Het was lang wachten op de 'visie' van Hennis. Het vervangen van de verouderde F-16 noopte tot heroverweging van de ambities van de krijgsmacht. Op Prinsjesdag was het zo ver. Met al haar charme verkocht minister Hennis van Defensie haar nota op de krijgsmacht: ‘In het belang van Nederland.’ Als pleister op de bezuinigingswonden vertelde de minister dat haar maatregelen leiden tot een ‘financieel en operationeel duurzame krijgsmacht.’ En Ook de JSF kreeg zoals verwacht een plaats in de krijgsmacht van de toekomst. De Algemene Rekenkamer moest de nota van Hennis nog wel valideren. Het resultaat kwam vandaag naar buiten: Huiswerk voor Hennis. Eerst het goede nieuws. Volgens de Algemene Rekenkamer biedt Minister Hennis met de beschikbare gegevens ‘op dit moment de best mogelijke financiële benadering van de onderbouwing over de toekomst van de krijgsmacht.’ De ambities van defensie zijn naar beneden bijgesteld, waardoor ze beter stroken met de beschikbare middelen. Indirect zegt de Rekenkamer dat defensie voor het eerst de financiën fatsoenlijk op een rij zet, maar Hennis heeft het nog niet op orde. ‘De ambities van de Nederlandse krijgsmacht en de mogelijkheden om die te realiseren zijn nog niet duurzaam in balans’, oordeelt de Rekenkamer. De maatregelen van defensie leiden niet tot ‘een financieel en operationeel duurzame krijgsmacht’, zoals Hennis in haar nota bracht.  

Maximaal vier internationaal inzetbare JSF's

Dan de JSF. De vraag was niet of Hennis de JSF in haar visie zou inpassen, maar hoe zij dat zou doen. Wat kunnen we in de praktijk met de JSF? ‘Met 37 F-35’s blijft, naast de permanente inzet voor de bewaking van het eigen en bondgenootschappelijk luchtruim, de onafgebroken gelijktijdige inzet van vier gevechtsvliegtuigen mogelijk ter ondersteuning van Nederlandse grondtroepen zoals eerder in Uruzgan en nu in Kunduz,’ aldus minister Hennis in haar nota. Vier stuks van de in totaal 37 aan te schaffen straaljagers kan de Koninklijke Luchtmacht dus inzetten voor internationale missies. ‘De ‘breukgrens’  voor serieuze operationele slagkracht ligt eigenlijk bij in totaal 68 of meer toestellen’, vertelde defensie-expert Christ Klep eerder aan Follow The Money. ‘Het probleem zit ‘m in het voortzettingsvermogen, inclusief grondapparatuur en piloten.’ Grofweg kan de luchtmacht een derde van haar straaljagers gebruiken voor missies. De rest staat in onderhoud en is in gebruik voor training.

‘De ‘breukgrens’ voor serieuze operationele slagkracht ligt eigenlijk bij in totaal 68 of meer toestellen’

Au. Daar maakt de minister van Buitenlandse Zaken geen mooie sier mee in de internationaal politieke arena. Terwijl dat één van de veel gehoorde argumenten voor de aanschaf van de JSF was. Meedoen aan internationale missies geeft internationaal aanzien. Goed om het internationale imago mee op te poetsen na het halsoverkop beëindigen van de missie in Uruzgan en de ‘capriolen van Wilders’. Vier straaljagers is weinig, maar de Rekenkamer heeft zelfs twijfels over de onafgebroken gelijktijdige inzet van vier JSF’s. De berekeningen over de inzetbaarheid van de 37 JSF-jachtvliegtuigen zouden niet helemaal compleet zijn. Daardoor is het onzeker of er altijd vier toestellen voor internationale missies beschikbaar zijn. Ook voor de vervanging van de F-16 moet Hennis haar ambtenaren dus nog even aan het werk zetten. De Rekenkamer zet meer kanttekeningen bij de nota van Hennis, zoals bij de exploitatiekosten. Het kabinet raamt deze op 270 miljoen euro per jaar, maar de rekenmeesters vinden dit een onzekere schatting. In de periode 2019-2023 zullen de F-35 toestellen de F-16 geleidelijk vervangen. ‘Het gelijktijdig hebben van twee typen jachtvliegtuigen is duurder dan één.’ Bovendien is het nog de vraag of de JSF gevrijwaard blijft van de chronische onderhoudsproblematiek van de luchtmacht.

JSF & PvdA

Het is overigens nog serieus de vraag of de JSF ooit het Nederlandse luchtruim kiest. De beloftes van de Amerikaanse alleskunner bestaan voorlopig alleen nog op de tekentafel. En ondanks de keuze van het kabinet Rutte-II voor de supersonische straaljager is de JSF politiek nog geen done deal. Het besluit moet nog afgetikt worden in het parlement. In de Tweede Kamer lijkt de aankoop beklonken door een meerderheid van VVD en PvdA. En in de Eerste Kamer lijkt het CDA een zekere partner als het de JSF aangaat, waardoor de regeringscoalitie ook in de Eerste Kamer een meerderheid vindt. Het leek zo zeker. Na veel gedraai zou de PvdA-fractie hebben ingestemd, maar als we de bronnen in de Volkskrant van donderdag mogen geloven, blijft de PvdA een labiele factor.