft of eenvoudig met een zak geld te temmen is. Het tekort bij de overheid passen we met zijn allen bij. Tenminste. Degene die belasting betalen.
John Janssen 4
Vincent HuijbersDirk-Jan van Waaijen 1
John JanssenJeroen van Beek 2
John JanssenJohn Janssen 4
Jeroen van BeekMarc Fahrner 7
Vincent HuijbersFrank Smit 1
Jan Ooms 10
Frank SmitHans Veldhuis 2
Verder is het een kwestie van efficiënte bedrijfsvoering als je € 30 per uur ontvangt en de werkzaamheden kunt laten uitvoeren door werknemer die tussen de € 11 en € 20 per uur ontvangen. Het is gewoon afgesproken tussen twee partijen.
En achteraf is het makkelijk kritiek geven over een crisis situatie.
Jolien de Vries 1
Hans VeldhuisEn slecht onderbouwde kritiek geven is makkelijk, maar terugblikken op basis van feiten lijkt me essentieel na een crisis.
John Janssen 4
Jolien de VriesPetrus Harts 3
Hans Veldhuis" Eén callcenter declareerde tientallen uren dubbel. "
Oei! Dat kon wel eens over meer dan duizend euro gaan, nietwaar?
Met alle respect voor het geweldige werk van FTM, dit is weer een artikel wat 'de koe in de kont kijkt' op z'n Brabants gezegd.
Contracten zijn - staat keurig in het artikel - onder zeer grote druk tot stand gekomen. Om dan een jaar later te constateren dat daarbij beperkt ongelukken zijn gebeurd, is eh....de koe in de kont kijken dus.
Achteraf is het makkelijk lullen over een crisis.
[ off topic: ik ben flink op de koffie gekomen in de MKZ crisis omdat het mes twee kanten op kan vallen. Die contact centra weten namelijk ook dat als de crisis eenmaal voorbij is, de ministeries soms héél erg ver gaan om niet of in elk geval niet alles te betalen. En dan kun je best naar de rechter, maar dan ben je zo 4 jaar verder ]
Karel Eigenraam 1
Dinet Koopman 3
Karel EigenraamIk werk zelf in de GGz.
Gerard van Dijk 6
Jan Ooms 10
Gerard van DijkKleine aanvulling:
Niks ‘dreigt te prevaleren’, maar ‘prevaleert’, punt!
Pieter Jongejan 7
Gerard van DijkDe gevestigde (internationsle) machten zijn door het gratis geld steeds machtiger geworden en proberen het bestaande systeem zoveel mogelijk in hun voordeel te veranderen. Verdragen moeten koste wat kost gehandhaafd blijven als deze in het voordeel van de machthebbers werken (schadevergoeding bij overtreding) maar mogen worden veranderd als dit in hun voordeel is. (tijden veranderen, nood breekt wet zonder schadevergoeding). Deze dubbele moraal is stuitend. (Let op het nieuwe EU voorstel van Macron)
De nieuwe bestuurscultuur bestaat uit het delegeren van politieke verantwoordelijkheden naar instituties, die inmiddels gecontroleerd worden door private commerciele partijen. Dit gebeurt onder het mom dar alleen deze commerciele partijen de vereiste kennis in huis hebben. Hoe zwakker de regering en de Tweede Kamer hoe sterker de commerciele partijen en hoe lager de lonen en vooral de pensioenen (want de meeste gepensioneerden kunnen zich niet verdedigen).
Fré van Limpt 1
Ik was in 2021 aspirant-BCO'er en heb toen aan het Rode Kruis een brief geschreven.
Brief aan het Rode Kruis n.a.v. diefstal persoonsgegevens door medewerkers GGD afd. Bron- en Contactonderzoek Covid-19 (BCO)
' [plaatsnaam] 29-01-2021,
Beste …,
Dit is veel groter dan het voorval van de dataroof alleen. Natuurlijk spreken de leiding van de GGD en verantwoordelijke politici hun afschuw erover uit. Natuurlijk neemt het Rode Kruis haar maatregelen in de vorm van een antwoordprotocol, maar er is wel een aantal dingen te zeggen over de achtergrond van deze affaire.
