
Onze economie is in zijn wezen niet duurzaam. Was ze dat wel, dan zou de wereld er een stuk beter uitzien. Het goede nieuws is dat dat mogelijk is, als de economie een echte wetenschap wordt. Maar daar is nogal wat voor nodig. Een omslag in denken, om te beginnen. En een boek. Lees meer
Onze wereld wordt geteisterd door grote structurele problemen. Klimaatverandering, armoede, instortende economieën, om er een paar te noemen. We beschikken over tal van middelen om deze op te lossen. Dat de problemen desondanks blijven bestaan, is volgens wetenschapper Niko Roorda een kwestie van economie. Vrijwel alle grote tragedies in de wereld, meent hij, zijn er doordat we economisch gezien niet begrijpen wat we doen. We moeten toe naar een economisch systeem dat intrinsiek duurzaam is, en hebben een economische wetenschap nodig die dat ontwerpt en invoert. Hierover schrijft Niko Roorda zijn nieuwste boek, en dat wil hij samen met de lezers van FTM doen.
Het achtvoudige pad naar de wetenschap
Een andere economie begint met anders denken over geld
Kunnen we vooruitgang meten?
Waarheid en werkelijkheid
Is winst hetzelfde als motivatie?
Groei moet, zegt de economie
Groei en rechtmatig eigendom
Economische impetuswoorden
Gekopieerde methoden
Vanzelfismen en andere mythen
Waarom economie een protowetenschap is, deel 1: economische scholen
‘Kuhn noemde in 1970 als voorbeeld van protowetenschap de studie van erfelijkheid en evolutie voor het midden van de negentiende eeuw,’ zo eindigde Niko Roorda vorige week. ‘Dat is een mooi aanknopingspunt om eigenschap nummer 1 van protowetenschap te onderzoeken: het bestaan van scholen.’ Hier is het resultaat van dat onderzoek.
“Economie lijkt eerder op een slimme variant van Astrologie”, schreef Marla Singer naar aanleiding van de aflevering van vorige week. Inderdaad, dat gevoel heb ik ook. Of misschien is ‘koffiedikkijken’ een nog betere aanduiding, om diverse redenen. Enkele daarvan gaf ik je de vorige keer, een andere reden volgt vandaag: Scholen. Het bestaan van tal van economische scholen vormt een cruciale stap in mijn bewijs dat economie geen wetenschap is maar protowetenschap: een “nog onvolwassen soort wetenschap”, zoals Nick kernachtig samenvatte.
Er waren veel commentaren van hoge kwaliteit, op mijn vorige stuk. Zo wees Tedje van Asseldonk mij er terecht op dat mijn kwalificatie van homeopathie en creationisme als pseudowetenschap te kort door de bocht is, aangezien ik er geen toelichting bij heb staan. Ik ga daar iets mee doen, ik heb alleen nog niet besloten wat.
Otto B. Wiersma stelde dat filosofie een protowetenschap is. Maar dat zie ik anders, want filosofie behoort traditioneel niet tot de wetenschappen, het is een aparte discipline naast de wetenschap. In mijn reactie op Otto’s commentaar geef ik aan waarom.
Ik beschreef een reeks van impetuswoorden in verschillende vakgebieden. Daarna, bij de bespreking van een aantal (nogal beperkte) definities van ‘protowetenschap’ kwam ik uit bij de belangrijke wetenschapsfilosoof Thomas Kuhn. “Kuhn noemde in 1970 als voorbeeld van protowetenschap de studie van erfelijkheid en evolutie voor het midden van de negentiende eeuw”, zo eindigde ik vorige week. “Dat is een mooi aanknopingspunt om eigenschap nummer 1 van protowetenschap te onderzoeken: het bestaan van scholen.” Wel, hier is het resultaat van dat onderzoek.
2.2. Scholen
Scholen in de biologie
In de 19e-eeuwse biologie speelde naast de vraag naar de mysterieuze levenskracht (waarover ik vorige week schreef) nog een andere belangrijke kwestie. Naarmate meer fossielen gevonden werden van planten en dieren die nergens levend werden gezien, werd de vraag steeds dringender, waar de natuurlijke soortenrijkdom vandaan komt. Vanzelfsprekend ontstonden er verschillende ‘scholen’. Als voorbereiding op het verhaal over de schoolvorming in de economie is dit een belangrijk onderwerp, dus ik geef het ruime aandacht.
Zo lanceerde Joseph Gottlieb Kölreuter (1733–1806) de gedachte dat soorten veranderen dankzij een proces dat ‘transmutatie’ genoemd werd, als gevolg van hybridisatie, dat wil zeggen door vermenging van soorten. De transmutationistische school werd behoorlijk populair onder protobiologen.
Een andere befaamde natuurvorser, Jean Baptiste Lamarck, gebruikte in 1809 een iets andere term: ‘transformatie’. Volgens hem en zijn navolgers in de ‘Lamarckistische’ of ‘transformationistische school’ ontstaan simpele levensvormen uit levenloze materie door ‘generatio spontanea’, spontane voortbrenging, waarna een vitalistische levenskracht de soorten ‘omhoog’ stuwt in de richting van een toenemende complexiteit. Eigenschappen die door individuele exemplaren van een soort worden verkregen als gevolg van aanpassing aan de omgeving, kunnen direct worden doorgegeven aan het nageslacht – aldus de Lamarckisten. Voortbouwend op de transformationistische school, ontwikkelden Robert Knox en Robert Grant hun eigen ‘Edinburgh school’, die nadruk legde op overeenkomsten in lichaamsvorm of -structuur tussen soorten (‘homologie’) als aanwijzing dat ze gemeenschappelijke voorouders hadden. Hun opvatting was iets te simpel maar wel ‘warm’.
In 1837 verkondigde Charles Babbage een andere hypothese. God heeft met behulp van Zijn almacht en alwetendheid tijdens de schepping natuurlijke wetten gecreëerd die maken dat in de loop van de wereldgeschiedenis nieuwe soorten op de gepaste momenten ontstaan.
Aan Robert Chambers danken we sinds 1844 de orthogenistische of teleologische school, die vermoedt dat soorten ontstaan volgens een ‘orthogenetisch’ (vanaf het begin recht op het doel afgaand) plan dat als einddoel het ontstaan van de mens heeft.
Geoloog Charles Lyell meende in 1832 eveneens dat soorten onveranderlijk zijn maar geloofde in een soort continu voortschrijdend scheppingsproces van verdwijnende en verschijnende soorten, niet op grond van een goddelijk plan maar doordat leefomgevingen veranderen. Ook Georges Cuvier hield vol dat soorten onveranderlijk zijn; volgens hem is dat omdat hun onderdelen te fijn onderling zijn afgestemd, elke kleine verandering zou desastreus uitpakken. Dit misverstand treffen we zelfs nu nog aan bij creationisten.
En er was nog een groep die zich verzette tegen de transmutatieleer. Dat waren de naturalisten, beïnvloed door Duitse aanhangers van de filosofische stroming genaamd idealisme waartoe Goethe en Hegel behoorden. Naturalisten Louis Agassiz en Richard Owen waren ervan overtuigd dat soorten niet konden veranderen omdat iedere soort de belichaming is van een ‘idee’ in de geest van de Schepper.
Al deze scholen mengden vrolijk gedachten van wetenschappelijke, filosofische en religieuze aard en trokken conclusies die niet empirisch te verifiëren waren. Totdat in de loop van de 19e eeuw het bewijsmateriaal zich opstapelde dat soorten echt veranderen; sterker nog: dat de geschiedenis van onze planeet een komen en gaan van evoluerende soorten is. Enfin, je weet hoe dat afliep. Charles Darwin publiceerde in 1859 zijn beroemde boek ‘On the Origin of Species’, gevolgd door nog enkele andere belangrijke werken, die gezamenlijk de biologie in de volwassen wetenschappelijke fase brachten. Daarin is evolutie het grote verbindende thema van het gehele vakgebied geworden. De impetuswoorden odyle, transmutatie en orthogenese zijn door de zijdeur verdwenen.
Geneeskunde: hysterie. Geologie: geosynclinaal.
