U kent ze vast wel. Grijzende mannen die op één of andere wijze verbonden zijn met de financiële industrie die klagen over de negatieve houding die banken en verzekeraars ten deel valt. ‘Stop het bankenbashen’, roepen ze met enige regelmaat. ABN Amro topman Gerrit Zalm deed het eens bij Pauw & Witteman. Hij klaagde over het slechte imago van bankiers. Zalm zelf was toen nog niet zo heel lang topman van onze staatsbank. Hij had even warm gelopen als chief economist en cfo bij DSB. De bank die na zijn politieke aanstelling bij ABN Amro met veel gedonder en geraas ten onder ging. Zalm had weinig tot niets gedaan om dat echec te voorkomen en kreeg niettemin zijn huidige positie aangeboden. De wanstaltige praktijken van DSB zijn tot de dag van vandaag onderwerp van opwinding, gesprek en onderzoek.

'Strafexpeditie'

Nog zo iemand. Voormalig Unilever-ceo, voormalig ABN Amro commissaris, oud lid commissie bankencode Antony Burgmans. Hij klaagde eind 2013 in Het Financieele Dagblad over de ‘strafexpeditie’ die de politiek tegen de banken hield. Burgmans is niet de eerste de beste. Hij was als commissaris van ABN Amro directe getuige geweest van het uiteenvallen van die bank. Een zeer pijnlijk proces dat door journalist Jeroen Smit in detail op papier werd gezet. Opgeblazen ego’s hadden de bank te gronde gericht.

opgeblazen ego’s hadden de bank te gronde gericht en Burgmans had er niets aan kunnen doen

Burgmans had er niets aan kunnen doen. Hij stond er ooit bij en keek er naar. En toen kwam de crisis waarin de later door hem zo bekritiseerde politiek – de overheid - "zijn" bank met tientallen miljarden belastinggeld van de ondergang moest redden.

Inspiratiebronnen

Op 17 januari 2015 werd Henk Breukink in Het Financieele Dagblad geïnterviewd. Breukink is in het dagelijks leven executive coach en vooral commissaris bij ING. Hij is ook voormalig vermogensbeheerder, human resource executive, hij was adviseur bij Boer & Croon, meervoudig commissaris…kortom, een veelzijdig bestuurder. In een kader bij het interview werd een drietal inspiratiebronnen van Breukink genoemd. De eerste was de Amerikaanse psycholoog David McClelland. Een man die baanbrekend onderzoek gedaan naar menselijk gedrag. Volgens Breukink had hij ‘een assessmentmethode ontwikkeld waarmee je werkelijk zicht krijgt op wie mensen zijn.’ De Amerikaanse componist Philip Glass stond ook op het lijstje. Omdat Glass in zijn muzikale oeuvre ‘diepere reflectie stimuleert’. De film A few good men was zijn derde keus. `Deze film met Tom Cruise en Jack Nicholson laat heel indringend zien hoe een paar mensen bereid zijn om voor hun waarden op te komen, ook al worden zij door hun superieur in het Amerikaanse leger onder grote druk gezet om dat niet te doen,’ legde Breukink uit. ‘Ik laat de film vaak zien aan mensen die ik coach en dat levert mooie gesprekken op.' Breukink is klaarblijkelijk iemand die reflecteert en nadenkt en met anderen spreekt over wat goed en slecht is. Dat is prijzenswaardig, maar helaas, van enig reflectief vermogen viel in het interview bitter weinig terug te vinden.

'Oppervlakkige analyses'

De ING-commissaris ging in op de grauwe deken van wantrouwen die er over de financiële sector ligt. Net als Zalm, Burgmans en vele anderen vertegenwoordigers en belanghebbenden van/in de financiële industrie vindt Breukink dat onterecht. ‘We moeten niet uit het oog verliezen dat 95 procent van de mensen die in de sector werken bestaat uit professionals die helemaal niets te verwijten valt. Zij moeten zich nu verdedigen tegen alle mogelijke beschuldigingen, vaak gebaseerd op oppervlakkige analyses van wat er precies is misgegaan. In mijn ogen is het grootste deel van de problemen bij banken, verzekeraars, accountants en woningcorporaties toe te schrijven aan het optreden van een kleine groep personen.’ Types als Erik Staal van Vestia, zei hij erbij. Ja, ‘Bij DSB was sprake van oplichting en een rammelend businessmodel, maar dat betekent niet dat alle hypotheekverstrekkers in Nederland moeten worden aangepakt alsof het DSB'ers zijn. Ook bij de woekerpolissen moet het beeld genuanceerd worden. Misschien hebben verzekeraars niet voldoende gewezen op de risico's, maar het beeld dat klanten grootscheeps zijn gemanipuleerd en misleid, klopt gewoon niet.’ Aldus sprak ING-commissaris Henk Breukink. De feitelijke onderbouwing ontbrak. Misschien had hij die wel aan de journalist gegeven, maar had deze ze omwille van de gebrekkige ruimte achterwege gelaten. Ik zou de argumentatie niettemin graag van Breukink vernemen. Of zou hij die liever bewaren voor de rechtszaak die de stichting Woekerpolisproces tegen ING dreigt aan te spannen? De advocaten van de stichting lieten afgelopen woensdag weten te overwegen een claim van 2,5 miljard euro in te dienen. ING en vele van zijn medewerkers opereerden in het verleden veelvuldig als tussenpersoon voor de verzekeringsdochter Nationale Nederlanden die ongeveer 700.000 van die lucratieve woekerpolissen aan de man bracht. De moedwillig verzwegen eerste kosten in al die polissen kwalificeren inmiddels voor een claim die 2,5 tot 3 miljard euro kan bedragen. Binnenkort zal het Europees Hof in Luxemburg in deze kwestie een belangrijke uitspraak doen. De kaarten liggen bepaald niet gunstig voor Nationale Nederlanden.

