In het Engels bestaat het begrip self-righteous. Het houdt in dat iemand de volle overtuiging heeft, dat er moreel helemaal niets op zijn doen en laten valt aan te merken. Het begrip heeft een sterk negatieve bijklank. De genoemde definitie is naadloos van toepassing op Rinie Teuben, de voormalige directeur/bestuurder van de Deventer woningcorporatie Rentree. Tijdens het verhoor van woensdag 11 juni door de enquêtecommissie, bleef Teuben ferm achter het beleid staan van de periode 2003/2009. Zijn oordeel? ‘Ik heb het naar behoren gedaan.’ De man moet een betonnen zelfbeeld hebben, want in zijn bestuursperiode ging er overduidelijk heel veel mis bij Rentree. Dat bleek ook uit de verhoren. Eerlijk is eerlijk, Rinie Teuben profileerde zich bij Rentree als een bevlogen, innovatieve huisvester. Maar hij wilde meer. Teuben verklaarde in 2005 de emancipatie van de huurder tot kerntaak. In het verlengde daarvan trok Rentree allerlei sociale taken naar zich toe, die eigenlijk bij de gemeente thuishoren.

Overkappen

De voormalige topman spreekt in dat verband van ‘de regierol pakken’. In Teubens model signaleert de corporatie allerlei sociale problemen bij zijn huurders en zoekt naar oplossingen. ‘Ik zie het als een manier om mensen te emanciperen. En het paste in die tijd. De rol van de corporatie bewoog zich veel meer in de richting van het sociale domein.’ Teuben omschrijft Rentree onder zijn bestuur dan ook als een maatschappelijk gerichte combinatie. Stadgenoot Ieder1 is naar zijn idee een typisch voorbeeld van een vastgoedgerichte corporatie.

In Teubens model signaleert de corporatie allerlei sociale problemen bij zijn huurders en zoekt naar oplossingen.

Volgens Teuben vond minister Dekker wat er gaande was bij Rentree uitstekend en ook de wethouder was er helemaal voor. Teuben: ‘Op bestuurlijk niveau hadden we steun, maar op ambtelijk niveau waren er wel vragen. Misschien waren de ambtenaren bang dat ze bepaalde taken zouden kwijtraken aan de corporatie.’ Tijdens het verhoor van Teuben ontstaat het beeld van een man die er sterk naar verlangt om op voet van gelijkheid met de wethouder samen te werken. Het project Rivierenwijk is hiervan een mooi voorbeeld. Die wijk wordt gedeeld door de drukke Amstellaan. Teuben geloofde dat het de leefbaarheid in de wijk ten goede zou komen als die twee stukken een geheel gingen vormen. Nadat een aantal plannen de revue waren gepasseerd, besloten de gemeente en de corporatie de weg te laten verzinken en te overkappen. Rentree zou voor 4 miljoen euro deelnemen in dit project. De gemeente en de rijksoverheid zouden de rest voor hun rekening nemen.

Grote risico's

Een corporatie die zich met infrastructuur bezighoudt is hoogst ongebruikelijk en het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) was niet bereid om dat bedrag te borgen. Uit het verhoor bleek dat Teuben het geld toen uit de kasstroom en de verkoop van woningen wilde halen. Hij ambieerde de status van hoofdaannemer bij het overkappingsproject, een positie die eigenlijk bij de gemeente thuishoort. Ondertussen toonden meerdere rapporten aan dat er grote risico’s waren verbonden aan het project.

Een corporatie die zich met infrastructuur bezighoudt is hoogst ongebruikelijk

Daar was Teuben van op de hoogte, blijkens een brief van hem aan minister Van der Laan, die commissielid Oskam tevoorschijn haalde tijdens het verhoor. Daarin schreef Teuben dat het maximale risico van het project 26 miljoen euro bedroeg. ‘Dat risico behelsde wel meer dan alleen de overkapping. Denk ook aan de fietspaden en zo. Alles eromheen.’, verdedigde Teuben zich tegenover Oskam. Uiteindelijk blies de minister de deelname aan het project af.