Voor de volledigheid wil ik de geneeskunde niet overslaan. Want de natuur- en sterrenkunde werd als wetenschap volwassen in de 17e eeuw, de scheikunde in de 18e en de biologie in de 19e eeuw. Een leuk rijtje, waaraan je in de 20e eeuw de geneeskunde kunt toevoegen. Een fantastisch impetuswoord uit de protofase is ‘hysterie’, een woord dat al een paar duizend jaar meeging, maar tegen het eind van de 19e eeuw gezien werd als een kwaal bij vrouwen die als symptoom vooral onrust had. De ziekte werd bestreden met behulp van genitale massage, eerst door artsen en vroedvrouwen met de hand, later met een elektrisch apparaat. Zoals de intrigerende speelfilm ‘Hysteria’ uit 2011 laat zien bleek die elektrische ontwikkeling later de uitvinding van de vibrator te zijn. Sinds de medische wetenschap het vrouwelijk orgasme erkent is hysterie in de bovengenoemde betekenis afgeschaft.
Ook de geologie werd in de 20e eeuw een volwassen wetenschap, nadat een belangrijk fundament gelegd werd op basis van het werk van Alfred Wegener in 1915 en zijn voorgangers, in de vorm van de continentale drift die verklaard wordt door de platentektoniek, de grote schollen die over het aardoppervlak schuiven met medeneming van de continenten. Voordat de oorzaken duidelijk werden was er een aardig impetuswoord, ‘geosynclinaal’, samen met zijn tegenhanger ‘geanticlinaal’, gebaseerd op theorieën van Leopold von Buch en James Dwight Dana over een krimpende planeet Aarde, waardoor rimpels (als op een uitdrogende appel) tot gebergtevorming zouden leiden. Ik licht dit verder niet toe, als je er meer van wilt weten zijn er op het internet ruimschoots bronnen te vinden.
Neuropsychologie: vrije wil, ik
En dan is er een nieuwe volwassen wetenschap in aantocht! Tenminste, dat vermoed ik. Die wordt momenteel geboren uit de fusie van twee gebieden: de psychologie en de neurologie. Ik verwacht dat de neuropsychologie ons een beter begrip gaat geven van wat het is om een mens te zijn. Dat gaat onder meer een einde maken aan het impetuswoord ‘vrije wil’. Die term levert namelijk een merkwaardige paradox op: enerzijds slagen neurologen erin om te ‘bewijzen’ dat mensen geen vrije wil hebben: ons gedrag vloeit voort uit automatische neurologische processen, onze beslissingen zijn al genomen voordat onze wil eraan te pas komt. Anderzijds hechten enorm veel mensen, waaronder psychologen en juristen, eraan dat we wel degelijk een vrije zelfbeschikking hebben; zo niet, hoe kun je dan ooit iemand toerekeningsvatbaar verklaren?
Eigenlijk gaat het natuurlijk ook om een eeuwenoude filosofische en theologische kwestie over de vraag naar predestinatie, voorbeschikking: als alles van tevoren vaststaat, dan hebben we nooit iets te kiezen. Is het dan rechtvaardig dat sommigen tot de Hel veroordeeld worden terwijl anderen in de Hemel komen? (Maar als niet alles vooraf vaststaat, hoe kan God dan almachtig en alwetend zijn?)
Mijn vermoeden is dat de neuropsychologie in de loop van de 21e eeuw de kwestie oplost door de term ‘vrije wil’ af te schaffen en in de plaats daarvan nieuwe, betere woorden te ontwerpen die een verhaal zonder dit soort paradoxen vertellen.
Datzelfde geldt dan vermoedelijk ook voor woorden zoals bewustzijn, onder- en onbewuste en voor Sigmund Freuds drietalid, ego en superego: ook voor hen zullen nieuwe woordensets in de plaats komen. Vraag me niet welke: ze moeten immers nog bedacht worden. Of zijn ze het al?
Zelfs het woord ik zal uit het wetenschappelijk taalgebruik verdwijnen, aangezien het geen recht doet aan de complexiteit van neurologische en mentale processen in onze hoofden. Hoewel ik vast en zeker in het dagelijkse spraakgebruik zal blijven bestaan, is het wetenschappelijk gezien een impetuswoord.
Ben je het daar niet mee eens, dan heb je pech: ik ga dat standpunt hier niet verdedigen, het is slechts een vermoeden. In plaats daarvan ga ik nu naar de economie.
Scholen in de economie
Het zou een aardige oefening zijn om de scholen in de protobiologie te tellen die ik genoemd heb. Ik heb dat niet gedaan, maar ik weet zeker dat dit aantal in het niet valt in vergelijking met het aantal scholen in de proto-economie. En dan heb ik het niet over de economie van de 18e of de 19e eeuw. Ik heb het over nu.
Het zijn er tientallen. Ik heb een poging gedaan om er een grafisch overzicht van te maken. Het resultaat zie je in Figuur 2.2. Voor dat doel heb ik gebruik gemaakt van een verscheidenheid aan bronnen. Maar dat viel niet mee, omdat de diverse bronnen het niet heel erg met elkaar eens zijn. In de eerste plaats over wat nu precies een economische school is en wat niet; en in de tweede plaats, welke school ontstaan is uit welke eerdere, of uit combinaties of een synthese van meerdere scholen. Figuur 2.2 is dan ook een subjectieve interpretatie van mij. Beschouw daarom de figuur niet als een absolute waarheid maar als een ruwe schets van de economische theoretische realiteit.

Ik kan het niet helpen: als ik Figuur 2.2 bekijk dringt zich de vergelijking op met de geschiedenis van de kerkgenootschappen in en buiten Nederland. Daarvan zou je een vergelijkbaar schema kunnen maken – dat al evenzeer subjectief zou zijn – waarin Rooms-Katholiek, hervormd en gereformeerd tot de kernscholen behoren, die vervolgens splitsen in een massa aan grote en kleine kerken en splinters. Ook dat schema kent zijn synthesen, bijvoorbeeld de Protestantse Kerk in Nederland. Je weet wat er gebeurt als twee kerken samengaan? Dan heb je er even later drie. Iets dergelijks lijkt te gebeuren met de scholen in de economie.
Je ziet in de figuur een verzameling van acht vormen van de Nieuw-Institutionele school: van normatief tot en met feministisch. Dat rijtje kun je zien als illustratief; ik had vergelijkbare rijtjes aan andere scholen kunnen hangen. Als je de Nieuwe Institutionalisten vergelijkt met de Gereformeerden, dan mag je de acht subscholen vergelijken met de Gereformeerden in Hersteld Verband, de Gereformeerden Artikel 31 (de ‘vrijgemaakten’), de Nederlands Gereformeerde Kerken (de ‘vrijgemaakten buiten verband’), de Gereformeerde Kerken in Nederland Hersteld (de ‘nieuwe vrijgemaakten’) en de in 2009 afgesplitste vrijgemaakten van de Gereformeerde Kerken Nederland.
Ieder kerkgenootschap en iedere school heeft zijn eigen verhaal. Met hulp van Durden en Chang vat ik enkele economische verhalen samen.
Korte verhalen van enkele scholen
Volgens het neoklassieke verhaal bestaat de economie uit individuen, die volledig egoïstisch zijn en altijd rationeel handelen. Economie gaat vooral over handel en consumptie, en verandert voornamelijk als gevolg van individuele beslissingen. Aanbeveling: vrije markt met bescheiden overheidsinvloed.
Het verhaal van de Oostenrijkse school lijkt daarop, maar legt meer nadruk op traditie als bron van menselijk handelen. Aanbeveling: geef de vrije markt alle ruimte!
Het marxistische verhaal vertelt echter dat de economie is opgebouwd uit klassen. Mensen zijn egoïstisch en rationeel, behalve wanneer arbeiders strijden voor socialisme. Economie gaat vooral over productie; veranderingen komen voort uit klassenstrijd, kapitaalgroei en technologische vooruitgang. Aanbeveling: socialistische revolutie gevolgd door centrale planning.
Ook in de Keynesiaanse school legt men de nadruk op klassen. Mensen zijn niet heel rationeel, ze worden gedreven door gewoonten en instincten. De keynesianen zijn het onderling niet eens over de rol van egoïsme, over wat het hoofdonderwerp is van de economie (productie, volgens sommigen) en over economische ontwikkeling. Aanbeveling: actief fiscaal beleid gericht op herverdeling ten behoeve van armoedebestrijding.
