
Het is oorlog in Europa: met de Russische invasie van Oekraïne is voor het eerst sinds 1968 een Europees land binnengevallen. Welke gevolgen heeft dit conflict voor Nederland en Europa? Lees meer
Het is oorlog in Europa: met de Russische invasie van Oekraïne is voor het eerst sinds 1968 een Europees land binnengevallen. Welke gevolgen heeft dit conflict voor Nederland en Europa?
In dit dossier zoeken we uit wat de geldstromen van en naar Rusland ons vertellen. We analyseren de rol die Nederland speelt in het schaakspel van de Russische machthebbers en schatrijke oligarchen – van Groningen, de Zuidas tot en met Den Haag.
De ongeleide aanval op Russisch vermogen: kabinet laat sancties over aan de markt
Podcast | Heleen over de Linden: ‘Een autoritaire leider wegkrijgen lukt eigenlijk nooit met sancties’
Geld, voedsel, generators: alles is welkom, maar waar blijven de zware wapens?
Dit zijn de 11 Russische oligarchen die te machtig zijn voor de Europese sanctielijst
Follow the Money in Kyiv: zo houdt Oekraïne zijn economie draaiende
De gaslobby maakte ons afhankelijk van Rusland en bepaalt nu wéér het beleid
Hoe de mentor van Baudet een schakel werd in Poetins pr-machine
Europa rekent zich rijk met afromen van ‘droomwinsten’ op elektriciteit
Wat heeft Gazprom nog te zoeken in de Noordzee?
Poetins wanhoopsmobilisatie
Koos Slagter, voormalig hofleverancier bloemen van Lenta. © Daniel Niessen
Hoe Poetins politiek een supermarktsucces van Nederlandse managers sloopte
Een groep Nederlanders wist met de hulp van investeerders een succes te maken van Lenta, een Russische supermarktketen. De annexatie van de Krim gooide roet in het eten, net als de slechte koers van de roebel. Nadat oligarch Alexei Mordashov de keten overnam, vertrokken de meeste Nederlanders. Follow the Money sprak met ze.
Op zijn telefoon toont hij de beelden van het gevecht. Jago Lemmens zit in de woonkamer van zijn appartement in Amstelveen en kijkt terug op zijn tijd als financieel bestuurder bij Lenta, een supermarktketen in Rusland met bijna 400 winkels in 47 steden. ‘Het was bizar wat we soms meemaakten,’ zegt hij.
Op de YouTube-video uit september 2010 zien we vier mannen in zwarte pakken die in slow motion het hoofdkantoor van Lenta in Sint-Petersburg naderen. Het doet denken aan de openingsscène van Reservoir Dogs, de zwart-humoristische gangsterfilm van Quentin Tarantino.
In het midden loopt Jan Dunning, een man met priemende ogen. Hij is de bestuursvoorzitter van Lenta, maar mag niet naar binnen omdat twee opstandige aandeelhouders een Russische vervanger hebben geïnstalleerd. Dunning heeft een aktetas bij zich, vol documenten die bewijzen dat hij de baas van het bedrijf is.
Dan vallen er klappen. De ordedienst van Dunning hakt in op de mannen die de deur barricaderen. ‘Een mes, een mes!’ schreeuwt iemand. Van de trap van de entree rolt een brandend projectiel, maar dat wordt weggetrapt. Er sneuvelt een raam. De politie, ook opgeroepen, kijkt toe, maar grijpt niet in.
‘Dat was geen vijandige overname, dat was vijandig terugpakken,’ zegt Lemmens. Hij is niet in de video te zien. Hij bevond zich tijdens het relletje in zijn appartement in Sint-Petersburg, wachtend op het telefoontje dat hij veilig naar binnen kon.
Twaalf jaar later moet Lemmens nog steeds grinniken om de ‘coup van Dunning’. De video typeert wat hem betreft een tijdperk dat westerse ondernemers hun belangen in Rusland nog konden verdedigen. Dat is nu, eind maart 2022, wel anders. ‘De buitenlanders zijn allemaal verdwenen bij Lenta,’ zegt hij in zijn huiskamer in Amstelveen, waar een muur van muziek staat: 4200 cd’s van klassieke componisten, waaronder zestien versies van Wagners Der Ring des Nibelungen.

Jago Lemmens werkte tussen 2010 en 2019 als financieel directeur bij de Russische grootgrutter. Met bestuursvoorzitter Jan Dunning en een groep Nederlandse retailmanagers liet hij Lenta in een decennium uitgroeien tot een supermarktreus met een omzet van 5,6 miljard dollar en 52 duizend werknemers. De Russische oorlog tegen Oekraïne betekent het definitieve einde van Lenta’s succesverhaal.