Hoogspanningskabels

Een andere geruchtmakende affaire stamt uit 2008. Het betreft de aankoop van een stuk grond in het buitengebied, geheel zonder een bestemmingsplan, of zelfs maar een vaag uitzicht daarop. Bovendien liepen er hoogspanningskabels van Tennet over het terrein en niemand wil daar tegenwoordig nog onder wonen. Toch betaalde Rentree 80 euro per vierkante meter. Dat is 13 miljoen euro voor het hele terrein. Anderhalf jaar later, na het ontslag van Teuben, werd de grond getaxeerd op 2,1 miljoen euro. Er moest dus een boekverlies van 10,9 miljoen euro worden genomen. Maar Teuben relativeert dit verlies: ‘Ik denk nog steeds dat het een goede beslissing was. Die afwaardering kwam vooral door de kredietcrisis. En het is maar boekhouden. Die waarde zit er in potentie nog steeds in.’ Of Teuben vindt dat dit laatste ook geldt voor de totale afboeking op het eigen vermogen van 67,5 miljoen euro, bleef onbesproken. Zeer opmerkelijk is de organisatiestructuur die Teuben ontwikkelde voor Rentree. Zo deelde hij de vrij kleine corporatie (4.100 woningen en 50 fte’s) op in 11 bv’s. Iedere afdeling was een aparte bv. Hij stelde dat zo’n constructie helemaal niet warrig is, maar de corporatie juist heel transparant maakt. ‘Ik zie werkelijk geen enkel nadeel aan deze constructie.’ Gevolg was wel dat de commissarissen 11 jaarrekeningen moesten goedkeuren.

B1-oordeel

Het onverwachte B1-oordeel van het CFV uit 2009 was volgens Treuben puur toe te schrijven aan de omgeslagen conjunctuur. ‘Als u het oordeel van het CFV leest dan schrijven ze dat ook.’ Dat 92 procent van de corporaties een beter oordeel had, was voor Treuben eenvoudig te verklaren: ‘Wij hadden gewoon meer ambities.’ Zo bekeken was die B1-status dus bijna een compliment.

‘Wij hadden gewoon meer ambities’

Toen Eric Kemperman, een voormalig lid van de raad van toezicht, werd verhoord, voltrok zich hetzelfde verschijnsel als bij de Woonbron- en de Rochdale-verhoren. Een degelijke, serieuze, maar ook kwade commissaris, ontkracht alle mooie praatjes van de gevallen bestuurder. Kemperman trof in januari 2008, toen hij commissaris werd, een organisatie aan met voortdurend stijgende bedrijfslasten en een groot verloop onder het personeel. ‘Dat zijn slechte signalen.’ De overkapping noemde hij een project dat niet bij een corporatie hoort. ‘Het project was daarbij te groot en de risico waren niet te overzien.’

Strubbelingen

Voor Kemperman waren de strubbelingen rond de begroting van 2009 een breekpunt. Hij noemt de projectenportefeuille in de begroting een totale blackbox. Kempenaar: ‘Daar waren we als raad kritisch over. We hebben toen alleen een werkbegroting goedgekeurd en voorgesteld om de accountant de begroting te laten beoordelen. Toevallig ontdekte ik dat Teuben niet het oorspronkelijke stuk aan de accountant had gestuurd, maar een gerepareerde versie. Toen was het vertrouwen bij mij weg.’ Teuben bleek ook fel gekant tegen het voorstel om een nieuwe accountant te kiezen. Kemperman: ‘We vonden dat de toenmalige accountant te weinig kritisch vermogen had. Je merkte dat toen we het selectietraject inzette, Teuben alles deed om het proces te bemoeilijken. Hij stribbelde mee zogezegd.’ Uit de offertes van de drie kandidaten voor de klus viel volgens Kemperman tussen de regels door op te maken dat ze erg bezorgd waren over de financiële situatie waarin de corporatie verkeerde. ‘Heel verhuld, want ze wilden die klus wel graag binnenhalen.’

Congres

Teuben vond het belangrijk om zijn gedachtegoed uit te dragen. Jaarlijks werd de schouwburg afgehuurd voor het Rentree-congres. Dat was volgens Kemperman vooral bedoeld om Teuben de gelegenheid te geven zijn visie uit te dragen. Kemperman: ‘Een eigen congres, dat is iets voor grote denkers of zo, niet voor een corporatiedirecteur. Ik denk dat Teuben een duidelijk voorbeeld is van een zonnekoning.’ Kemperman heeft een belangrijk advies voor interne toezichthouders. ‘Je moet doorpakken: durven en doen. Je moet als het nodig is, het feestje bederven. En wees niet bang om het taboe van de autonomie van de bestuurder te schenden.’  

---