Volgens het verhaal van de institutionele school bestaat de economie – niet verrassend – uit instituten, en bovendien uit individuen. Het menselijk gedrag komt voort uit diverse mentale lagen: instinct, gewoonte, geloof, ratio. Meer dan de neoklassieken wordt nadruk gelegd op productie. Economische veranderingen komen (uiteraard) voort uit wisselwerkingen tussen individuen en instituties. Over aanbevelingen voor beleid zijn de institutionalisten het onderling niet eens.
De behavioristen beschikken over de rijkst gevulde economie, want voor hen bestaat die niet alleen uit individuen en instituties maar ook uit organisaties. De gelaagdheid van het menselijk gedrag die de institutionalisten beschrijven, erkennen de behavioristen slechts in beperkte mate. Aanbeveling: niet per se tegen overheidsingrijpen.
De Schumpeteriaans georiënteerde school vertelt graag over niet-rationeel ondernemerschap als drijfveer voor menselijk gedrag. Economie gaat volgens hen over productie, ontwikkeling is het gevolg van technologische innovatie. Aanbeveling: geen, aangezien het kapitalisme sowieso gedoemd is om weg te teren.
Ik heb je al verteld over de verbijsterende verschillen van mening over kwesties zoals: moet een overheid in tijden van economische crisis bezuinigen of juist meer uitgeven? (Moet een raket naar de Maan naar boven of naar onderen vertrekken?) Is het verstandig om financiële derivaten door wetgeving te beperken (EU) of is dat juist dom (IMF), zoals ik liet zien in de aflevering van 23 januari? Echter: als je het bovenstaande rijtje aan scholen bekijkt, wordt het minder vreemd dat dit soort tegengestelde opvattingen naast elkaar bestaan. Bizar blijft wel dat een prettige selectie van de standpunten door regeringen en bestuurders zonder een zichtbaar spoor van twijfel omarmd worden. Het lijkt erop dat zowel praktijkmensen als economische theoretici éérst kiezen welke uitkomsten zij wensen, om vervolgens een theorie te ontwerpen of te kiezen die deze uitkomst oplevert.
Ik ben niet de enige die verbijsterd is over dit proces. Ik ben ook niet de enige die de economie met de natuurkunde vergelijkt. Zo schrijft Justin Fox:
“Het valt niet mee om je een Nobelprijs in de Natuurkunde voor te stellen die wordt gedeeld door (1) een man die bekend is vanwege het bevorderen van een bepaalde hypothese en (2) een man die bekend staat om het meedogenloos aanvallen van die hypothese. Dit is natuurlijk wat het Nobelcomité dit jaar heeft gedaan met de prijs voor de economie, en dan ook nog eens met de toegevoegde Hegeliaanse kronkel van het toekennen van een derde gedeelte van de prijs aan een man die ergens in het midden uitkwam. These: Gene Fama! Antithese: Bob Shiller! Synthese: Lars Peter Hansen!”
Tenslotte
De brede spreiding van scholen, theorieën en overtuigingen komt op allerlei manieren tot uiting. Neem nu de opmerking van hoogleraar en voormalig directeur van de Nederlandsche Bank Lex Hoogduin, geïnterviewd door Peter de Waard in de Volkskrant van woensdag 6 maart 2019: vandaag, voor mij, want op die datum stuur ik mijn aflevering naar de redactie van FTM. Op de vraag “Waarom lukt het niet meer inflatie te bewerkstelligen?” antwoordt de Groningse professor: “De economische wetenschap weet dat eigenlijk zelf niet.” De interviewer voegt er in zijn commentaar aan toe: “Daar worden door economen – en inmiddels ook psychologen – veel redenen voor genoemd.” Herkenbaar…
Dit was stap 1 in mijn bewijsvoering dat economie een protowetenschap is. De volgende keer bereid ik de rest van de bewijsvoering voor, door te kijken naar een belangrijke wetenschappelijke methode: patroonherkenning. Als je wetenschappelijke theorieën wilt ontwerpen, dan begin je met een zoektocht naar regelmatigheden, herhalingen, patronen. Dat gebeurde in oude protowetenschappen, zoals ik je ga laten zien. Het gebeurt in elke tak van wetenschap nog steeds. Ook in de economie, en daarvan ga ik een prachtig voorbeeld tonen: golfbewegingen.
108 Bijdragen
Braavos 2
Voor de duidelijkheid: bovenstaande tekst is grappig bedoeld.
Anko Mulder 1
BraavosMz59 7
Als je wilt bepalen welke van twee modellen M1 en M2 het beste werkt, dan kijk je naar hoe die modellen de data kunnen voorspellen.
Als er verschillende modellen tegelijkertijd zijn, dan impliceert dat dat de modellen gewoon niet voorspellend genoeg zijn. In de natuurkunde heb je nu quantum gravitatie maar ook string theory. Geen van beiden kan op basis van de beschikbare data (dat zijn er niet veel) verworpen of gekozen worden. Dat is het hele verhaal. De voorbeelden die je noemt zijn ook zo. Wegener kwam met zijn idee van platen tektoniek maar aan de beschikbare data was dat soort beweging destijds niet te zien, dus waarom zou men het geloven? Pas veel later kreeg Wegener gelijk. Dat de theoretische economie zich ook met de huidige overvloed van data en computers nog steeds in deze miserabele toestand bevindt is een teken aan de wand. Economie is geen wetenschap, het is filosofie.
Het gaat nooit iets worden.
Een dwarsverbinding naar de brief aan Macron: hoe stel je vast of iets fakenews is of niet? Op welke basis neem je een beslissing? Dat lijkt op theoretische economie vanwege de politieke lading. Economie is bedoeld om aan politieke voorkeur een wetenschappelijk aura te geven.
Niko Roorda 6
Mz59Dat is ook de reden waarom de discussie tussen de aanhangers van de quantum gravitatie en van de stringtheorie niet van dezelfde orde is als die tussen de economische scholen. De fysici zijn het onderling volkomen eens over de basis, bijvoorbeeld over concepten zoals licht, massa, energie, lading, sterren, noem maar op. Terwijl economen nog niet eens overeenstemming hebben over de basisvraag of 'geld' een economisch begrip is.
Natuurlijk: ook in de 'gevestigde' natuurkunde worden basismodellen wel eens overhoop gegooid, bijv. bij de invoering van de algemene relativiteitstheorie of de quantummechanica. En dat zal misschien nog wel eens gebeuren. Maar dat gebeurt dan op basis van wetenschappelijke methoden, niet op basis van Bayesiaanse statistische vergelijkingen tussen modellen - hoe populair die benadering tegenwoordig ook is.
Mz59 7
Niko RoordaCo Pater 7
" het minder vreemd dat dit soort tegengestelde opvattingen naast elkaar bestaan"
Het grappige is nu juist dat tegengestelde opvattingen niet zo zeer tegengesteld blijken te zijn. Ze zijn beide vacant in hun eigen recht, en daarom staan ze naast elkaar en niet onder elkaar.
Het probleem is dus de productie van tegenstellingen met hun eigen waarheid, die andere invalshoeken uitsluiten.
En inderdaad : Ik is een illusie.
John Jaarsveld 3
De natuurwetenschappen stellen andere vragen, en worden op een andere manier bedreven dan de geesteswetenschappen, dat is niets nieuws; Wilhelm Dilthey is er beroemd mee geworden. Soms worden dan ook nog de sociale wetenschappen onderscheiden, die daar min of meer tussen zitten.
Een groot deel van je kritiek op de economische wetenschappen gaat ook op voor de letteren, de theologie, de cultuurwetenschappen, geschiedenis, muziek- en theaterwetenschap en rechten. Daar zie je overal een pluriformiteit aan theorieën, die eerder divergeren dan convergeren, zoals het ideaal is in de natuurwetenschappen. Maar om nou pakweg de helft van de universitaire activiteiten als “protowetenschap” te bestempelen, omdat ze anders functioneren dan de natuurwetenschappen, lijkt me op z’n zachts gezegd ver gezocht.