Follow the Money blikt met een groep Nederlandse ex-medewerkers terug op hun tijd bij Lenta, de fnuikende gevolgen van Poetins politiek en het obsessieve gedrag van eigenaar Alexei Mordashov. De staaloligarch, die ook een derde van de aandelen van de pan-Europese reisagent TUI heeft, is er sinds 2018 de baas. Lemmens: ‘Het is tragisch wat er is gebeurd. Lenta is tien tot vijftien jaar terug in de tijd geworpen. Eeuwig zonde.’
Het nieuwe kapitalistische walhalla
Het begon allemaal zo bemoedigend, na het uiteenvallen van de SovjetUnie in 1991. Twee jaar na de crash van het communisme ziet Oleg Zherebtsov, een ondernemende mijnbouwingenieur, kansen in Sint-Petersburg, dat toen nog Leningrad heette. Al sinds zijn studententijd verkoopt hij schoenen en computers en importeert bonbons uit Italië. Nu wil hij dat via een winkel doen. Hij noemt ’m Lenta, naar een populair medisch product, de lintband.
In 1999 opent Zherebtsov de eerste hypermarkt in Sint-Petersburg, uniek in het postcommunistische Rusland. Rond de eeuwwisseling heeft Lenta vijf filialen.
Dat blijft in het Westen niet onopgemerkt. In 2001 neemt de Amerikaanse durfkapitalist August Meyer een belang van 48 procent in Lenta. Meyer, zoon van een mediatycoon uit Illinois, beschouwt Rusland als een nieuw kapitalistisch walhalla.
Hij baseert zijn vergezichten op de levenslessen van de libertarische schrijfster Ayn Rand. Meyer vindt een bondgenoot in Dmitry Kostygin, die een minderheidsbelang in Lenta verwerft en eveneens aanhanger van Rand is: hij vertaalde werk van haar in het Russisch. Meyer gelooft zó in de Russische economische ommekeer dat hij zijn eigen nationaliteit opgeeft en een Russisch paspoort aanvraagt.
Iin 2007 neemt ook de European Bank for Reconstruction and Development (EBRD) een belang in de groeiende supermarktketen. ‘Een groot deel van de investeringen waarmee we in 2007 en 2008 winkels openden, kwam van de EBRD,’ zegt Lemmens.
Lenta, herkenbaar aan de fluorescerende blauw-gele uithangborden, expandeert snel en laaft zich aan westerse retail-innovaties. In 2009 telt de keten 32 hypermarkten. Toch broeit het er.

De kredietcrisis heeft oprichter Zherebtsov een financiële opdoffer verkocht. Bovendien heeft hij veel geld gespendeerd aan zijn hobby’s: zeezeilen en autoraces. De Rus slaat geregeld een paar miljoen stuk door mee te doen aan The Ocean Race en de Dakar Rally. De banken waarschuwen hem: Zherebtsov moet onmiddellijk bijstorten om het gat tussen inkomsten en uitgaven te dichten.
Machtsstrijd
Het liquiditeitstekort vertroebelt de relaties binnen Lenta. Meyer en Kostygin willen Lenta uitbouwen naar een keten met een abonnementsmodel, met bonuskaarten, lidmaatschappen en andere klantenbinders. Ze hebben er tientallen miljoenen voor nodig.
Zo komen de heren in 2009 bij het Texaanse investeringvehikel TPG, bekend van hun belang in Airbnb en Spotify. Samen met de Russische staatsbank VTB Bank steekt TPG ruim 100 miljoen euro in het supermarktconcept. Daarmee verwerft het consortium een belang van 35 procent.
De Amerikaanse aandeelhouders vinden dat Meyer en Kostygin de innovatie hebben laten versloffen, en denken met een moderne bedrijfsvoering een beter rendement te kunnen behalen. Voor deze klus hebben ze een nieuwe baas in gedachten: de Nederlander Jan Dunning.

Dunning kan bogen op een schitterende carrière in de supermarktindustrie. Na zijn afstuderen (geschiedenis en MBA) belandde de Groninger bij het Duitse Aldi North en daarna bij groothandelketen Metro, eerst in Nederland, en vanaf 2003 in Rusland en in Oekraïne. Daar ontpopt hij zich als kampioen winkelopeningen: 44 winkels in zes jaar.
Bij Lenta mag Dunning dat kunstje herhalen: hij schetst TPG, de VTB en de ERDB een wenkend perspectief waarbij de nadruk ligt op reclame, schappositionering en koopjes. Meyer protesteert, en houdt vast aan zijn abonnementsmodel en zijn eigen ceo.
Wat de verhoudingen geen goed doet, is dat Dunning bij Lenta al snel een zwartgeldcircuit ontwaart. ‘Meyer en Kostygin zagen Lenta als een spaarbank waarmee ze hun privé-uitgaven konden financieren. Na de overname bleek dat ze leningen voor privé-uitgaven waren aangegaan. Maar die leningen hadden geen dekking. Die werden maandelijks weggestreept door de financiële directeur,’ zegt Lemmens.
