
School is geen meritocratie
Anders dan vaak wordt aangenomen, blijkt het Nederlandse onderwijs volgens de Onderwijsinspectie helemaal geen meritocratie te zijn die ieder kind gelijke kansen biedt, waarna talent en discipline op individueel niveau de doorslag geven. Integendeel: het zijn vooral de sociale omstandigheden van de ouders die bepalend zijn voor de kansen van hun kinderen. Ewald Engelen is niet verrast.
Vorige week schrok het kippenhok zich een ongeluk omdat er nieuws was dat eigenlijk geen nieuws was. Namelijk dat het Nederlandse basisonderwijs geen emancipatiemachine is maar een diplomafabriek die reeds bestaande ongelijkheden feilloos reproduceert. Zelfs bij gelijke capaciteiten krijgen kinderen van arme en/of laagopgeleide ouders systematisch lagere schooladviezen dan kinderen van rijke en/of hoogopgeleide ouders. Aldus de Onderwijsinspectie. Met meritocratie heeft het Nederlandse onderwijs niets van doen, met instandhouding van klassenverschillen des te meer.
Het was zo’n schok omdat het de bijl zet aan de wortels van de sociaal-liberale consensus. In dat wereldbeeld beginnen we allemaal met dezelfde kansen en zijn sociaal-economische uitkomsten dus het effect van verschillen in inspanning en talent en om die reden gerechtvaardigd. Vandaar meritocratie: een samenleving waarin de verdeling van posities afhangt van je verdienste en niet van klasse, kaste, gender of kleur. Het is de dominante legitimatie voor groeiende inkomens- en vermogensongelijkheden en wijst nadrukkelijk naar het geliefde antwoord van de ‘winnaars van de globalisering’ op de noden van de ‘verliezers’ ervan: word als wij. En mocht je daar ondanks vele pogingen uiteindelijk echt niet in slagen dan hebben wij, beschaafd als we zijn, tenminste een vangnet voor je. Bijstand heet het.
Indringende gesprekken met de leerkracht, huiswerkbegeleiding, remedial teaching, toetstraining — niets is te dol
Aan dit zelfgenoegzame zelfbeeld maakte de Onderwijsinspectie vorige week een einde. Niet talent en inspanning bepalen in Nederland de opleidingskansen van kinderen, maar de hulpbronnen van hun ouders. Kinderen van hoogopgeleide ouders krijgen vaker een hoger schooladvies dan hun Cito-score rechtvaardigt, komen eerder op categorale vervolgopleidingen terecht, komen eerder binnen bij selectieve studierichtingen en halen vaker de eindstreep. En dat komt doordat hoogopgeleide ouders bij ieder selectiemoment alles uit de kast halen om hun kroost de afslag naar vmbo, mbo en hbo te besparen. Indringende gesprekken met de leerkracht, huiswerkbegeleiding, remedial teaching, toetstraining — niets is te dol. Begrijpelijk. Laten we niet vergeten dat hoe meer de toegang tot de arbeidsmarkt is gebonden aan het bezit van diploma’s, hoe meer opleiding je kansen op huwelijksmarkt en woningmarkt, en je gezondheid, hobby’s, levensstijl en uiteindelijk je mortaliteit bepaalt. Wie in het onderwijs verliest, verliest in het leven.
Mijn levensgezel en ik weten er alles van. Toen onze dochter in de middenbouw van een ‘goedbedoeld verwaarlozende’ Amsterdamse montessorischool achterop dreigde te raken met rekenen, hebben wij eerst de leerkracht aan haar jas getrokken. Toen dat niet hielp, hebben wij uit eigen zak remedial teaching ingekocht. Toen de school zich daartegen verzette, hebben wij na veel gesoebat dochterlief weten onder te brengen in de laatste klas van een basisschool die al jaren een van de hoogste Cito-scores van Amsterdam boekt. Onze dochter kreeg lyceum-advies. Vorig jaar haalde zij moeiteloos haar vwo-diploma en momenteel studeert zij geschiedenis aan de UvA. Het is een bekend patroon: ondanks de kansengelijkheidsmythe van de sociaal-liberale elite reproduceert de hogere middenklasse in Nederland via dit soort private interventies al decennia haar klassenpositie.
Afgaand op de commentaren, komt daar niet snel verandering in. De remedie wordt namelijk gezocht in een terugkeer tot de status quo ante. Twee jaar nadat de Kamer besloot de centrale eindtoets een minder prominente rol te geven in de schoolselectie, klinkt nu het geluid om de Cito-toets toch weer naar voren te halen in de schoolkalender om de ‘gekleurde’ adviezen van leerkrachten te corrigeren.