Op 19 januari had ik een training over HPZoneLite [het registratiesysteem voor BCO, fvl]. Die werd gegeven door R. [naam bij mij bekend, fvl]
Ik volg, als lid van een democratie en als lid van Bits of Freedom
https://www.bitsoffreedom.nl/, met bezorgde interesse hoe regelmatig nonchalant wordt omgesprongen met onze digitale rechten (zie o.a. 'Alle dossiers' op de website van BoF).
Het Rode Kruis drukt aspirant BCO'ers terecht op het hart dat zij met privégegevens van burgers omgaan. Ik was daarom benieuwd op welke manier een BSN in HPZoneLite terecht komt en vroeg aan R. of er gevallen bekend waren waarin dat in de haast misschien wel eens -bijvoorbeeld- per mail gebeurde (terwijl Google de servers afzoekt naar gegevens uit mails als materiaal voor zijn algoritmes).
Niet meer en niet minder dan een kritische vraag van een betrokken cursist die wil weten waar hij aan begint.
(Zie vervolg)
Fré van Limpt 1
Haar reactie was typerend: 'HPZoneLite is een veilig systeem.' Zij gaf geen antwoord op mijn vraag, maar schoot in de verdediging.
Een dergelijke reactie vind ik problematisch, vooral omdat medewerkers van de GGD naar hun leidinggevenden regelmatig alarmerende signalen hebben uitgezonden, die niet serieus werden genomen.
Haar reactie maakte duidelijk dat de privaatrechtelijke kant van het werk niet aan de orde was in de training. Dat die wel degelijk zeer urgent in het nieuws kwam weten we nu, inclusief de gevolgen: burgers die hun overheid niet meer vertrouwen.
Ook typerend vind ik dat aan het einde van de
training een van haar collega’s zei: 'Ik kan me voorstellen dat jullie om te oefenen graag wat rondkijken in HPZoneLite.' Ik zei: 'Ik vind het onbegrijpelijk dat wij hier van het Rode Kruis toestemming voor krijgen. Ik blijf er met mijn vingers vanaf.'
Op 28 januari 2021 zei Jaap-Henk Hoepman
https://www.cs.ru.nl/J.H.Hoepman/about.html, een autoriteit op het gebied van (bescherming van) privacy, op het 8-uur journaal naar aanleiding van de (inmiddels haastig verwijderde) exportfunctie in HPZoneLite: 'Dan krijg je dit soort verschrikkelijke consequenties.'
Door deze handel in privégegevens is één ding duidelijk geworden. Bij overheden en grote instellingen bestaat nog steeds een ontstellend gebrek aan kennis van, kritisch denken over, gepaard met een bijna kinderlijk vertrouwen in geautomatiseerde systemen. Dat is een groot probleem en vormt een bedreiging van onze democratie.
(zie vervolg)
Fré van Limpt 1
Tot slot het volgende.
Het Rode Kruis is niet direct verantwoordelijk voor dataroof bij de GGD.
Wel kan de organisatie zich bezinnen op uitspraken van haar medewerkers, zoals welke ik hiervoor heb genoemd.
Dat BCO'ers vanuit huis moeten werken is een probleem. In een telefooncarrousel zijn in principe controle en eventueel aangifte bij de politie mogelijk. In de huidige situatie kan het Rode Kruis slechts hopen dat iedereen zich verantwoordelijk gedraagt. '
Yvette Bongers
Fré van LimptTheo van Beuningen 4
Chris de Boer
Dat klinkt mij niet heel vreemd in de oren.
TDA is - net als Yource en Teleperformance (en vele anderen) een facilitair callcenter. Zij halen hun omzet binnen middels afhandeling van telefoontjes, chats en mails. Meestal vindt afbetaling per stuk plaats. In die zin vind ik het te verdedigen dat je als call agent gaat 'blenden': je verricht dan niet alleen werkzaamheden voor je hoofdproject, maar pakt ook werk van andere projecten erbij.
Hier iemand die in zijn studietijd zelf in een callcenter werkte (2011) en ook meerdere projecten draaide.
Jolien de Vries 1
Chris de Boer