‘Onze overheid heeft een marketingprobleem. Als dat referendum er echt komt, ga ik stickers uitdelen: Liever de AIVD op het internet, dan een Rus in mijn laptop. Ik heb ze al klaarliggen.’

Dat zeiRonald Prins afgelopen oktober tegen FTM. De oud-eigenaar van cybersecuritybedrijf Fox-IT, nummer 2 op onze Cybersecurity Top 50, werd vanmiddag door de Tweede Kamer voorgedragen voor de commissie Toetsing Inzet Bevoegdheden (TIB). Samen met Mariëtte Moussault, rechter ('raadsheer') van het Haagse Hof, en Lex Mooy, raadsheer in Den Bosch, gaat Prins de geheime diensten op voorhand controleren. De IT-ondernemer (én oud-AIVD’er) wordt de technisch deskundige van het drietal.

Twee anonieme juristen, één alom bekende techie. Gedrieen krijgt een belangrijke rol als de Wet op de Veiligheids- en Inlichtingendiensten (Wiv) per 1 mei wordt ingevoerd. De TIB werd als contragewicht aan de nieuwe wet toegevoegd, nadat er twee jaar geleden forse kritiek was geuit op het wetsvoorstel. Het drietal moet ervoor zorgen dat de geheime diensten rechtmatig handelen. Als de AIVD of de MIVD bijvoorbeeld speciale bevoegdheden wil gebruiken (afluisteren, aftappen, hacken) moeten ze eerst langs de commissie. Als die het niet ziet zitten, gaat het niet door. Prins zal daarbij vooral de technische mogelijkheden en onmogelijkheden moeten duiden voor zijn collega-commissieleden.

De twee rechters zijn vanuit hun functie onafhankelijk, maar met de aanstelling van Prins kiest de Kamer voor een fervent voorstander van de Wiv, beter bekend als de Sleepwet. Na het besluit klonk dan ook meteen gemor vanuit de hoek van Wiv-critici: ‘Als iemand op basis van de brief zou zeggen dat er nu een technisch expert wordt voorgedragen die liever schiet dan nadenkt, dan zouden we ze nauwelijks ongelijk kunnen geven,’ zo oordeelde digitale mensenrechtenorganisatie Bits of Freedom. Ook collega-hackers zijn verbaasd. 'Een Ex-AIVD-ergaat de AIVD controleren. Beetje hetzelfde als een AIVD’er detacheren bij het Huis voor Klokkenluiders,' twitterde online veiligheidsexpert Rickey Gevers. 'Dit moet je simpelweg niet willen.' Het kabinet moet formeel de voordracht nog overnemen, maar het is niet waarschijnlijk dat deze zal afwijken van de voorgestelde kandidaten.

Het was klaarblijkelijk lastig om geschikte kandidaten te vinden. Eerder liet minister Ollongren van Binnenlandse Zaken al weten dat om die reden de samenstelling van de TIB werd uitgesteld. Nu is het wel gelukt, zij het niet volgens de wettelijke verplichting om drie kandidaten per functie voor te dragen: de tweede kandidaat voor de functie ‘deskundige’ was de Nijmeegse hoogleraar Digital Security Bart Jacobs. Ook Jacobs is een invloedrijke speler op het gebied van online veiligheid: in de FTM Cybersecurity Top 50 staat hij op de eerste plaats.

De keuze voor Prins, a.k.a. Cryptoron, is ingegeven door de volgende overweging, schrijft de Benoemingscommissie in haar brief aan de Kamer: "De benoemingscommissie heeft na ampel beraad geoordeeld dat er bij de start van de TIB vooral concrete praktische deskundigheid voorhanden moet zijn en dat dit onverlet laat dat er op termijn (ook) zou moeten worden voorzien in deskundigheid met een meer reflexief karakter."

Deskundig is Prins zeker. Zowel technisch als strategisch heeft de Fox-IT-oprichter de afgelopen jaren aan de weg getimmerd. Bij bijkans alle grote online bedreigingen speelde zijn bedrijf een cruciale rol; onder meer de staatsgeheime communicatie van de Nederlandse regering wordt door Fox-IT verzorgd. 

Eerlijk gezegd had ik Prins eerder in een meer politiek-bestuurlijke functie verwacht. Tegenover FTM pleitte hij vorig jaar immers nog voor de komst van een cybercommissaris: ‘Iemand die de techniek echt snapt, die het kan plaatsen in een geopolitieke context en ook nog eens weet hoe je in Den Haag wat voor elkaar krijgt. Iemand die aan het kabinet hangt met een rechtstreeks lijntje naar Rutte. Iemand met doorzettingsmacht.’

Een dergelijke baan lijkt qua karakter en ambitie eigenlijk meer te passen bij ’de machtigste nerd van Nederland’. Misschien komt dat nog als de tijd rijp is en is de (deeltijd)baan bij de TIB slechts een eerste, voorzichtige kennismaking met de wereld van bestuurders en politici.