Het toont in mijn ogen juist een van de grote problemen van de huidige tijd: dat we bij het bepalen van waarde op zoek gaan naar objectieve en meetbare factoren in de buitenwereld, in plaats van het vinden van betekenis in de menselijke ervaring.
https://www.quora.com/What-are-the-differences-between-social-science-natural-science-and-humanities
http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0124-61272013000100003
http://www.oxfordscholarship.com/view/10.1093/acprof:oso/9780199683864.001.0001/acprof-9780199683864
http://www.thevalueofthehumanities.com/
Mz59 7
John JaarsveldDE menselijke ervaring bestaat niet. Dus wat is dan het criterium? En geschiedenis is iets heel anders dan theologie.
Martin van den Heuvel 1 11
Mz59Mz59 7
Martin van den Heuvel 1R. Eman 7
John JaarsveldVoor alle duidelijkheid: Ik heb geen kritiek op jouw reactie, want je stelt een terecht punt aan de orde.
De vraag die ik aan de orde wil stellen is of er misschien wel een noodzaak is tot convergeren als het om economie gaat (in tegenstelling tot bijvoorbeeld de geesteswetenschappen). Laat ik de theologie als voorbeeld nemen. Verschillende stromingen kunnen prima naast elkaar bestaan, zolang men niet de ander de eigen wil wenst op te leggen. Er bestaat geen noodzaak tot integratie van verschillende stromingen. In de economie daarentegen bestaat die noodzaak tot (een zekere mate van) integratie wel. Anders kun je geen handel drijven met elkaar en zonder handel drijven zou er ook geen economie bestaan.
Niko Roorda 6
R. EmanMarla Singer 7
Niko RoordaTypisch voorbeeld zijn de vele denktanks die min of meer betaalde verhalen van een bepaalde factie propageren. Zij hebben genoeg geld (gekregen) om ook hiervoor (proto)wetenschappelijke 'consensus' te selecteren. De wetenschap controleert zichzelf veel te weinig en gezien het feit dat steeds meer wetenschappers zich laten te verleiden door geld mag je gerust stellen dat de hele wetenschap an sich in een niet wenselijke toestand bevind.
Volgens mij mag je de economisch scholen meer als een soort van modeverschijnsel zien. Er wordt vrolijk mee geshopped door iedereen en kiest uit wat bij ze past.
De meeste scholen worden na een of twee generaties weer vergeten maar een paar ervan worden keer op keer herhaald in al dan niet aangepaste vorm.
Michel Fleur 6
John JaarsveldWaar vliegtuigbouwers zich laten leiden door natuurkunde, laten politici zich leiden door economen; en dat heeft nog veel meer invloed. Als politici dan niet beseffen hoe flinterdun de theoretische onderbouwing is, kan men makkelijk de samenleving schade aanbrengen.
Zelfs Friedrich von Hayek vond het instellen van een "Nobelprijs" van de economie maar gevaarlijk [2]:
> "Yet I must confess that if I had been consulted whether to establish a Nobel Prize in economics, I should have decidedly advised against it.
> ...
> It is that the Nobel Prize confers on an individual an authority which in economics no man ought to possess.
> This does not matter in the natural sciences. Here the influence exercised by an individual is chiefly an influence on his fellow experts; and they will soon cut him down to size if he exceeds his competence.
> But the influence of the economist that mainly matters is an influence over laymen: politicians, journalists, civil servants and the public generally."
[1] https://www.ftm.nl/artikelen/scholen?share=1#reactie87189
[2] https://www.nobelprize.org/prizes/economic-sciences/1974/hayek/speech/
Niko Roorda 6
Michel FleurMichel Fleur 6
Niko RoordaSoms wat activistisch maar soms ook hele sterke artikelen.
Niko Roorda 6
Michel FleurHetty Litjens 6
Michel FleurLydia Lembeck 12
Michel FleurNiko Roorda 6
John JaarsveldVakgebieden zoals letterkunde, theologie en theaterwetenschap zijn in eerste instantie vooral beschrijvend, vermoed ik - ik heb dat niet in details bestudeerd. Daar waar ze verklarend proberen te zijn, gebruiken ze o.a. psychologische en sociologische elementen en zijn ze, ben ik bang, inderdaad nog maar een protowetenschap.
De vraag is of dat erg is. Bij veel van die vakgebieden niet, denk ik. Maar bij economie is het HEEL erg. Want ik ga geheel hoofdstuk 3 gebruiken om aan te tonen dat het gevolg van de protowetenschappelijke status van de economie is, dat er tal van rampen in de wereld zijn en dat nog veel ernstiger rampen ons bedreigen. Was de economie een volwassen wetenschap, dan was de wereld een heel stuk veiliger en prettiger.
Ik kan je die bewering niet eventjes in dit forumvakje bewijzen. Zoals gezegd, ik heb er een heel hoofdstuk voor nodig. Dus ik verzoek je om daarvoor geduld te hebben, het komt er allemaal aan.
Het is me niet geheel duidelijk wat je opmerking over waarde en menselijke ervaring met het voorafgaande te maken heeft.
Annemiek van Moorst 10
Voor de behavioristic economic school zou ik Daniel Kahneman zeker noemen. https://www.theguardian.com/science/2014/feb/16/daniel-kahneman-thinking-fast-and-slow-tributes
Wwb concepten als vrije wil, bewustzijn, ik, zelf e.d. vraag ik me af of dat in deze eeuw opgelost gaat worden door vervanging met andere, betere termen. Een deterministische opvatting van ons gedrag zou dat vereisen. Het is voor mij de vraag of menselijk gedrag in het grotere, meeromvattende intelligente systeem 'aarde' en 'natuur' deterministisch is binnen de entiteit 'mens'. Wellicht ligt de uiteindelijke 'oplossing' daar.
Id, ego en superego van Freud worden in de wetenschap niet serieus genomen; Freud's theorieën voldoen niet aan de eis van falsificeerbaarheid. Psychoanalyse is daarmee een mooi verteld sprookje dat nochtans zijn aanhangers kent.
Om uit de problemen te geraken met vrije wil en juridische en politieke consequenties, is de term 'compatibilisme' bedacht.
"Compatibilism is the belief that free will and determinism are mutually compatible and that it is possible to believe in both without being logically inconsistent.[1] Compatibilists believe freedom can be present or absent in situations for reasons that have nothing to do with metaphysics.[2] They define free will as freedom to act according to one's motives without arbitrary hindrance from other individuals or institutions.[citation needed]"
"For example, courts of law make judgments, without bringing in metaphysics, about whether an individual was acting of their own free will in specific circumstances. It is assumed in a court of law that someone could have acted otherwise than in reality. Otherwise, no crime would have been committed."
"Similarly, political liberty is a non-metaphysical concept.[3] Statements of political liberty, such as the United States Bill of Rights, assume moral liberty: the ability to choose to do otherwise than one does."
https://en.wikipedia.org/wiki/Compatibilism
Niko Roorda 6
Annemiek van MoorstConcepten als vrije weil, etc.: ik zie niet in waarom een deterministische, zeg maar een klassiek-theoretische opvatting daarvoor noodzakelijk is. Ik pleit ervoor dat iedere wetenschjap zijn eigen verklaringsbeginselen en -methoden kiest. Het kan heel goed zijn dat in een omniconomische wetenschap een deterministische benadering niet werkt en dat men daar iets anders nodig heeft.
Superego etc. is nu in de mainstream psychologie wel verworpen, maar behoorde ooit tot de kern van het vakgebied. Ook nu zou je de psychoanalytici de kost moeten geven...
De term comptabilisme is in dit verband prachtig. Ik ga kijken hoe ik die in mijn verhaal kan inbrengen (in hoofdstuk 5, vermoed ik, dus daar zie je nog even niets van).
Annemiek van Moorst 10
Niko Roorda"The determinist approach proposes that all behavior is caused by preceding factors and is thus predictable. ... Free will is the idea that we are able to have some choice in how we act and assumes that we are free to choose our behavior, in other words we are self determined."
Ik denk niet dat het wetenschappelijk verantwoord is om iedere wetenschap zijn eigen methodologie te laten 'kiezen'. Een protowetenschap gebruikt meer fenomenologie. Economie formuleert en toets vrijwel geen hypothesen zoals de psychologie dat wel doet.
