
Gaat het echt beter met ons wanneer de economie groeit? Lees meer
'De economie groeit, dus het gaat goed met Nederland.' Dit soort uitspraken hoor je vast wel eens voorbij komen. Maar klopt dat wel? Waar praten we nu eigenlijk over als we het over de economie hebben?
Economie is een sociale wetenschap – het gaat over mensen en hun interactie. In veel economische discussies is deze menselijke factor alleen ver te zoeken en wordt er vooral gegoocheld met cijfertjes. Economie wordt zo een onnavolgbaar onderwerp voor iedereen die niet van wiskunde houdt; en daar lijdt het maatschappelijk debat onder. Economische argumenten worden regelmatig op dogmatische wijze ingezet om politieke besluiten te legitimeren – zonder aandacht te schenken aan de sociale implicaties. De economische leer vormt zo de perfecte sluier voor machtsmisbruik.
Het geloof in 'economische groei' heeft daarmee veel weg van een religie: in de veronderstelling dat het goed voor ons is – maar zonder echt te begrijpen waarom – lopen we als makke lammetjes achter de predikers van de economische waarheid aan. In het dossier 'De economische religie' ontkrachten we economische mythes en belichten we het maatschappelijke aspect achter de cijfertjes.
Polmans onvermogen om Unilever te verduurzamen is een maatschappelijk probleem
Podcast | Geen subsidies voor bedrijven, maar een betaalde baan voor iedereen
Geen subsidies voor bedrijven, maar een betaalde baan voor iedereen
Wat er écht gebeurt als een wereldwijde crisis ons raakt
Joseph Stiglitz: ‘We hebben luid protest nodig tegen de stille invloed van het grote geld’
OESO zet revolutionaire stap en wil geen pleisters meer plakken
Blind afbouwen van de staatsschuld? Investeer liever in de samenleving
De economische statistiek wordt van binnenuit aangevreten
We zijn verslaafd aan goedkoop geld, maar doen er te weinig mee
Een decennium crisis: we hebben niets geleerd
© Namesake expert
Reken je rijk met economische groei
Economische groei is over de hele wereld een doel met de allerhoogste prioriteit. We staren ons daarmee blind op cijfers die weinig zeggen over het daadwerkelijke verschil tussen armoede en welvaart. Bovendien riskeren we meer kapot te maken dan ons lief is. We noemen het groei, maar dat is het in veel gevallen niet.
‘Douchen 5.000 roepie,’ staat er op het bordje naast het toiletgebouw. Ik snak naar een zoetwaterstraal om het plakkende zeezout van me af te spoelen, maar heb geen geld op zak. ‘Vorige week was het nog gratis,’ roep ik verontwaardigd tegen mijn surfleraar Putu. Op zijn gezicht verschijnt een grote grijns. ‘Ga jij je portemonnee maar halen, want ze beginnen hier jullie westerse manier van leven te begrijpen: vanaf vandaag moet jij betalen.’ Hij draait zich om en loopt zelf door. Balinezen mogen nog wel gratis douchen.
De regering in Jakarta zet vol in op toerisme als motor voor economische groei en Bali is dé toeristische trekpleister van het Indonesische eilandenrijk. Die inzet werpt zijn vruchten af: de Balinese economie groeide het afgelopen jaar met 6 procent. Een groeicijfer waar we in Nederland al 20 jaar niet meer bij in de buurt zijn gekomen.
Economische groei is over de hele wereld, van Europa tot aan China, een doel met de allerhoogste prioriteit. Dat is opmerkelijk want economische groeicijfers zeggen betrekkelijk weinig over de welvaart in een land. Om grip te krijgen op het leven drukken wij het liefst alles in cijfers uit; ook zaken die eigenlijk niet zo eenvoudig in getallen zijn te vatten. Vervolgens gaan de cijfers er met de werkelijkheid vandoor — de manier waarop economische groei een doel op zichzelf is geworden, is daar een typisch voorbeeld van.