Breukink toont een onwaarschijnlijke minachting voor de feiten

Handig, die teksten van de introspectieve Breukink over woekerpolissen? Mwah, niet echt. Om te beginnen toont Breukink daarmee een onwaarschijnlijke minachting voor de vele analyses en onderzoeken, de gerechtelijke uitspraken, de vele onweerlegbare feiten over de grootschalige misleiding en de enorme schade die door verzekeraars en ook banken werd aangericht. De uitspraken van Breukink laten wel goed zien hoe er in hoogste gremia van de financiële sector wordt gedacht.

Erebaantjes

De schuld wordt door Breukink handig bij een provinciale woekeraar als Dirk Scheringa of een type als Erik Staal in de schoenen geschoven. Dat we vooral niet moeten denken dat de rest ook zo onethisch opereerde. Dat is een infame leugen. De misdaad die de levensverzekeraars in Nederland op grote schaal begingen was een inherent onderdeel van hun bedrijfsmodel, beter gezegd; dat is het nog steeds. De oude woekerpolissen die nog niet zijn beëindigd, of in een ander product omgezet, leveren de verzekeraars immers nog steeds torenhoge marges op. Een feit is ook dat er in Nederland nog nooit een bestuurder van een bank of verzekeraar in staat van beschuldiging is gesteld voor de woekerpraktijken waarmee miljoenen Nederlandse burgers tientallen miljarden schade werden toegebracht. Het tegendeel is waar. Iemand als Jos Streppel – de voormalige cfo van Aegon die direct verantwoordelijk was voor de snelle expansie een groot deel van het ruïneuze productenpalet waarmee honderdduizenden Aegonklanten werden misleid – kreeg zelfs erebaantjes toebedeeld die hem een respectabel aanzien verschaften. Hij werd bestuurslid van het Holland Financial Centre, mag in educatieve zin een rol van betekenis spelen als voorzitter van de Raad van Bestuur van de Duisenberg School of Finance en hij was zelfs voorzitter van de Monitoring Commissie Corporate Governance! Veel gênanter kun je het gewoon niet bedenken.

Boven de wet

Je zou misschien denken dat het aan de andere kant van de Oceaan beter is gesteld met berechten van de schuldigen. Vergeet het maar, dat is niet zo. Bedrijven betalen er flinke boetes, maar zelfs in Amerika belanden de equivalenten van Streppel niet in het gevang. Brandon L. Garrett professor recht aan de University of Virginia en schrijver van het boek ‘Too Big To Jail: How Prosecutors Compromise with Corporations’ stelt vast dat Amerikaanse banken en ook andere grote bedrijven, stelselmatig recidiveren en schuldigen ook consequent aan gevangenisstraffen ontkomen. Garrett: ‘Corporate crime is treated so leniently, even in cases of the biggest banks, that resolutions can look like giant speeding tickets — with no jail time for individual bankers and no lasting effects.’

zelfs in Amerika belanden de equivalenten van Streppel niet in het gevang

Recidiverende bankiers en verzekeraars zijn een vaststaand gegeven, zo blijkt ook weer uit het zoveelste schandaal dat zich nu openbaart: SwissLeaks. Maar bedrijven als HSBC, Aegon, Nationale Nederlanden of ING zijn te groot om te sluiten, de processen binnen de bedrijven vaak te complex om iemand als schuldige aan te wijzen; iedereen heeft eraan meegedaan en ervan geprofiteerd. Iedereen betekent hetzelfde als niemand. Wie als de Franse zwendelaar Jean-Claude Mas een winstgevend handeltje drijft in ondeugdelijke borstimplantaten loopt gerede kans tegen de lamp te lopen, bankiers en verzekeraars zal dat niet gebeuren. En niet alleen omdat de ondeugdelijkheid van een financieel product vaak pas veel later zichtbaar wordt. Bankiers en verzekeraars staan met de rest van het corporate bedrijfsleven boven de wet, zo concludeert ook Garrett. Daarom maakt het schaamteloze en manipulatieve geweeklaag van lieden als Zalm, Burgmans en Breukink iets pijnlijk duidelijk. Het laat zien dat er in hoofden van de bestuurders en commissarissen in de financiële sector bitter weinig is veranderd.