"The scientific method is an empirical method of acquiring knowledge that has characterized the development of science since at least the 17th century. It involves careful observation, applying rigorous skepticism about what is observed, given that cognitive assumptions can distort how one interprets the observation. It involves formulating hypotheses, via induction, based on such observations; experimental and measurement-based testing of deductions drawn from the hypotheses; and refinement (or elimination) of the hypotheses based on the experimental findings. These are principles of the scientific method, as distinguished from a definitive series of steps applicable to all scientific enterprises."
https://en.wikipedia.org/wiki/Scientific_method
Superego, id, ego is nooit mainstream geweest in de wetenschappelijke psychologie die ik heb gestudeerd (al weer heel wat jaren geleden). Ik studeerde functieleer, experimentele psychologie, specialisatie neuropsychologie. Maar ook persoonlijkheidsleer, gedragsleer, ontwikkelingspsychologie, methodologie hadden andere (veel betere) bronnen dan de psychoanalyse (want niet toetsbaar).
Niko Roorda 6
Annemiek van MoorstDat allemaal dient wel te gebeuren binnen het grote wetenschapsparadigma: de toetsing aan de waarneming is essentieel.
De empirie, inderdaad. Dus ik denk dat we het daarover wel eens zijn.
Freud werd, als ik me niet vergis, vooral als wetenschap beschouwd zo'n beetje voor de Tweede Wereldoorlog. Zo oud ben je toch nog niet?
Annemiek van Moorst 10
Niko RoordaJean Klijnen 2
Ik ben het eens met mensen die zeggen dat economie een filosofie is, die ondersteunend is aan een bepaalde politieke stroming. Daar is niets mis mee. Dat kun je o.a. goed zien in de volkshuisvesting. Bijna elke onderzoek op dit gebied laat zien hoe overheidsinmenging tot verstoringen leidt en hoe korte termijn opvatting de markt voor de lange termijn verstoren. Ondanks alle goede intenties zitten we nu met een hopeloos grote sociale woningsector, terwijl een vrije markt sector, de hoeksteen van iedere woningmarkt, hier volkomen vastloopt.
Zoals ik al zei, met verschillende scholen is niets mis. Dat zie je ook op andere terreinen, die blijkbaar wel het predicaat "wetenschap" verdienen. Zo zijn er zijn zeker 5 scholen binnen de snaartheorie en binnen de geneeskunde zijn er voor kankerbestrijding volgens mij evenveel scholen als dat er oncologen bestaan. Op het aantal theorieën binnen de astrofysica maar te zwijgen. Ook binnen de hele klimaatdiscussie zijn meerdere scholen. Maar wat ik dan mis bij al die zaken, is een inleiding over wat we wel zeker menen te weten. Bij de economie zou dat kunnen zijn de evenwichtstheorie van Samuelson (afgeleid uit de chemische termodynamica van de natuurkundige Gibbs) of de optie theorieën van Black-Scholes (Black was een wiskundige). In de klimaatsdiscussie mis ik iedere verwijzing naar de wiskundige Milancovic, die aantoont dat een volgende ijstijd onvermijdelijk is.
En wat "ik" betreft: cogito ergo sum. De Romeinen hadden er geen woord voor nodig, en toch was het er.
Mz59 7
Jean KlijnenJean Klijnen 2
Mz59Mz59 7
Jean KlijnenNiko Roorda 6
Mz59Joost Visser 5
Niko RoordaEconomie als wetenschap is waardevol maar heeft een beperking die natuurkunde bijvoorbeeld niet heeft en dat zijn politieke idioten die een land of landen vernietigen. Daar kan geen wetenschap tegenop.
Haal economie en monetaire wereld niet door elkaar. Centrale banken zijn de nekslag voor prijsvorming, een van de pijlers waar je de economie op bekijkt.
Niko Roorda 6
Joost Visser?
Joost Visser 5
Niko RoordaNiko Roorda 6
Mz59Mz59 7
Niko RoordaAd Van Heeswijk 6
Jean KlijnenLydia Lembeck 12
Ad Van HeeswijkNiko Roorda 6
Jean KlijnenEr is wel iets mis met economie als (volgens mij) een combinatie van filosofisch, magisch en religieus stelsel met de pretentie, wetenschap te zijn. Daaruit komen namelijk de grote wereldrampen voort.
nick 4
Jean Klijnen" Bijna elke onderzoek op dit gebied laat zien hoe overheidsinmenging tot verstoringen leidt en hoe korte termijn opvatting de markt voor de lange termijn verstoren."
De verstoring van een heilloos proces kan zeer heilzaam zijn.
Hetty Litjens 6
Je zou kunnen beginnen met het opsommen van de verwezenlijkingen van de scholen, en de gebieden waar ze faalden. Hebben ze gezorgd voor welvaart en voor wie? Zijn theorieën uitgekomen of ingehaald door de geschiedenis? Welke zwaartepunten werden gelegd in de geschiedenis? Is de nadruk op balansen en virtueel geld niet een gevaar voor de reële economie? In elk geval is economie een vrij uitgebreid onderwerp: de reële economie van productie en verkoop, de virtuele geldmarkt, de bemoeienis van psychologie en ethiek in de comsumptie-economie en markteconomie, enz.
Stof voor weer een ander deel van de boekenreeks.
Niko Roorda 6
Hetty LitjensVoor mij en mijn project is het voldoende om dat programma uit te voeren voor de economie als een geheel. Dat is precies wat ik in hoofdstuk 3 en 4 doe, je zult het wel interessant vinden, denk ik. Eerst voltooi ik in hoofdstuk 2 mijn argumentatie over economie als protowetenschap.
Hetty Litjens 6
Dit lijkt me wel een typisch nieuwe ontwikkeling.
And what about the doughnut economy?
Niko Roorda 6
Hetty LitjensKun je aangeven waarom ik het corporatisme als een economische school in het schema zou moeten opnemen, volgens jou? En als ik dat doe, kun je dan een suggestie doen waar ik dat in het schema moet plaatsen?
Wat de doughnut van Raworth betreft: die behoort tot de visie van de circulaire economie, en ik ben geneigd dat tot de ecologische school te rekenen. Over Raworths visie ga ik nog schrijven, maar feitelijk heeft zij niet zo heel veel nieuws toegevoegd, haar voornaamste verdienste is dat ze een aansprekend model voor de circulaire economie heeft geïntroduceerd.
Over ecologische school gesproken: in mijn schema hangt dat helemaal los, zonder contact met het grotere geheel. Dat geldt ook voor de behavioristische, de feministische en de ontwikkelingseconomie. Dat is niet fraai. Kan iemand me helpen om ze vast te maken?
Hetty Litjens 6
Niko RoordaElke nieuwe school zal daar iets aan moeten doen. Misschien moeten de 'losse' scholen die een breuk met andere scholen betekenen wel los blijven in het schema. Geen link maar een breuk.
Niko Roorda 6
Hetty LitjensJan 88 1
“Als ik Figuur 2.2 bekijk dringt zich de vergelijking op met de geschiedenis van de kerkgenootschappen in en buiten Nederland. Daarvan zou je een vergelijkbaar schema kunnen maken – ….”
De vergelijking die je maakt tussen de economische scholen en religies is mi correct en mooi gevonden. Echter, dit geldt voor alle wetenschappen, de filosofie en ja ook voor het geloof.
Ons wereldbeeld:
Jij stelt de vragen:
“Ik heb je al verteld over de verbijsterende verschillen van mening over kwesties zoals: moet een overheid in tijden van economische crisis bezuinigen of juist meer uitgeven?”
“Is het verstandig om financiële derivaten door wetgeving te beperken (EU) of is dat juist dom (IMF)”
Het antwoord is afhankelijk van hoe jij de wereld ziet. Het ‘juiste’ antwoord is afhankelijk van jouw/ons wereldbeeld.
Van belang is dat ieders handelen (in denken en doen) gebaseerd is op het beeld wat je van de wereld hebt.
Terug naar de economie:
Economische scholen hebben ieder haar uitgangspunten. Die uitgangspunten zijn tijdelijk van aard, die zijn niet vast.
Ha-Joon Chang geeft er .................................