Economische groei in perspectief
Economie is een sociale wetenschap. Binnen de economie bestuderen we hoe mensen bezig zijn met het bevredigen van hun behoeftes door goederen te produceren en diensten aan elkaar te leveren. Zowel het bouwen van een huis als het uitserveren van een cappuccino zijn onderdeel van onze economische activiteit.
Economische activiteit drukken we uit in het cijfer van het bruto binnenlands product (bbp): de totale geldwaarde van alle geproduceerde goederen en diensten in een land over de periode van een jaar. De jaarlijkse toename van het bbp hebben we bestempeld als onze economische groei en drukken we uit in procenten. 1 procent groei van een grote economie kan dus meer zijn dan 6 procent groei van een kleine economie. Economische groei is daarom makkelijker te realiseren voor een kleine economie, zoals op Bali, dan voor de reeds ontwikkelde economie van Nederland.
Het is ook nuttig om te kijken naar het aantal inwoners van een land. Indonesië produceert met 257 miljoen inwoners meer dan Nederland met 17 miljoen inwoners, maar pas als je de omvang van een economie per persoon uitdrukt, krijg je inzicht in de betekenis van de cijfers voor het individu. Het Balinese bruto binnenlands product (bbp) per persoon bedroeg slechts 3.210 dollar in 2015 en lag daarmee onder het gemiddelde van Indonesië. Ook al groeide de Balinese economie veel harder, het Nederlandse bbp per persoon is meer dan 12 keer zo groot als het Balinese.
Armoede
De economische groei is op Bali veel groter dan in Nederland, maar we moeten niet vergeten dat de Balinese economie ook een stuk kleiner is. Een kleine economie wil echter niet per se zeggen dat de mensen arm zijn. Op Bali woont men traditioneel met de hele familie in kleine huizen — hutjes vergeleken met een Nederlandse woning – tussen de rijstvelden, of strak tegen elkaar aan gebouwd in het dorp. Grote huizen zie je nauwelijks want het leven speelt zich vooral buiten af — op Bali schijnt iedere dag de zon.
Het eiland is groen en vruchtbaar en je bent er nooit ver van de zee. De uitgestrekte rijstvelden produceren genoeg voedsel om alle monden te voeden en de maaltijd wordt aangevuld met visvangst en vlees van eigen kippen. Hoewel de economische cijfers anders doen vermoeden, is armoede dus niet het juiste woord om de leefomstandigheden te beschrijven.
Informele economie
Waarom betekent een kleine economie niet automatisch dat mensen in armoede leven? Dat komt doordat er in de economische cijfers slechts een deel van de economische activiteit van mensen wordt meegenomen. We meten alleen de uitwisseling van goederen en diensten waarbij geld wordt gebruikt en waarover belasting wordt afgedragen — de transactie-economie.
In economische cijfers wordt slechts een deel van de economische activiteit van mensen meegenomen
Naast deze formele transactie-economie bestaat er een informele economie. Een economie waar mensen niet voor geld, maar vanuit andere drijfveren iets voor elkaar doen, zoals het oppassen van oma op de kleinkinderen, of een vriend helpen met verhuizen. Soms is er sprake van een wederdienst, maar vaak is het ook gewoon onderdeel van het sociale leven. Als je iemand op straat de weg wijst, vraag je ook niet om een beloning.
De kunst van het boekhouden
Surfleraar Putu is 30 jaar oud en komt uit één van de 537 families in het Balinese dorp Gangga. Hij vertelt hoe er in zijn jeugd nauwelijks geld werd gebruikt. Dorpelingen hielpen elkaar met het bouwen van een huis in ruil voor rijst of aardappels. Als je tegenwoordig je huis wil verbouwen huur je een bouwbedrijf in. De formele economie groeit, want er worden transacties geregistreerd. De bouwvakkers ontvangen een salaris waarmee zij op hun beurt de rijst afrekenen.