De ruzie over de nieuwe baas ontaardt in een machtsstrijd tussen de aandeelhouders. De minderheidsaandeelhouders rondom Meyer voelen zich gekleineerd en zetten Dunning op 31 juli 2010 het pand uit. TPG en de VTB Bank pikken dat niet en bestormen op 14 september het hoofdkantoor om de geparachuteerde Nederlander te herinstalleren.
De ruzie eindigt pas in 2011, wanneer de meerderheidsaandeelhouders (TGP, de VTB en de ERDB) Meyer en Kostygin uitkopen. Dunning heeft nu de vrije hand.
Olievlek
Dunning haalt een aantal Nederlandse vertrouwelingen naar Sint-Petersburg.
De eerste is financieel directeur Jago Lemmens, net als Dunning gepokt en gemazeld in het supermarktwezen. Lemmens werkte bij Unigro, Makro en bij Metro Cash & Carry in Oekraïne. Dunning en Lemmens werken goed samen. ‘Jan vertrouwde me blindelings en ik hem. Terwijl ik de cijfers checkte, kon hij zich concentreren op het ontwikkelen van commerciële concepten en de opening van nieuwe winkels.’
Een jaar later, in 2011, arriveert de Nederlandse econoom Martin Elling. Hij wordt op verzoek van de EBRD, waar hij tussen 1992 en 1997 werkte, commissaris bij Lenta. Elling heeft carrière gemaakt bij de Wereldbank en lanceerde in Oekraïne een florerend autoleasebedrijf, dat hij later verkocht.
Elling kijkt met genoegen terug op de pioniers periode bij Lenta. ‘We werkten met de beste Russische data-analisten, met Amerikaans en Europees durfkapitaal en een groep Nederlandse en Duitse pragmatici. In korte tijd stegen we van de zevende naar de derde plaats in de retailbranche, achter concurrenten Magnit en X5.’
In 2012 sluit de volgende Nederlander zich aan: Koos Slagter. Hij is een goede bekende van Lemmens. Ze hebben samen in Oekraïne bij doe-het-zelfketen Obi gewerkt. Slagter wordt hofleverancier bloemen. ‘Lenta betaalde daar te veel voor. Ik ging ze rechtstreeks uit Nederland leveren.’ Al snel verscheept Slagter jaarlijks voor zo’n 10 miljoen euro aan bloemen naar de winkels van Lenta.
In 2013 treedt André Bleeker aan. Lemmens, die dringend op zoek is naar een betrouwbare cijferaar, kent hem uit hun gezamenlijke periode bij Metro Cash & Carry. Bleeker treft een naar eigen zeggen ‘verwesterde onderneming’ aan. ‘Je merkte dat Lenta werd geleid door een private equity partij die waarde wilde creëren. De financiële infrastructuur was zeer modern. Ze hadden er goed management op gezet.’
De zaken gaan zo voorspoedig dat de uitdijende supermarktketen in 2014 een notering op de Londense beurs aanvraagt. Het gaat om 20 procent van de aandelen die dan een waarde van 1,0 miljard dollar vertegenwoordigt.
De slag om de Krim
De beursgang, op 5 maart 2014, vindt plaats onder slecht gesternte. Een paar dagen eerder was het Russische leger de Krim binnengevallen.
Financieel directeur Lemmens had weken in het Savoy Hotel gebivakkeerd om vermogensbeheerders, banken en private equity fondsen te verleiden aandelen te kopen. Maar de interesse voor de Russische supermarktketen verflauwde naarmate de dreiging op de Krim toenam.

‘De inval was funest voor het beursklimaat, maar afblazen was geen optie.’ De slotkoers op de openingsdag komt uit op 10 dollar, maar zou daarna snel dalen en grote bedrijfseconomische gevolgen hebben voor Lenta. De annexatie van de Krim leidt tot een lagere waardering van Russische aandelen. Eind 2014 is bovendien de olieprijs gehalveerd, wat gevolgen heeft voor de koers van de roebel, die gelinkt is aan de olieprijs. Door de geldontwaarding schiet de rente omhoog, tot 29 procent. In 2015 stijgt de inflatie met ruim 20 procent.
Deze conjuncturele clusterbom tast de koopkracht van de Russische consument aan. Bleeker: ‘We investeerden 400 tot 500 miljoen dollar per jaar in winkelopeningen. Dat moesten we terugverdienen. Maar als de groei ophoudt, zit je ineens in een onzekere situatie.’
‘We hebben wel eens gedacht: nemen we te veel Nederlanders aan? Waren we niet te arrogant?’