Jan 88 1
Aan sommige scholen wordt te lang vast gehouden, zoals wij nu ervaren. Niko, jij formuleert nu toch ook een economische school? Een school gebaseerd op een nieuwe visie, een duurzame, en een holistische visie. Ik hoop met een holistische visie gebaseerd op alle aspecten van de tijdelijke werkelijkheid. Ook in een holistische wereld zullen aspecten door de tijd in belang af of toe nemen.
In de komende decennia krijgen de aspecten van een leefbare aarde, een groter belang ten op zichten van de monetaire winsten. En daarna, wie zal het zeggen. Zal door toenemende artificial intelligence de ethische aspecten binnen de holistiche economie meer aandacht vragen? Nu is het de donut economie? Straks is het ….?
Het lijkt alsof dit in de natuurkunde anders is, met haar min of meer vaste en ‘eenvoudig’ toetsbare uitgangspunten.
Maar de uitgangspunten bij de natuur wetenschappen veranderen ook. Natuurconstanten blijken niet zo constant. Ook de natuurkunde borduurt verder op basis van voortschrijdende inzichten.
Een duurzame economie:
Een duurzame economie is afhankelijk van ons, tijdelijk of voortschrijdend, wereldbeeld.
Mz59 7
Jan 88Gert Brink vd 1
Mz59Mz59 7
Gert Brink vdHans Potters 1
Jan 88Les: het is onwetenschappelijk ons niet voortdurend bewust te zijn van het onderscheid tussen model en de werkelijkheid buiten ons. Voortgang wordt dikwijls geboekt door falsificatie van bestaande en soms goed gefundeerde theorieën.
Jan 88 1
Hans PottersHelemaal juist,
Zo ook zijn er de inzichten (gedeelde inzichten?) dat minieme veranderingen van de natuurconstanten een betere verklaring geven aan de ervaren werkelijkheid van aanwezige massa, maar ik ben geen natuurkundige.
De kern van mijn reactie is dat in de natuurkunde wordt voortgebouwd op de reeds verkregen inzichten. Zo heeft Erik Verlinde een theorie “Emergent Gravity and the Dark Universe” ter review aangeboden. Deze theorie geeft aan dat de wetten van Newton en Einstein moeten worden aangepast op de schaal van sterrenstelsels.
De wetten van Newton en Einstein voldoen overigens prima, consistent met onze ervaringen, bij ons op aarde, dus kunnen wij met beide benen op de grond blijven staan, haha.
Het evolutionaire karakter, het voortbouwen op reeds verkregen inzichten, geldt mi ook voor de andere wetenschappen, waaronder de economie.
Niko Roorda 6
Jan 88Jan 88 1
Niko RoordaWij sluiten aan bij de theorie van de huidige ervaren werkelijkheid (dat is de basis, ons vertrekpunt), en schudden opnieuw de kaarten met nieuwe woorden.
Ik zie er wel de economische school van de duurzaamheid in. Misschien bij gebrek aan nieuwe woorden?
Niko Roorda 6
Jan 88In hoeverre bouw ik voort? Het antwoord is: ik bouw niet. Het is niet mijn ambitie en ook niet mijn deskundigheid om te bouwen. Er moet een nieuwe, omniconomische wetenschap gebouwd worden. Dat ga ik niet doen: ik ben niet van de statuur van Newton (natuurkunde), Lavoisier (scheikunde) of Darwin (biologie): mensen die in hun eentje voor een doorbraak zorgden.
Het is bovendien zeer de vraag of de complexe, interdisciplinaire omniconomie wel door 1 geniaal persoon gebouwd kan worden. Leerzaam is het feit dat de algemene relativiteitstheorie door 1 man gebouwd werd (steunend op intensief voorwerk van anderen, maar wie niet?), maar dat de nog veel complexere kwamtummechanica werd gebouwd door velen.
Ik schets alleen een weg waarlangs gebouwd kan worden. Als er gebouwd gaat worden, dan gebeurt dat door vele slimme mensen vanuit tal van vakgebieden.
Jan 88 1
Niko Roorda"De weg waarlangs".
Toch ben je hier mi te bescheiden!
Je schets toch waar naartoe?
Je wilt toch ook de condities definieren zodat de wandelaars niet van het pad af kunnen (jouw plaatje van de tunnel)?
Niko Roorda 6
Jan 88hein vrolijk 6
Mz59 7
hein vrolijkhein vrolijk 6
Mz59Mz59 7
hein vrolijkNiko Roorda 6
hein vrolijkhein vrolijk 6
Niko RoordaCo Pater 7
hein vrolijkNiko Roorda 6
Co PaterWillem de Vroomen 3
Mz59 7
Willem de VroomenCo Pater 7
Mz59Dat iets een mantra is, betekend het dan dat het absoluut niet waar is ? dan is het geen mantra.
Mz59 7
Co PaterCo Pater 7
Mz59Ik denk persoonlijk nooit in termen van fascisme, het zegt me te weinig.
Wat wel ook speelt is de machtsverhoudingen in het globale leven, wat toen al zeker een issue was. En kapitalisme en machtsverhoudingen hebben wat mij betreft toch echt met elkaar van doen.
Hans Potters 1
Op de economie toegepast betekent dit, dat er wetmatigheden in de economie kunnen worden afgeleid mits er aan twee voorwaarden is voldaan:
1) Er is een groot aantal actoren.
2) Die actoren handelen volstrekt willekeurig en onafhankelijk.
Die twee voorwaarden bepalen tevens de grenzen waarbinnen de econometrische modellen geldigheid hebben.
Ad 1) De machtsconcentratie van een beperkt aantal actoren (bv. doordat een klein aantal multinationals de markt beheersen) maakt de modellen ongeldig door te grote statistische fluctuaties. Er is niets meer voorspelbaar.
Ad 2) Als er in een voldoende grote groep actoren collectivistisch gedrag optreed (bv. door hypes bij consumenten op door paniek bij een crisis) kan men ook geen goede conclusies trekken, omdat een grote groep actoren dan als één actor gaat handelen.
Advies: Decentralisatie van economische macht, small is beautiful.
Aan kuddegedrag kunnen we niets doen, want dat zit in de mens.
(dat stelt tevens het concept 'ik' ter discussie)
Mz59 7
Hans Potters"Die actoren handelen volstrekt willekeurig en onafhankelijk". Volstrekt willekeurig? Is ook niet echt een toepasbare vooronderstelling.
Co Pater 7
Mz59Ik vind persoonlijk de opmerking kuddedier te negatief. Mensen zijn in culturele zin met elkaar verbonden. Delen zaken met anderen ( waarden, opvattingen ) en zitten vaak in hetzelfde model ( the world in a model ). Ben je dan een kuddedier, ja en dat is op zich positief, maar hoeft niet altijd positief te zijn, Als dat model niet deugd.
Maar juist omdat je vele actoren nodig hebt als voorwaarde, loopt dat weer spaak omdat ze volstrekt willekeurig ( op zichzelf bestaand ) moeten zijn, en dat kun je wel vergeten.
Hans Potters 1
Mz59Overigens denk ik, maar dat is een politiek standpunt, dat elke uit de hand gelopen machtsverhouding potentieel gevaar oplevert, of het nu de concentratie van politieke en economische macht in het Kremlin is, of de macht van de financiële markten die door een paar spelers wordt beheerst (Piketty). Onze menselijke hersenen (86 miljard cellen en hun netwerken) zijn per saldo begrensd en ongeschikt om zo'n complex systeem als de mensheid in zijn materiële omgeving in alle details te overzien en daarin te handelen zonder ongelukken te maken. Besef van deze beperktheid zou al een hoop schelen. Machtsbegeerte is een gevaarlijke hybris.
Niko Roorda 6
Hans PottersOver fysicalisering van de economie ben ik erg somber: het levert simplistische plaatjes op, zoals ik in de komende afleveringen beschrijf: om te beginnen als in 1.3, de aflevering die a.s. zondag verschijnt, daarna in 1.6 (over een paar weken).
Iets anders is de econofysica: die vind ik interessanter en kansrijker, zie:
Stanley (2013): Interview of H. E. Stanley on Econophysics. In: IIM Kozhikode Society & Management Review, Sage publication, Vol. 2 Issue 2 (July), p. 73-78. Retrieved from http://www.saha.ac.in/cmp/camcs/Stanley-interview.pdf.