Maar is hier wel sprake van groei? Voorheen bouwde men ook huizen en in ruil voor rijst, maar dan als onderdeel van de informele economie. De formalisering van de economie — het registreren van transacties — wordt zo verkocht als groei, maar is in feite alleen een boekhoudkundige toevoeging.
De informele economie speelt nog steeds een grote rol in het Balinese leven. Mensen spenderen een groot deel van hun tijd aan het voorbereiden van religieuze ceremonies, het bereiden van maaltijden en het zorgen voor kinderen of grootouders — allemaal onbetaald. Op papier ligt er een enorm economisch groeipotentieel in het formaliseren van deze economische activiteit.
Het formaliseren van de economie wordt verkocht als groei, maar is in feite een boekhoudkundige toevoeging
Verschuiving
In Nederland heeft de formalisering van de economie al plaatsgevonden. De meeste Nederlandse gezinnen bestaan uit tweeverdieners, van wie de kinderen naar een kinderdagverblijf gaan. Hun grootouders worden, wanneer de tijd rijp is, in een verzorgingstehuis ondergebracht. Dit is absoluut een verbetering voor eenieder die een ambitieuze carrière nastreeft, lastige kinderen heeft, of er niet aan moet denken zijn hulpbehoevende ouders te moeten verzorgen. Anderen beschouwen het als een verschraling van sociale wisselwerking en familiebanden.
Of hier sprake is van louter vooruitgang valt te betwisten. Maar daarover hoeven we geen oordeel te vellen om vast te kunnen stellen dat er op economisch vlak in ieder geval een verschuiving van activiteit heeft plaatsgevonden — we zijn ons gaan specialiseren. Waar vroeger ieder Nederlands gezin zijn eigen kinderen opvoedde, werken nu beide ouders buitenshuis om met het verdiende geld een professionele kinderleidster in te huren die voor de kinderen zorgt.
Specialisatie heeft – ook als we technische innovatie buiten beschouwing laten – op allerlei vlakken efficiëntiewinst opgeleverd. We rekenen ons echter rijk wanneer we uitsluitend spreken van groei. Als je iemand betaalt voor een klus die je anders zelf zou uitvoeren, is dat economische verschuiving in plaats van groei. Ook al noemen we het wel zo.
Voor de een is de formalisering van de economie een vooruitgang, voor de ander een verschraling van sociale contacten
In de Nederlandse zorg zien we momenteel de keerzijde daarvan en probeert men de formalisering ongedaan te maken. Omdat de zorgbudgetten de pan uitrijzen moeten we ineens terug naar een participatiesamenleving. Mantelzorg leveren terwijl het hele gezin ondertussen meedraait in de formele economie is alleen niet zo eenvoudig.
Transactiedenken
Daar bovenop speelt nog iets anders mee: zodra mensen voor hun sociaal-economische interacties geld gaan gebruiken, doet het transactiedenken zijn intrede en schuift de intrinsieke motivatie om iets te doen naar de achtergrond. Persoonlijk gewin wordt belangrijker en sociale waarden krijgen een kleinere rol in de samenleving dan voorheen, zo blijkt uit onderzoek van onder andere de Amerikaanse econoom Samuel Bowles. Waar voorheen een glimlach genoeg voldoening gaf om iets voor elkaar te doen, zijn voortaan keiharde pegels nodig om wat gedaan te krijgen.
Op Bali domineren de sociale drijfveren vooralsnog het transactiedenken, dus surfleraar Putu mag gratis blijven douchen. De economische formalisering is echter ook op Bali ingezet; als westerling moet je voortaan betalen voor een douchebeurt. De lokale onderneemster pikt zo slim een graantje mee van het surftoerisme dat voor haar strandhuisje is ontstaan. Ondanks mijn initiële verontwaardiging vind ik het niet zo erg om op deze manier bij te dragen aan de Balinese economie. Misschien heeft ze volgend jaar zelfs wel het douchegebouw gerenoveerd!