Bestuursvoorzitter Jan Dunning grijpt in. Hij past het assortiment aan, en in het schap krijgen goedkopere spullen een prominente plek. ‘Het leven van de Rus was 30 tot 40 procent duurder geworden. Jan haalde de premium pasta uit de schappen. Zakjes pistachenoten van 200 gram vervingen we door zakjes van 75 gram. Die van 200 gram kocht niemand meer: dat was veel te duur,’ vertelt Bleeker.
Het dwarsboomt de strategie niet. Lenta heeft zich, om te kunnen groeien, verzekerd tegen rentestijgingen op leningen. ‘Als we dat niet hadden gedaan, was het op een drama uitgelopen,’ zegt Bleeker. Na een tijdelijke dip opent Lenta in 2015 winkels in Moskou en omgeving, het epicentrum van de Russische koopkracht.
De blauw-gele revolutie
Tussen 2013 en 2018 stijgt de omzet van 3,9 miljard naar 6,3 miljard dollar. Het aantal winkels groeit in deze periode met bijna 300 (van 87 naar 380). Bleeker: ‘In 2016 openden we in één jaar 51 hypermarkets, in totaal 264.000 vierkante meter erbij.’
Dunning heeft inmiddels nog twee Nederlandse experts aangetrokken om Lenta als een blauw-gele olievlek over Rusland uit te spreiden. Herman Tinga wordt chief commercial officer, de commerciële baas. Hij heeft, net als andere Nederlandse rekruten, een achtergrond bij Metro in Rusland.
De tweede is inkoopexpert Jaap van Vreden. Hij is opgeleid bij Ahold en heeft zich bekwaamd in procurement, een in- en verkoopmodel om producten op de meest efficiënte wijze in de schappen te krijgen.

Het nieuwe management wil inspelen op de wensen van de groeiende Russische middenklasse. Tinga: ‘We hadden een Russische Jan Modaal voor ogen: Dimitri Ivanov. Diverse rapporten van banken voorspelden een hausse in uitgaven bij deze groep. Dan moet je daar een assortiment voor samenstellen en aanvoelen waar de trends liggen.’
Tinga is onder de indruk van het Lenta-team, dat naast Nederlanders ook Duitsers, Polen en Russen omvat. ‘De werknemers waren intelligent, kneedbaar, jong, enthousiast en gedreven. Ze snapten de propositie.’
Bleeker: ‘We hebben wel eens gedacht: nemen we te veel Nederlanders aan? Waren we niet te arrogant? Jan had een goede naam en wist wat hij wilde. Russen wilde graag voor een westers geleid bedrijf werken. We hadden ze nodig. Als je 50 winkels opent, heb je ook 50 chefs nodig. Ook in Siberië… Even voor jouw perspectief: dat is van Sint-Petersburg naar Amsterdam en weer terug.’
Brouille over bonus
Toch gaat het met één ding slecht: de beurskoers. Na een piek van 14 dollar in juni 2014 daalt die, ingegeven door geopolitieke en macro-economische factoren, zoals sancties en de zwakke roebel. Commissaris Martin Elling: ‘Je kunt nog zo’n goed bedrijf hebben en beschikken over een excellent team, maar als er buiten je schuld ineens een conflict uitbreekt, ben je machteloos,’ zegt hij.
Lemmens vergelijkt Lenta met een sporter die 20 kilometer per uur op een loopband rent, en toch niet vooruit komt. Bleeker: ‘In roebels zagen we de omzet met 30 procent stijgen, maar in dollars leverde ons geploeter niets op.’
Dat begint pijn te doen. Voor topmanagers Tinga, Lemmens en Dunning lonkte bij hun aanstelling financiële onafhankelijkheid: TPG had ze lucratieve opties (in dollars) in het vooruitzicht gesteld. Lemmens: ‘Het optiepakket was niks meer waard. Ook de koers van de roebel was gehalveerd. Niet dat je dan voor niks werkt, maar het is niet meer de excellente beloning die je is beloofd.’
Dunning krijgt daarover steeds vaker ruzie met John Oliver, een Britse partner bij TPG. Tinga: ‘Jan deed er alles aan om het management gemotiveerd te houden. Wij zouden worden gecompenseerd, maar daar kwam niets van terecht. De TPG-top en Jan bleven om elkaar heen draaien.’ Bloemenman Slagter zag het ongemak: ‘Die bonuskwestie liep steeds hoger op. Als Oliver en Jan op reis waren, zat Jan voorin en Oliver achterin het vliegtuig.’
‘Kleine winkels op de hoek konden ineens met concurrerende aanbiedingen komen’
De relatie verslechtert wanneer de Doema – het Russische parlement – in het najaar van 2017 een wet aanneemt die de winst verder onder druk zet, waarmee de kans op een riante bonus verder uit zicht raakt. De nieuwe handelswet bepaalt dat producenten de supermarkten geen grote korting meer mogen geven: die wordt gemaximeerd op 5 procent.