Ik kan nog niet goed inschatten of dit een meer serieuze poging is dan de simpeler benadering van o.a. Tinbergen. Maar ik heb het dan ook nog niet in detail bekeken, ik heb dat gepland voor hoofdstuk 7, waarin ik uitgebreid ga schrijven over complexiteit. Tegen die tijd ga ik me er echt in verdiepen.
Of de fysische benadering van Tinbergen e.a. als een aparte school gezien moet worden betwijfel ik. Als jij dat wel vindt: wil je dat eens uitleggen?
De vergelijking met de statistische mechanica is een boeiende; ik ga er zeker over schrijven (in datzelfde hoofdstuk 7). Er is echter een cruciaal verschil. In de beschrijving van een homogeen gas mag je alle deeltjes als identiek beschouwen met uitsluitend simpele wisselwerkingen tussen 2 deeltjes, waardoor de centrale limietstelling succesvol is: je mag middelen. Een menselijke samenleving is heterogeen en de wisselwerkingen zijn uiterst complex met tal van feedbacklussen. Daarom mag je niet middelen: er is sprake van complexe emergentie. Waar in de statistische mechanica simpele toestandsgrootheden emergeren zoals temperatuur en druk, daar is het in een complex systeem lang zo simpel niet. Die vergelijking is erg leerzaam.
Constance 4
Niko Roorda"But what did econophysics actually achieve in the last 30 years?"
https://www.europhysicsnews.org/articles/epn/pdf/2019/01/epn2019501p24.pdf
Ook grote vragen gaat hij niet uit de weg:
"Will a large economy be stable" ( https://arxiv.org/pdf/1901.09629.pdf )
Het is me wat, al die scholen, maar niet alles lijkt verloren:
"The omnipresence of a certain point of view is not a sign of excellence or an indication that the truth or part of the truth has at last been found. It is, rather, the indication of a failure of reason to find suitable alternatives which might be used to transcend an accidental intermediate stage of our knowledge.” (Feyerabend, 2004)
Enkele scholen kunnen er misschien nog wel bij:
--de publieke-keuze school van Buchanan en Tullock (zeer invloedrijk in de VS, hoewel het effect dat Nancy Mc Lean ("Democracy in Chains, the Deep History of the Radical Right's Stealth Plan for America") aan Buchanan toeschrijft me nogal overdreven lijkt.
--de Stockholm school, Wicksell, Cassel, Heckser,Ohlin.
Als de kleintjes ook mee mogen doen, een Franse splinterschool:
--de 'Ecole de Régulation' van Boyer, Aglietta, Sallaird,.
Menger zou zich misschien bij de neoklassieken niet zo thuis gevoeld hebben, bij de N-I, ontbreken de stichters North en Coase en wat doen we met Maurice Allais, weinig school gemaakt, maar toch....
Samuelson over Allais:
"Had Allais' earliest writings been in English , a generation of economic theory would have taken a different course".
Niko Roorda 6
ConstanceNiko Roorda 6
ConstanceMz59 7
Niko RoordaJean Wanningen 6
Zie: https://nl.wikipedia.org/wiki/Modern_Monetary_Theory
Michel Fleur 6
Echter, de (klassieke) natuurkunde gaat over levenloze, relatief simpele en vaak inwisselbare objecten. Ze poneert falsifieerbare hypothesen, uitgaande van verifieerbare aannames en deductie.
In de economie doet men grove aannames en randvoorwaarden, die overduidelijk NIET overeenkomen met de werkelijkheid. Er gelden behalve de egoïstische, rationale eisen ook eisen als gelijktijdige informatie voor alle actoren enzovoorts. Ook tijd blijft maar een lastig ding in al deze theorieën.
Is de micro-economie al dubieus in zijn aannames, de neoklassieke synthese gaat nog iets verder, door de eigenschappen van simpele, micro-economische theorie bijna rechtstreeks toe te passen op de macro economie. Hierbij worden zelfs de wiskundige randvoorwaarden die daar mee gemoeid zijn, genegeerd [1]. Of "de samenleving wordt maar verondersteld eraan te voldoen". Wow! De theorie beschrijft zo geen economie van miljoenen actoren, maar van miljoenen malen één actor. We hebben het er maar niet over dat de hele boel ook vaak bewijsbaar niet falsifieerbaar is. (Waar is die la?) Tevens worden allerlei evenwichten VOORONDERSTELD, ook al zijn de micro-economische krachten waarop dat gebaseerd is, niet meer toepasbaar.
Helaas worden bovenstaande serieuze wetenschappelijke delicten zelden genoemd en met een statistiek of stochastisch sausje, lijkt het vaak toch nog wat.
De neoklassieke economie pretendeert dus een harde "natuur" wetenschap te zijn. Maar ze faalt wetenschappelijk op alle fronten, behalve als wiskundige vingeroefening in Wonderland.
[1] https://de.wikipedia.org/wiki/Sonnenschein-Mantel-Debreu-Theorem
Niko Roorda 6
Michel FleurMichel Fleur 6
Niko RoordaNiko Roorda 6
Michel FleurConstance 4
Michel FleurZij, die wat gedetailleerder willen weten welke aannames en methoden er zoal in de huidige nieuw-neo-klassieke DSGE modellen gebruikt worden (en in de populair wordende ABM techniek) en daarmee hun kritiek zouden kunnen aanscherpen, vinden uitleg in deze inleidende maar uitvoerige beschrijving:
http://jasss.soc.surrey.ac.uk/20/1/1.html
Michel Fleur 6
ConstanceNiko Roorda 6
ConstanceMz59 7
ConstanceIk begrijp niet eens wat daar staat. In de exacte wetenschap kun je een model hebben dat in goede benadering de data beschrijft, maar hier wordt zo te zien iets anders bedoeld, die rules kunnen blijkbaar alleen “een deel” van de economie verklaren. Een data set waarin een deel van de economie niet voorkomt?
nick 4
N.a.v.
“Die term levert namelijk een merkwaardige paradox op: enerzijds slagen neurologen erin om te ‘bewijzen’ dat mensen geen vrije wil hebben: ons gedrag vloeit voort uit automatische neurologische processen, onze beslissingen zijn al genomen voordat onze wil eraan te pas komt.”
Neem je dit over uit ‘Do we have a free will?
Of is dit je eigen formulering?
Ik heb enige moeite met ‘automatische neurologische processen’.
Mijn vermoeden op het terrein van de vrije wil (ik ben zeer geneigd die niet te erkennen) zou mij doen schrijven: ‘ons gedrag vloeit voort uit neurologische processen met een noodzakelijk verloop’.
Hebben die neurologische processen immers niet te gehoorzamen aan de ons bekende schei- en natuurkundige wetten?
Rechtvaardigheid is een voortbrengsel van de menselijke cultuur.
Buiten de mensheid is het er niet. Het is mij niet duidelijk waarom je voorbeschikking opvoert. Voorbeschikking veronderstelt het bestaan van een instantie, veelal aangeduid met g o d, die zich aan waarneming onttrekt.
Dit kan geen onderwerp van wetenschap zijn.
nick 4
Die vraag lijkt mij niet zo moeilijk te beantwoorden.
Waarden worden toegekend aan “van alles” wat mensen nodig hebben. Of dat nu toegekend wordt aan een brood of een schilderij of een concertbezoek.
Geldontwaarding, toch dat wat inflatie in de economie betekent, is nu juist iets wat alleen maar gerelateerd kan worden aan het krijgen van een andere waarde van dat “van alles”.
Echter, andere waarden toekennen aan iets gebeurt uiteindelijk op individuele schaal. Dat laat zich slecht sturen met miljarden individuen met hun wisselende appreciaties en nog afgezien van de veranderlijkheid van aanbod. (Misoogsten hebben ook economen niet in de hand.)
Mogelijk wreekt het zich hier dat de economie onvoldoende oog heeft voor het feit dat geld niets meer kan zijn dan een representant van waarde toegekend aan “van alles”. Zonder het te representeren iets heeft geld geen waarde.