Economische groei als hoogste doel stellen is daarentegen een kortzichtig streven. De formalisering van de economie is een feest voor boekhouders, maar brengt in veel gevallen niets anders teweeg dan economische verschuiving. Bovendien kleven er negatieve kanten aan het transactiedenken die we voor het gemak maar even negeren als we naar de cijfertjes kijken. We rekenen ons rijk door dit allemaal onder de noemer van groei te schuiven.
49 Bijdragen
Wietze van der Meulen 6
Mijn complimenten!
bps 12
Een zekere mate van schuld is prima en houdt het circuit liquide.
Maar een overmaat schuld smoort en helpt de economie om zeep.
Het is maar waar je voor kiest: groei van het balanstotaal of solvabiliteitsgroei.
Kwantitatieve groei of kwalitatieve groei.
Ikzelf heb meer belangstelling voor de laatste.
Ook al is er geen groei van het balanstotaal (bbp-groei), dan is er nog solvabiliteitsgroei en informele groei.
MaartenH 10
bpsbps 12
MaartenHMaartenH 10
bpsbps 12
MaartenHIk wilde met mijn reactie besef van en discussie over het verschijnsel, de soorten en de interpretaties van 'economische groei' initiëren.
Dat lijkt me nuttig in aansluiting op het artikel.
Intrinsieke groei is beter dan geïnflateerde groei.
Wat was uw bedoeling?
MaartenH 10
bpsbps 12
MaartenHWat een laf en machteloos vertoon!
Ik accepteer als founding member van FTM ook niet van FTM dat één enkel iemand de discussie in het forum kan bepalen,
en dat persoonlijke kolder wel relevant is en serieuze inhoudelijke informatie niet.
Het recht op beoordelen en verwijderen van weerwoord en wederhoor, hoort bij FTM te liggen in overeenstemming met haar doelstellingen met dit forum.
Het hoort niet bij een enkele derde te liggen.
MaartenH 10
bpsbps 12
MaartenHMaartenH 10
bpsWietze van der Meulen 6
MaartenHbps 12
Wietze van der Meulenbps 12
MaartenHWat is er dan mis met mijn eerste reactie, die u niet aanstond?
Maar ik geef u verder wel gelijk.
Via de artikelen van FTM en deskundige reacties in het forum, verbeter ik mijn kennis en inzicht van economie en complexiteit als onderwerp van studie.
Negativiteit, kolder en kleingeestigheid van derden dragen daar niet aan bij.
bps 12
MaartenH(2) Ik accepteer niet dat iemand alleen, mijn reactie en verweer kan wegdrukken met -1.
Wat een laf en machteloos vertoon!
Ik accepteer als founding member van FTM ook niet van FTM dat één enkel iemand de discussie in het forum kan bepalen,
en dat persoonlijke kolder wel relevant is en serieuze inhoudelijke reactie en informatie niet.
Het recht op beoordelen en verwijderen van weerwoord en wederhoor, hoort bij FTM te liggen in overeenstemming met haar doelstellingen met dit forum.
Het hoort niet bij een enkele derde te liggen.
MaartenH 10
bpsbps 12
MaartenH'Het was een poging om op enigszins humoristische wijze het gevoel te beschrijven dat ik bij jouw reactie kreeg.'
Het artikel gaat over soorten en opvattingen van economische groei.
Wat is er nou mis met mijn eerste reactie, die u niet aanstond?
Kunt u ook inhoudelijk reageren zoals Guus 12 bijv. doet?
Daar heb je als lezer namelijk wat aan.
Lydia Lembeck 12
bpsbps 12
MaartenHLydia Lembeck 12
bpsMoet dat nu echt zo?
bps 12
Lydia LembeckLydia Lembeck 12
bpsWe zijn en blijven mensen en ze communiceren hier 2 dimensionaal met elkaar. Ik zou het leuker vinden onder genot van een lekkere mout wiskey op een oude houten en rond tafel waar we allemaal omheen zitten...