Lemmens: ‘Dat nekte ons. Door onze omvang en groei konden we veel inkoopkorting bedingen. Dat stopte. Kleine winkels op de hoek werden ineens onze grootste tegenspelers, die konden nu concurrerende aanbiedingen presenteren. Dat was een tegenvaller.’
De dalende bedrijfsresultaten ondergraven daarnaast Dunnings onderhandelingspositie bij TPG. Lenta is niet meer de gegarandeerde groeidiamant, Dunning niet langer het goudhaantje met het droomteam. Het geruzie over beloningen loopt zo hoog op dat Dunning eind 2018 opstapt, nadat Oliver voor de zoveelste keer niet met een compensatieregeling doorkomt.
Dunning accepteert het aanbod om bestuursvoorzitter te worden bij Magnit, Lenta’s grote concurrent. Zijn opvolger is een Nederlander die hij zelf heeft gerekruteerd: Herman Tinga.
De komst van oligarch Mordashov
Inmiddels beginnen TPG, de VTB Bank en de Europese bank genoeg te krijgen van hun investering. De groeicurve vlakt af, sommige winkels draaien zelfs rode cijfers. Ze willen van hun belang af. Martin Elling: ‘Het conflict over die bonussen was een sideshow. Het grote probleem was de economische malaise, waar geen eind aan leek te komen.’
Ook de greep van het Kremlin op de bedrijfsvoering wordt zorgelijk: het ministerie van Financiën heeft toegang tot Lenta’s bedrijfsinformatie. Elling: ‘Elke kassa-aanslag werd bij het ministerie geregistreerd. Via big data was het ministerie op de hoogte hoeveel er in- en uitging bij Lenta. Ze wisten zelfs wat er in onze vrachtwagens zat.’
In de zomer van 2018 vinden de Texanen het welletjes. Ze gaan op zoek naar een partij die de keten wil overnemen. Ze komen uit bij Alexei Mordashov, een multimiljardair met belangen in de staalindustrie en de reisbranche.
Mordashov biedt 3,60 dollar per aandeel, dat op het hoogtepunt 14 dollar waard was
Herman Tinga, die als bestuursvoorzitter betrokken is bij de verkoop aan Mordashov, snapt wel waarom de staalmagnaat interesse toonde: hij had weinig andere investeringsmogelijkheden. Tinga: ‘Mordashov had jaarlijks 1,5 miljard aan vrije cashflow. Daar moest hij iets mee.’ In het buitenland kon hij niet terecht, aangezien hij op de sanctielijst stond vanwege zijn belangen in Power Machines, dat onderdelen levert aan Defensie. ‘De mogelijkheden lagen in het binnenland.’
Lemmens bevestigt deze lezing. ‘Mordashov kon weer investeren in een spoorlijn, maar die zijn ook een keer aangelegd. Naar het buitenland kon hij niet, want Poetin had de oligarchen opgeroepen hun geld in Rusland te steken. Dus werd het retail.’
Mordashov biedt 3,60 dollar per aandeel, dat op het hoogtepunt 14 dollar waard was. Ook concurrent Magnit, waar Jan Dunning nu aan het hoofd staat, doet een bod. Dat ligt een fractie hoger dan dat van de staalmiljardair: 3,65 per aandeel. Toch krijgt Mordashov de keten in bezit, voor 1,7 miljard dollar.
Magnits hogere bod zou te laat zijn ingediend; een verklaring die niet iedereen gelooft, en zeker Dunning niet.

Financieel directeur Jago Lemmens: ‘Het was duidelijk dat Mordashov Lenta zou krijgen en dat het Magnit en Jan nooit gegund zou worden. Pure rancune. Banken traineerden de communicatie, de biedingscommissie heeft Magnit nooit een deadline gegeven.’ Voor Lemmens is de komst van Mordashov het sein om te vertrekken. Hij weet een florissante exitregeling te bedingen, voldoende om te gaan rentenieren. Met zijn Oekraïense vrouw vestigt hij zich in Amstelveen.
Martin Elling en André Bleeker zijn vlak daarvoor al vertrokken. Bleeker stapte in 2017 op. Hij nam een sabbatical en werkt nu als CFO bij een Duitse hotelketen, geleid vanuit Berlijn. Elling, die namens de ERDB commissaris bij Lenta was, vertrekt nadat de bank haar aandelen aan Mordashov heeft verkocht. ‘De bank had een investeringshorizon van een jaar of zeven. Het was mooi geweest,’ zegt Elling.