In het nieuw te ontwikkelen wetenschapsgebied van de economie zou het begrip inflatie moeten verdwijnen. Geld wordt niet minder waard: € 1 = €1 en blijft € 1. Om iets te verwerven dat een hogere waarde is toegekend dan eerder, iets dat duurder is geworden, vraagt van de verkrijger een grotere inspanning. Hij dient meer geld te verwerven om te kunnen betalen. Het iets met een hogere waarde wordt door geld gerepresenteerd, bij gevolg zal die representatie (hoeveelheid geld) er anders uitzien dan de aanvankelijke waarde (aanvankelijke hoeveelheid geld). Naar mijn mening mag dat geen geldontwaarding heten. Het begrip inflatie is een begrip dat ten onrechte in de economie gebruikt wordt. Maar ja, een protowetenschap!
Co Pater 7
nickEen hoeveelheid geld is nodig voor een bepaald product. zeg 2 gulden voor een brood. Het geld is dus gerelateerd aan de producten van de regio of land waar dit geld algemeen is. Het geld heeft geen waarde in zichzelf, maar representeert economische waarde.
Als ik op vakantie wil naar Duitsland dan moet ik Guldens omwisselen voor Marken conform de wisselkoers. de wisselkoers zou normaliter het verschil moeten uitdrukken tussen de verschillende economische waarden die gelden in beide landen. Als een capuchino in Nederland 2 gulden kost en in Duitsland 3 mark dan zou dat o.a. de wisselkoers moeten bepalen.
Op deze manier lijkt het of geld ( als symbool ) ook zelf iets waard is , maar het is alleen de hoeveelheid die je omwisselt, en die is gerelateerd aan economische waarde.
Doordat producten duurder worden, kun je minder kopen voor 1 gulden, maar je 1 gulden blijft hetzelfde, Je kunt er alleen minder voor kopen.
Het wordt een ander verhaal als er veel te veel geld is, want dan wordt het geld minder waard is de opvatting. Volgens mij is dat dan weer gerelateerd aan het vraag en aanbod mechanisme, dat er voor zorgt dat prijzen ook weer veranderen. Want als iedereen miljonair is dan is er veel vraag, en dan stijgen de prijzen ook weer.
Zijn dit dus twee situaties die we scharen onder inflatie ? en is dat onterecht.?zouden beide situaties niet apart bezien en beoordeeld moeten worden ?
Dat is een vraag, waar ik in ieder geval geen antwoordt op heb.
nick 4
Co PaterDe prijs van een kop koffie in het ene land vergeleken met de prijs van een kop koffie in het andere land noch enige andere zaak bepaalt de wisselkoers van de te gebruiken valuta.
De wisselkoers wordt bepaald door de mate van beschikbaarheid van en de vraag naar de valuta.
Co Pater 7
nickJe hebt gelijk
De prijs van geld wordt bepaald door vraag en aanbod. geld is daarmee zelf een artikel, terwijl geld geen artikel of waarde is , maar waarde vertegenwoordigd.
Hetty Litjens 6
Misschien is de reëel existerende economie niet strikt gebonden aan één school en is het gewoon een zooitje. Maar er is een werkelijkheid waar we niet naast kunnen kijken. Hoe noemen we die? Durfkapitalisme, de 'wil tot macht', hebzucht, of uitwerking van de neoliberale creatie van geld of virtuele geldmarkt of gewoon chaos en politieke onmacht? De school van de chaos?
https://www.at5.nl/artikelen/192334/grote-amerikaanse-durfkapitalist-koopt-massaal-amsterdamse-huurpanden-op
https://www.vice.com/nl/article/9kpm4e/het-kan-blijkbaar-toch-nog-kutter-op-de-amsterdamse-woningmarkt
Heeft iemand of iets nog invloed op deze juggernaut? Kunnen 'scholen' daar nog invloed op uitoefenen?
In elk geval zal theorie beoordeeld moeten worden op haar praktijk. Is economie ooit wel bestemd om een wetenschap te worden? Vraag ik mij toch af. Niko, verlicht ons.
Niko Roorda 6
Hetty LitjensHet grotere systeem omvat bovendien de gehele biosfeer van onze planeet, inclusief al het aardse leven, de atmosfeer, het zoet en zout water, de bodem.
Een 'wetenschap' die uitsluitend het economisch handelen bestudeert is net zo belachelijk incompleet als een 'wetenschap' die uitsluitend de nagels van je rechterhand bestudeert. Dat gaat nooit iets zinnigs opleveren. Maar wel een heleboel 'externaliteiten'.
Dat is de reden waarom ik pleit voor wat ik een 'omniconomische wetenschap' noem. Die heeft als taak om al het bovenstaande te bestuderen in hun onderlinge samenhang. In de loop van het boek ga ik proberen om jullie te overtuigen dat zo'n wetenschap echt gemaakt kan worden. Voor dat doel schets ik de route die daartoe gevolgd kan worden. Ik heb die route stevig in mijn hoofd en ben hem aan het opschrijven. Ik hoop dat je het me vergeeft dat ik die route niet in dit kleine vakje kan intypen, dus ik vraag om geduld.
Dit bericht brengt ongetwijfeld geen verlichting in boeddhistische zin; dat kan ik je niet bieden, ook niet in de loop van het boek. Maar misschien wel enige verlichting in de betekenis van opluchting, al besef ik dat een vooraankondiging zoals deze, met een verzoek om geduld, niet echt veel opluchting kan geven. Maar het is momenteel het beste wat ik kan doen. Goed?
Mz59 7
Niko RoordaBedoel je dat dat aspect systeem gekoppeld is aan het grotere systeem, in de zin dat er interactie is tussen het aspect systeem en het grotere systeem?
Niko Roorda 6
Mz59Mz59 7
Niko Roordahttps://arxiv.org/abs/cond-mat/0303290
Aan het eind van pagina 3 begint een fascinerend voorbeeld over een pot water op een stoof. Volgens de bekende verg. (11) moet de density matrix veranderen naar de density matrix van het nieuwe thermische evenwicht. Maar dat kan niet als de ontwikkeling van die density matrix unitair is geweest, want onder een unitaire transformatie veranderen de eigenvalues van de density matrix niet. Het probleem is dat de in verg. (11) gebruikte Hamiltoniaan de stoof niet omvat, terwijl die stoof zorgt voor de opwarming van de pot water. Dus de veronderstelling dat de tijdontwikkeling van de Hamiltoniaan unitair zou zijn geweest is fout.
Dit voorbeeld is eigenlijk triviaal, maar het is pas in 2003 gepubliceerd. Hoe kan het dat generaties van fysici de verkeerde formule geleerd hebben? Dit voorbeeld zou je ook kunnen gebruiken in plaats van de Bokaal van Kepler.
Niko Roorda 6
Mz59Als vervanging voor de Bokaal is het helaas niet geschikt, vanwege een heel praktische reden: de Bokaal is prima uit te leggen aan leken, maar het artikel over de tijd-evolutie van de density matrix natuurlijk niet. Ensembles, hamiltonianen, twee soorten statistiek op elkaar gestapeld? Het zegt de gemiddelde lezer niets, en het is niet in een kleine aantal pagina's uit te leggen. Het voordeel van de Bokaal is dat hij direct visueel duidelijk en aansprekend is.
Als achtergrondinformatie voor mij is dit artikel wel heel interessant, dus bedankt!
Mz59 7
Niko RoordaAlternatief:
https://arxiv.org/pdf/1903.05281.pdf
"I argue that dark matter’s establishment particularly lays bare the hybrid character of modem cosmology: the dark matter problem arises in the application of a combination of methodological strategies, in which the roots of both ‘rationalist’ and ‘empiricist’ approaches to cosmology reverberate."
Wat je over de theoretische economie zegt is dat het "rationalist" is, maar niet "empiricist" genoeg.
Niko Roorda 6
Mz59Inderdaad: rationalist. Dat wordt ook nog eens geillustreerd in een heerlijke beschouwing die ik vanmorgen vond: https://larspsyll.wordpress.com/2015/08/10/economics-departments-breeding-generation-after-generation-of-idiot-savants. Syll spreekt van "interne" versus "externe validiteit", dat komt aardig in de buurt.
Mz59 7
Niko RoordaDat vind ik een domme opmerking. Een theorie is goed als een politicus erin gelooft.
Niko Roorda 6
Mz59Mz59 7
Niko RoordaNiko Roorda 6
Mz59Mz59 7
Niko RoordaNiko Roorda 6
Mz59Mz59 7
Niko Roorda