Dat is niet zo. Kom op, joh. Doorslikken en doorgaan??
bps 12
Lydia LembeckMaartenH had en heeft geen tegenargument, maar viel aan op de persoon met een emotioneel motief (persoonlijke gevoelens) van hemzelf en presenteert dat zelfs als de algemene opinie om zijn non-argument kracht bij te zetten. Daar is geen grond voor en is zelfs onmogelijk. Want in de reactietijd kan hij de opinie niet gepeild hebben, noch kan hij voor derden spreken.
In de logica heet dat een drogreden en deze drogreden staat bekend als 'ad hominem'.
Het wordt vaak bij onmacht en wanhoop aangewend om iemand te vernederen zonder zelf iets voor te stellen of te hoeven klimmen om toch een verschil te maken.
Bij pesten werkt hetzelfde neerwaartse mechanisme dat zonder weerstand escaleert.
Daarom gaf ik beargumenteerde weerstand.
Mijn vragen beantwoorden kan hij niet en hieronder stelt hij net als wat ik beargumenteerde, dat informele, kwalitatieve economie en groei van weinig invloed is op het BBP.
Dus zijn hele excercitie is ad hominem, op de persoon. Van een Facebook gehalte.
De man heeft voor mij afgedaan.
Peter Urbanus 5
Guus 12
Ik zou graag zien dat er naast dit soort tamelijk eenvoudige besprekingen van BBP ook aandacht zou komen voor het 'Beyond GDP' debat waarin men spreekt over alternatieven voor deze maatstaf. Daarnaast is er een nog veel interessantere vraag te stellen, waarom wordt er zo weinig met deze nieuwe concepten gedaan. Dit bestaat mijns inziens uit twee componenten. Ten eerste, achter BBP zitten zeer fundamentele aannames over hoe de 'de economie' en daarmee 'de samenleving' werken en waar wij binnen dit sociaal filosfische gedachtegoed waarde aan hechten. Ten tweede schuilen er machtsstrijden tussen instituties die het BBP opstellen en weigeren deze vaak aannames in hun onderzoek aan te passen aan veranderende sociale contexten dan wel het wetenschappelijke debat.
Het is interessant om hierbij te benoemen dat tijdens het wetenschappelijke debat waarin BBP als concept gedefinieerd is, de meeste hoofdrolspelers zich bewust waren van het feit dat de aannames en keuzes waarop waardetheorie danwel de definitie van productiviteit berusten. Afhankelijk zijn van de persoonlijke voorkeuren van de persoon die de rekeningen opstellen en de sociale inbedding van deze waarden.
Thomas Bollen 7
Guus 12Guus 12
Thomas BollenIk schrijf momenteel mijn scriptie over de geschiedenis/voorgeschiedenis van BBP en richt me daarbij met name op het intellectuele debat dat eraan vooraf gaat. Hieruit wordt met name duidelijk dat er een aantal ideologische maar ook onthologische veronderstellingen ten grondslag liggen aan BBP. Hier zitten echter nogal wat nuances in die wat lastig uit te leggen zijn in een korte reactie, mocht je hier interesse in hebben staat het je vrij contact met me op te nemen om hierover te praten. (ik neem aan dat door mijn lidmaatschap FtM over mijn e-mail adres beschikt)
Mocht je meer willen weten over de alternatieven denk ik dat je het beste kunt beginnen bij de OECD rapporten 'How's life' deze gaan in op bredere indicatoren van welzijn en welvaart. Daarnaast bestaat er ook het 'How was life' over de ontwikkeling van welvaart en welzijn vanaf 1820 op basis van dezelfde uitgangspunten. Ook is er recent een nieuwe Brede welvaartsindex gelanceerd door de Universiteit Utrecht in samenwerking met de Rabobank.