De tijd van de leugendetector
Na de overname door Mordashov verandert de sfeer. Bloemenman Koos Slagter, die nog wel aanblijft, omschrijft Mordashov als ‘een keiharde, charismatische zakenman die ontzag inboezemt’. ‘Als hij op kantoor kwam, stiefelde er eerst een zooitje bodyguards het pand binnen.’
Mordashov eist dat medewerkers een leugendetectortest ondergaan om hun positie te behouden. Bestuursvoorzitter Herman Tinga weigert die in te voeren. ‘Volgens het westerse managementprincipe vertrouw je iemand totdat het tegendeel is bewezen. Een leugendetector op de werkvloer past daar niet bij. Maar Mordashov dacht omgekeerd: “Ik vertrouw je niet, tenzij jij het tegendeel bewijst.”’
Tinga fungeert naar eigen zeggen als ‘brug’ tussen de veeleisende, argwanende grootaandeelhouder en het management. ‘Ik bezag Mordashov met verbazing en bewondering. Hij was geen man die zijn centen ergens in stopte en dan achteroverhangend dividend opstreek. Hij wilde Lenta doorgronden. “Je moet me les geven,” zei hij. Urenlang heb ik hem bijgepraat over logistiek, over finance en sourcing. Een aparte kerel.’
‘Als Mordashov op kantoor kwam, stiefelde er eerst een zooitje bodyguards het pand binnen’
Tinga reist geregeld af naar Mordashovs zwaarbewaakte datscha bij Moskou. Daar worden eens per zes weken urenlange vergaderingen gehouden met de twaalf ceo’s van Mordashovs bedrijven, waaronder TUI, Severstal en Power Machines. Je moet beveiligingspoortjes door om binnen te komen. ‘Alsof je op Schiphol incheckt,’ zegt Tinga.
Tinga is de enige Nederlander in de meetings, voor hem wordt een vertaler ingeschakeld. ‘Die vergaderingen konden wel tien uur duren. Elk detail moest worden besproken. In het begin had ik dat niet door, en had ik een avondvlucht terug naar Sint-Petersburg geboekt. Dat vond Mordashov niet van flexibiliteit getuigen. Daarna liet ik steeds twee vluchten boeken, ook een voor de volgende ochtend. Die noemden we de back-up flight.’
Ook hoofdinkoper Jaap van Vreden moet geregeld op audiëntie komen. Die sessies monden geregeld uit in langdurige overhoringen. Wanneer Van Vreden een document heeft opgesteld, eist Mordashv dat hij dat mondeling toelicht; als Van Vreden daarbij uit het stuk citeert, krijgt hij op zijn kop. Voorlezen mag niet.

In september 2020 vertrekt Tinga, volgens hem in goed overleg. ‘Ik had het gevoel dat Mordashov liever met Russen werkte, niet zozeer vanwege banden met Kremlin ofzo,, maar uit cultureel perspectief.’ Na zijn vertrek worden de leugendetectors alsnog ingevoerd. Werknemers moeten ook vingerafdrukken afstaan, en op kantoor verschijnen detectiepoortjes.
De Nederlanders zijn bijna allemaal vertrokken uit Sint-Petersburg. Van Vreden werkt vanuit Nieuw-Vennep als intermediair tussen Nederlandse investeerders en ondernemers in Oost-Europa, zoals Azerbeidzjan en en Kirgizië. Slagter levert Lenta nog steeds bloemen, twee tot vier auto’s per week, maar verliet Sint-Petersburg na negen jaar. ‘We hadden een mooie flat, een fijn salaris en een goed leven, tot al die ellende begon.’
Oorlogsverhalen
Lemmens is al weken in de ban van de oorlog. Hij en zijn Oekraïense echtgenote hebben familie van zijn vrouw in huis: twee nichten zijn met hun zoontjes voor het oorlogsgeweld gevlucht. Lemmens is bezig een goederentransport naar de Poolse grens op te zetten, onder meer voor pampers.
Op Linkedin plaatst hij scherp commentaar op de ontwikkelingen, waarvan zijn Russische oud-collega’s soms schrikken. In een post oppert hij sarcastisch om Russische soldaten die Oekraïne binnentrekken, giftige sigaretten aan te bieden. De opmerking krijgt bijval van Elling, die zich eveneens roert met tirades tegen Poetin.
Dunning zelf is op wonderbaarlijke wijze ontsnapt aan de smet van het Kremlin
Dunning zit als enige nog in Rusland, als ceo van supermarktketen Magnit. Zijn grootste zorg is nu de tekorten aan suiker, pampers en toiletpapier op te vullen. Hij heeft alle stormen overleefd en wijst er steevast op dat je de Russen niet moet vereenzelvigen met het regime.
