In 2009 zou de Minister van Financiën Jan Kees de Jager als toenmalig staatssecretaris Financiën zich hebben laten beïnvloeden door de machtige tabakslobby. Dat suggereert de Algemene Rekenkamer op basis van een gisteren gepresenteerd rapport over de bestrijding van accijnsfraude in Nederland.

De onafhankelijke controleur van de financiën van de Rijksoverheid meldt in dit onderzoek dat een tabaksfabrikant CDA-bewindsman De Jager tussen september 2008 en april 2009 maar liefst negen maal heeft benaderd. Inzet van de lobby van de tabaksfabrikant: het kabinet zover te krijgen een neutraal standpunt in te nemen over Europese minimumprijzen voor sigaretten.

Tot dat moment moest ons land hier niets van hebben, stelt het rapport van de Rekenkamer.  Zeker gelet op het feit dat minimumprijzen haaks staan op de interne marktregels en juist weer gunstig uitpakken voor sigaretten van A-merken die duurder geprijsd zijn.

In maart 2009 had een lobbyist van de fabrikant van die dure sigaretten een onderhoud met De Jager, die als notoire niet-roker te boek staat. Ook had De Jager contact met andere lobbyisten, onder wie demissionair minister van Defensie Hans Hillen, die destijds al lobbyist opereerde voor British American Tobacco (BAT). Hillen verzweeg zelfs destijds dit advieswerk voor BAT, zo achterhaalde NRC Handelsblad in november 2010.

Nicotinelobbyist én oud-kankerpatiënt

Saillant detail in het lobbyverhaal: oud-CDA-leider Elco Brinkman was ook actief als één van de bezoldigde adviseurs ten faveure van de nicotinebranche. De voorzitter van de Senaatsfractie van de Christen-Democraten deed als lobbyist namens tabaksfabrikant Philip Morris van zich spreken.

Enkele jaren geleden ging de voorzitter van het Algemeen Verbond Bouwbedrijf door het leven als kankerpatiënt. En dat is nu net een ziekte waartegen zo pontificaal wordt gewaarschuwd op de sigarettenpakjes. Al zal nicotine-lobbyist én oud-kankerpatiënt Brinkman dat vast en zeker veel genuanceerder zien.

Rekenkamer doelt op Brinkman

Volgens de Rekenkamer veranderde Nederland zijn standpunt in maart 2009 van 'sceptisch' naar 'neutraal' over de Europese minimumprijzen voor sigaretten. En dat is nou net de tijd waarin de CDA-coryfeeën Hillen en Brinkman actief waren als tabakslobbyisten.
 

Wie het rapport van de Rekenkamer goed leest, kan afleiden dat het instituut doelt op Brinkman. Tegenover nieuwssite nu.nl heeft Brinkman inmiddels toegegeven zich een onderhoud met De Jager te herinneren zonder de inhoud van dit gesprek voor de geest te kunnen halen.

25,9 miljoen euro aan accijns
Het rapport van de Rekenkamer staat verder stil tussen overeenkomsten tussen Nederland en verschillende grote tabaksproducenten. Deze akkoorden behelzen zitten betalingsverplichtingen voor betrokken fabrikanten, gebaseerd op accijnsinkomsten die Nederland eerder zijn onthouden. In de periode 2006 tot 2011 leverde deze fiscale heffingen de Nederlandse schatkist de lieve som van 25,9 miljoen euro op.

Als de Rekenkamer met dit voorval de macht van de tabakslobby wil illustreren, dan is die poging zeker geslaagd. De tabaksindustrie blijkt namelijk niet alleen inkijk te hebben over de posities van EU-landen in voor de tabaksindustrie relevante onderhandelingen maar ook over de vertrouwelijke afspraken op dit vlak. Genoeg reden voor de Rekenkamer om te concluderen dat de tabakslobby in de regel grondiger en sneller geïnformeerd is dan het Nederlandse parlement.

De suggestie van de Rekenkamer schreeuwt natuurlijk om een gemotiveerde reactie van De Jager. Maar gisteravond wilde een woordvoerster van de minister slecht kwijt dat het allemaal 'onzin' is. Van zwichten van standpunt van de toenmalige staatssecretaris onder druk van de tabakslobby is nooit sprake geweest. 

'Minister van tabak'

Maar waarom was ons land ineens niet langer tegen de minimumprijs van sigaretten? Dat had enkel en alleen als oogmerk om het goedkope sigaretten moeilijker te maken. 'Die zijn immers slecht voor de gezondheid', tekent De Volkskrant vanochtend op uit de mond van de zegsvrouw van De Jager. Alsof daarmee de door de Rekenkamer aangetroffen rook rond de nicotine-lobby jegens het CDA-zwaargewicht overtuigend is weggenomen.

Overigens hekelt de Rekenkamer ook de rol van minister van Volksgezondheid Edith Schippers. De VVD-politica krijgt zelfs het predikaat 'minister van tabak' vanwege haar vermeende contacten met de tabaksindustrie. Schippers zelf ontkent op haar beurt dat zij lobbyisten van de tabaksindustrie heeft ontvangen.

Inmiddels heeft de Tweede Kamerfractie van de PvdA om opheldering gevraagd aan de bewindslieden De Jager en Schippers.