Twee weken geleden was het voorstel nog eenvoudig: consumenten zouden negentig dagen per jaar roamingvrij mogen reizen vanaf juni 2017. Bellen en surfen in het buitenland zonder extra kosten, dat is al heel lang de belofte van de EU. De Europese Commissie werkt al tien jaar aan het einde van de roamingkosten. Deze zijn de afgelopen jaren weliswaar gedaald, maar nooit helemaal verdwenen. Nu leek het eindelijk zover: de Commissie kwam onlangs met een voorstel tot afschaffing. 

Dat voorstel was echter geen lang leven beschoren. Hoewel een gemiddeld vakantieverblijf veel korter duurt dan de beloofde negentig dagen, waren zowel het Europees Parlement als de consumentenorganisaties fel tegen het voorstel: zij wilden volledig onbeperkt roamingvrij mobiel verkeer. Juncker trok het voorstel snel in en wilde er nogmaals naar kijken. In de State of the EU-speech in Straatsburg beloofde hij de roamingkosten alsnog af te schaffen. En dus presenteerde de Europese Commissie afgelopen woensdag een nieuw plan. 

Misbruik van de regeling tegengaan

Woensdag is alijd de belangrijkste persconferentie van de Europese Commissie, direct na de Commissievergadering. Ditmaal presenteren Eurocommissarissen Ansip (digitale markt) en Oettinger (digitale economie en samenleving) er hun nieuwe voorstel. Ansip begint met een grapje: ‘Hoeveel tijd is er ingeruimd?’ vraagt hij aan de persvoorlichter, want over de roamingkosten is ontzettend veel te zeggen. In slecht Engels legt Ansip uit dat de roamingkosten alsnog zullen worden afgeschaft op 15 juni 2017. Er komt een regeling om misbruik van deze nieuwe situatie tegen te gaan.

In sommige West-Europese landen zijn de tarieven voor mobiel bellen en surfen vijf of zes keer zo hoog als in Letland

De discussie met de tientallen aanwezige journalisten richt zich vrijwel direct op het tegengaan van misbruik. In de EU-landen lopen de tarieven voor mobiel bellen en surfen sterk uiteen. In sommige West-Europese landen zijn de tarieven wel vijf of zes keer zo hoog als in bijvoorbeeld Letland. Dit geeft mogelijkheden tot misbruik, omdat consumenten een supergoedkoop Lets abonnement kunnen nemen — ook als men elders woont. De Letse aanbieder zou als gevolg hiervan failliet kunnen gaan. Ook kunnen bedrijven in andere landen hun investeringen mogelijk niet meer terugverdienen.

Beperkingen voor consumenten

In de nieuwe situatie, meldt Oettinger, moeten bedrijven kunnen controleren of er misbruik wordt gemaakt. Zij kunnen hun klanten vragen waarom ze zoveel in het buitenland bellen en een onderzoek instellen. De journalisten beginnen in hoog tempo vragen op de Eurocommissarissen af te vuren: wat is de definitie van misbruik, hoe wordt dat vastgesteld en wanneer krijgt de klant een waarschuwing? De Eurocommissarissen noemen verschillende definities: het zou misbruik zijn als de provider meer kosten maakt dan normaal. Ook is het misbruik als Letse SIM-kaarten elders worden verhandeld. 

Hoe zit het met inwoners van Wenen die in Bratislava werken, willen de journalisten weten, met Erasmusstudenten en met mensen die veel reizen? De Commissie wil werken met een thuislandprincipe: daar mag men een SIM-kaart hebben. Maar een paar minuten later blijkt dit toch te restrictief, want een Erasmusstudent uit Duitsland met een Duitse SIM-kaart misbruikt het systeem niet bij een maandenlange studie in het buitenland. Registratie in een bepaald land is niet nodig om het ook het thuisland te laten zijn. Het is alleen duidelijk dat een SIM-kaart nooit uitsluitend voor roaming mag worden gebruikt. 

Minder Brusselse bureaucratie

Een journalist herinnert de Eurocommissarissen eraan dat deze Europese Commissie minder bureaucratie wil. Bij dit voorstel lijkt het omgekeerde het geval: er komt meer administratie en meer onderzoek. Oettinger bevestigt dat er geen toename van bureaucratie mag zijn, maar het blijft onduidelijk hoe zich dit tot de nieuwe regels en onderzoeken verhoudt.

Hoewel er nog helemaal geen wettekst ligt, is het Europees Parlement alvast voor

Ook de vraag hoe een mobiele aanbieder precies kan weten dat het systeem wordt misbruikt, blijft in de lucht hangen. Volkskrant-correspondent Marc Peeperkorn wil weten of het oude — afgeschoten — voorstel met een limiet van negentig dagen roamingvrij reizen toch niet beter was. Ansip ontkent dat, maar legt niet uit wat de verbetering eigenlijk is. Na de Eurocommissarissen volgt een technische briefing van een uur, maar de journalisten hebben nog steeds moeite te begrijpen wat de nieuwe regels worden. Het definitieve voorstel volgt pas na nog te houden consultaties, zegt een ambtenaar. 

De lidstaten moeten nog in meerderheid met het definitieve voorstel instemmen, net als een meerderheid van het Europees Parlement. Hoewel er nog helemaal geen wettekst ligt, is het Europees Parlement alvast voor. 

Het Europees Parlement klapt

Nog geen uur na afloop van de technische briefing zijn de liberalen (waaronder D66 en VVD) er al uit: het nieuwe voorstel is ‘een significante verbetering’. Ook de sociaaldemocraten (onder andere PvdA) zijn blij, evenals de christendemocraten (onder andere CDA). Dat is een zeer ruime meerderheid. Esther de Lange (CDA) heeft nog wel wat vragen, maar die zullen het voorstel niet van tafel krijgen: ‘Het wordt echt opletten geblazen bij de definitie van de anti-misbruikclausules. Wat ons betreft wordt dat een harde lijst met toezicht door de Europese Commissie. Als ieder land zijn eigen uitzonderingen mag bepalen en laten controleren door de nationale telecomprovider — de slager keurt zijn eigen vlees! — dan krijg je een lappendeken aan bepalingen waar de consument niet beter van wordt.’

De Europese Commissie kon het goede nieuws over de roamingkosten in een tijd van toenemende euroscepsis goed gebruiken. Maar de meeste burgers zullen geen verschil merken tussen het vorige voorstel met een limiet van negentig dagen en het huidige. Of dat ook geldt voor de bedrijven en overheden die met deze regels moeten gaan werken, valt nog te bezien.