Zelf is hij op wonderbaarlijke wijze ontsnapt aan de smet van het Kremlin. Op 24 februari 2022, een paar uur voor de inval in Oekraïne, sommeerde Poetin hem om zich samen met andere supermarktenbazen in het Kremlin te melden en te beloven de voorraden op peil te houden.
Dunning bevond zich op dat moment in Nederland en stuurde in zijn plaats Alexander Vinokourov, grootaandeelhouder in Magnit en tevens de schoonzoon van minister van Buitenlandse Zaken Lavrov. Vinoukourov staat nu op de sanctielijst. Al zijn bezittingen zijn bevroren. Dunning, die niet meewerkt aan dit artikel, laat Follow the Money per app weten: ‘Ik ben blij dat ik niet kon.’
28 Bijdragen
[Verwijderd]
John Janssen 4
Dick van der Woude 2
Nick Aldewereld 2
Dick van der WoudeKarin Hegge
Is het wel zo mooi, dat je als ondernemer jouw blauwgele stempel als een spreekwoordelijke olievlek over het land wilt verspreiden. Of ben je dan gewoon de kleinere ondernemers en de bijbehorende diversiteit aan het kapotmaken, ten gunste van je eigen gewin?
Lukt het ons om, ondanks de huidige teneur in de media, onze westerse bril héél even af te zetten, zodat we het verhaal uit het artikel kunnen zien als het zoveelste voorbeeld van een land dat zich bedreigd voelt door gulzige westerse investeerders en uit alle macht probeert om de zaken in eigen hand te houden?
Kortom: heeft Poetin een supermarktsucces van Nederlandse managers gesloopt? Of probeer hij uit alle macht de sloop van zijn eigen land te voorkomen?
Jan Ooms 10
Karin HeggeVincent Huijbers 9
Karin HeggeZie dat de bereidheid om te investeren als een kaartehuis in elkaar zakt door wantrouwen en onzekerheid. Welke impuls kun je bedenken die maakt dat iemand daar wat wil opbouwen. Noem een Russisch product dat we graag zouden afnemen buiten energie en grondstoffen. Welke impuls kun je bedenken die maakt dat je in Rusland iets bijzonders uit wilt vinden? Iets dat we ook willen hebben of van kunnen leren?
En hoe gulzig waren de oligarchen? En waar verbleven die bijvoorkeur? Het is veelzeggend dat hun boten in 'het westen' aan de ketting worden gelegd. Is het misschien niet zo'n prettig land om te verblijven?
Eveline Bernard 6
Vincent HuijbersNou... Wiskundigen bijvoorbeeld, en musici..?
Hans van Swoll 5
Eveline BernardVraag. Moet je Eveline Bernard heten om mensen als producten te zien?
Eveline Bernard 6
Hans van SwollVincent Huijbers 9
Eveline BernardPrecies die voorwaarden lijken in het Rusland van Poetin niet te worden benut of zelfs gewantrouwd...
Hans van Swoll 5
Eveline BernardVincent Huybers vroeg: 'noem een Russisch product, dat wij graag willen afnemen'. Ik ga er vanuit dat hij met 'afnemen' bedoeld kopen en betalen. U antwoordt met 'wiskundigen en medici'.
Ik vraag u om bij de les te blijven; immers niemand vraagt u om te antwoorden, maar als u het doet, doe het dan graag goed.
Want afgezien van het feit dat het geen product (enkelvoud) is kun je ze ook niet bestellen of afnemen. Wat u verder ook van 'wiskundigen en medici' vindt. Iets dichterbij waren dan geweest schakers of schaatsers.
U had bijvoorbeeld kunnen antwoorden hout of bont, weliswaar beiden natuurproducten, dus technologisch laag geclassificeerd en daarom waarschijnlijk niet het antwoord waarop hij zat te wachten, maar dat is uw probleem niet.
Persoonlijk vond ik uw antwoord nu als een tang op een varken slaan.
Vincent Huijbers 9
Eveline BernardOndanks de vervlochten economie en energieafhankelijkheid bestaat er kennelijk een beeld van een dreiging die ik sinds een maand geleden zelf nooit heb gevoeld. Het komt op mij over dat juist wij zijn misleid. Deze hele verbondeheid lijkt teruggebracht tot een oud machtspel dat door autocratische regimes wordt gespeeld. Dat het kapitalisme naast creativiteit en innovatie ook een hele lelijke kant heeft is duidelijk en dat wordt hier ook vrij aan de kaak gesteld. Ook zorgt globalisering overal in de wereld voor uitdagingen en zal uiteindelijk de koek over een steeds grotere middenklasse moeten worden verdeeld. Pijn die wij hier zullen gaan voelen.
Maar wordt deze welvaart niet juist gecreëerd door de economische verbondenheid?
Wat heeft Poetin weerhouden om wat anders exporteren dan ellende?