Annemiek van Moorst 11
Moest denken aan stuk van Rob Wijnberg tijdje terug:
Om kort te gaan: de groei of krimp van het bbp zegt weinig tot niets over ons welvaren, want het is amoreel. Het maakt geen enkel onderscheid tussen waar we meer of minder van willen hebben in een land. Meer criminaliteit in onze straten, meer patiënten in onze ziekenhuizen, meer drugsverslaafden achter onze stations: het is allemaal geweldig voor het bbp. Terwijl vrijwilligerswerk, schone lucht en de liefde voor vriend en familie het bbp allemaal niks kan schelen. Zelfs Wikipedia, een van de best bezochte sites ter wereld, telt niet mee in het bbp (want: gemaakt door onbetaalde krachten).
https://decorrespondent.nl/2933/vijf-nieuwsrituelen-die-aan-vervanging-toe-zijn/8081074925-1cfecf2e
Pieter Jongejan 7
MaartenH 10
Pieter JongejanLydia Lembeck 12
MaartenHbps 12
Lydia LembeckOmdat je vrijetijdbesteding met gesloten portemonnee geen economische activiteit kunt noemen, i.t.t. het vergaren en op een wijze besteden van inkomen.
Niet alle activiteit is en hoeft economisch te zijn, al zijn de opvattingen daarover soms flink vertroebeld.
Pieter Jongejan 7
MaartenHDeez faciliteit ontbreekt bij menselijk kapitaal. Sterker hun pensioenpremie gaat omlaag en zij moeten langer doorwerken, terwijl er nog slechts werk is in sectoren met een lage arbeidsproductiviteit. Bij kapitaalgoederen vind dus levensduurverkorting plaats en bij menselijk kapitaal levensduurverlenging. De oplossing word nu gezocht bij een basisinkomen, dar opgebracht moet worden door steeds minder werkenden en door bedrijven die steeds minder belasting betalen. Dus wat gebeurt er op iets langere termijn met het basisinkomen (als dat ingevoerd wordt)?? .
Nico 39
Wim 69 6
Ik moet bij dit soort zaken altijd aan Bhutan denken daar hebben ze
een ministerie van geluk( En dat is geen grapje) Economie ,werken ,geld
dat zijn de politieke onderwerpen,en dat zegt heel veel over het denken en het niveau van onze politici met name VVD en CDA of dat het de enige
dingen zijn die een mens moet drijven of gelukkig maken......Ja het is belangrijk maar als je alleen deze onderwerpen continue aansnijdt dan krijg je echt een gepolariseerde samenleving.....
[Verwijderd]
Wim 69Of anderszins of het wenselijk is dat we vasthouden aan een eerder gemaakte keuze. En ook leuk wetten van een houdbaarheidsdatum voorzien.
Bart
Wim 69Wim 69 6
BartLydia Lembeck 12
Wim 69Jos 55
cijfer 3.
Lydia Lembeck 12
Jos 55Stravidarus 6
Thomas Bollen 7
StravidarusLydia Lembeck 12
Stravidaruspieter prior 3
Arjan Weijermans 3
Daarnaast zijn begrippen welvaart, welzijn en groei 3 verschillende begrippen. Er is wellicht een verband tussen de 3 begrippen te vinden maar dan komen de aannames weer om de hoek kijken.
Mijn oma en opa kozen om weg te gaan uit NederlandsIndie om hun nageslacht een betere toekomst te bieden.
Heb ik t nu beter? Geen idee. Wel ben ik graag in Indonesië om daar te genieten van al het moois wat het land te bieden heeft.
Eveline Bernard 6
Arjan WeijermansArjan Weijermans 3
Eveline BernardTiede Boersma 4
Maar het alternatief? Kijk naar het hoogste noorden van Nederland en boven in langs de grens naar Duitsland. Geen economische groei, verpaupering van de omgeving, voorzieningen worden minder en jawel ook de kwaliteit van leven, dus trekken er meer mensen weg.
Economische groei is niet zaligmakend, zeker niet, maar zonder wordt het al snel toch een groot probleem (denk eens aan de crisis).