Vincent Huijbers 9
Eveline BernardHoe heeft dat in 'ons' deel van de wereld kunnen exploderen? Er lijkt naast een uitdaging om een vorm van comfort en vrijheid bereikt moeten worden. Waarom slaan we hier in godsnaam met 100 man met een steen op een noot. En die l*l van een baas vraagt of ik het voor hetzelfde loon nog sneller kan doen.
Met techniek creëren we ook vrijheid en tijd om nog meer voorheen niet bestaande problemen op te lossen. De wasmachine zal denk ik zeker bijdragen hebben aan de emancipatie van de vrouw.
Wat denk ik nu een uitdaging wordt is de ongelijkheid. Als we al in staat zijn om in een rijk land als Nederland een bloeiende voedselbank te hebben hoe gaan we dan om met de groeiende middenklassen in de rest van de wereld?
Maar ook hier denk ik dat in vrijheid dit bevragen meer kans heeft op oplossingen dan onder een regime. Hoewel? De overheid vraagt ons om de termostaat een graadje terug te zetten en minder lang te gaan douchen. Duh.. waarom zou ik als ik rijkelijk gecompenseerd wordt op de stijgende energiekosten? De 'tucht' van de markt kan ons misschien ook helpen in de energietransitie. ;-)
Hans van Swoll 5
Vincent HuijbersIn dit verband valt mij een volstrekt ander fenomeen op dat om een verklaring vraagt, namelijk, waarom Chinezen het zoveel aangenamer vinden om in grote getalen uit te zwermen over deze aardbol - tot in Curaçao aan toe - en zich toch nergens ordentelijk inburgeren.
In alle emigratielanden blijven ze gewoon Chinezen met hun eigen taal, schrift en Nieuwjaar.
Vincent Huijbers 9
Hans van SwollHans van Swoll 5
Vincent HuijbersOverigens is mijn antwoord op uw vragen enigszins tussen wal en schip komen vallen. Ik bedoelde aan te geven dat wat u aansnijdt, naar mijn mening geldt voor de hele niet-Westerse wereld. Er isaar mijn mening, de laatste 50 jaar weinig tot niets nieuws uit niet-Westerse landen aan de wereld gepresenteerd. Dat verwijt kan de economie van Japan bijvoorbeeld, zich aanrekenen.
En over 'prettig verblijven' in voormalige sovjet landen zullen we het maar helemaal niet hebben.
Vincent Huijbers 9
Hans van SwollIk vraag me dan af: wanneer dan? Was dat voor of nadat westerse bedrijven de Russische markt omarmde? Voor of nadat we ons defensie hebben afgebroken?
Dat het kapitalistme de Russen tot een 'markt' reduceert lijkt me ook voor de gemiddelde Rus een positievere uitkomst dan reduceren tot niets. Want met mijn beperkte kennis van de Russische geschiedenis hebben hun leiders het eigen volk al eeuwen opgeofferd en ondergeschikt gemaakt aan een sprookje, een utopie. Precies wat Poetin nu doet.
De vrijheid en het aandeelhouderskapitalisme dat wij hier kennen kent veel problemen en uitdagingen wat door sommigen wordt aangegrepen om dit maar in zijn geheel af te danken. Voor het gemak vergetend dat het ons enorme welvaart heeft gebracht en we deze problemen vanuit een relatief comfortabele positie beschouwen. Velen in de wereld gaan er er op vooruit doordat ze spullen voor 'ons' produceren. Het is het lot van de geschiedenis dat deze mensen als ze rijker worden uiteindelijk ook wat 'willen' zoals wij. In Rusland betekend dat de vraag gesteld gaat worden waarom ik niets mag?
Met beperkte grondstoffen en energie is dat een wereldwijde uitdaging.
Naïef en opportunistisch hebben we ons zelf afhankelijk laten maken. Rusland kiest ervoor om de hand aan de energiekraan te houden: de slagader van onze economie en in China hebben we ons eigen kapitalistische model zwaar onderschat. Daar zijn nu ook heel veel mensen bijgekomen die wat willen.
Nico Janssen 7
Vincent HuijbersVincent Huijbers 9
Eveline Bernard 6
Goede wet. Zouden wij ook moeten hebben. Stop met uitknijpen van boeren, zodat ze meer verantwoord kunnen produceren.
Vincent Huijbers 9
Eveline BernardVincent Huijbers 9
Eveline Bernardhttps://www.acm.nl/nl/publicaties/agro-nutri-monitor-2020-prijsvorming-duurzaam-geproduceerd-voedsel
Interessant is dat andere oorzaken zorgen voor onrust en onzekerheid.
GJ Hd 1
Eveline BernardNico Janssen 7
Eveline BernardGJ Hd 1
ben wellerdieck 4
Robert Voorhoeve 4