Latere selectie biedt kinderen uit laagopgeleide gezinnen de beste kansen om achterstanden in te halen
Het is verhullende bullshit. Ten eerste omdat het fenomeen van hogere schooladviezen voor kinderen van hoogopgeleide ouders veel ouder is dan het afzwakken van de Cito-toets. Belangrijker is onderzoek waar de Inspectie wel naar verwijst, maar dat in de commentaren nauwelijks een rol heeft gespeeld, namelijk dat latere selectie kinderen uit laagopgeleide gezinnen de beste kansen biedt om achterstanden in te halen. Hoe later het moment van selectie en hoe beter het onderwijs erin slaagt de verschillen in ouderbetrokkenheid te neutraliseren, hoe meritocratischer het onderwijsbestel. Op beide dimensies scoort Nederland slecht: vroege selectie en korte onderwijsdagen waardoor huiswerkbegeleiding en remedial teaching buiten de school worden aangeboden en dus afhankelijk zijn van ouderlijke middelen. Dat het anders kan, leren landen als Zweden, Finland en Denemarken.
In Nederland bestaat er nauwelijks een groter politiek taboe dan de middenschool. Het mocht eens ten koste gaan van de eigen klassenpositie.
Dit artikel werd eerder gepubliceerd in De Groene Amsterdammer.
32 Bijdragen
Gilles Wattel 1 3
Waarom zouden degenen met wat meer, of beter werkende, grijze hersencellen beter af moeten zijn ?
Er is een heel ander argument, een beter werkende maatschappij.
Toen Napoleon de meritocracy invoerde schijnt Frankrijk een ander land geworden te zijn.
Dan is er een heel andere factor, laag opgeleide ouders die het gelang van geleerdheid niet zo inzien, zeker als ze zelf maatschappelijk redelijk succesvol zijn.
Hoe dit alles zo kon veranderen is me onduidelijk, ik groeide op in een tijd en omgeving waar alle ouders, voor zo ver ik dat kon overzien, het beste onderwijs voor hun kinderen wilden, en die kinderen kregen dat ook.
Richard Ran 4
Arme dochter. Kans op leuke MBO-opleiding ontnomen door klassenbewuste ouders die "emancipatie" kennelijk nog altijd vertalen in achterhaalde "iedereen doctorandus" termen. Over klassenmentaliteit gesproken.
Dochterlief is momenteel UvA-student. Is de zo verfoeide "ouderbetrokkenheid" nu geneutraliseerd, of kan de auteur het straks toch niet laten een goed woordje te doen t.b.v. een gesubsidieerde academische functie om het "eeuwige stagiairschap" van zijn nakroost te voorkomen?
https://vimeo.com/97566206
(De eeuwige stagiair - Hoogopgeleid, welwillend, werkloos)
Gilles Wattel 1 3
Richard RanAls je kind achterop raakt op school doe je wat, is mijn idee.
Dat gebeurt nu met één van mijn kleinkinderen.
Lang geleden deden wij dat ook met één van onze kinderen.
Dat één daarvan, althans oppervlakkig, niet veel met een afgeronde academische studie doet is wat anders, maar ook hier geldt dat 'what if' niet veel zin heeft, of die ene net zoveel succes zou hebben zonder die academische studie, ik denk toch van niet.
Als het goed is leert een academische studie analyse en kritisch nadenkenken.
Dat komt overal van pas.
Unilever huurde als marketing mensen zelfs theologen in.
Richard Ran 4
Gilles Wattel 1Het is begrijpelijk wanneer ouders zich inspannen voor hun kinderen, daar gaat het niet om. De auteur fulmineert echter tevens tegen "instandhouding van klassenverschillen" en reproduceert in zijn artikel vervolgens een klassenoordeel van de eerste orde, t.w.: "emancipatie = hogere opleiding". Snappez-vouz?
Daarnaast lijkt het alsof Engelen bij de overheid aanklopt om een verschil recht te trekken dat hij zelf in stand helpt houden. Dat maakt het achteraf gelamenteer wat tweeslachtig.
Gilles Wattel 1 3
Richard RanAan mijn moeder zag ik heel goed dat niet veel opleiding een grote hindernis was, zij betreurde dat zeer.
Natuurlijk is het zo dat minder snuggere mensen hogere opleidingen niet kunnen volgen, zij had dat wel gekund.
Wat je er aan wilt doen dat de één een wat anders, of beter ingerichte, bovenkamer heeft dan de ander, ik zou het niet weten.
Een bezoeker zei eens wat verontschuldigend dat hij alleen maar lager technisch onderwijs had.
De man stelde belangrijke installaties af, over de halve wereld.
Ik zei hem dat onze wereld meer draait op zijn soort mensen dan op doctorandussen.
Ik vind dus dat mensen het hoogste onderwijs moeten volgen wat voor hen mogelijk is, tegelijk moet het veranderen dat op mensen met weinig opleiding wordt neergekeken.
Frans
Ik zou daarom eerder het probleem bij het gebrek aan kwaliteit bij onderwijzers en hun opleidingsinstituut leggen.
Gilles Wattel 1 3
FransZoonlief studeerde met succes vliegtuigtechniek, de dochter is chemicus.
Frans
Gilles Wattel 1Het Franse school systeem is kapot, ik dacht altijd dat de film "Les Profs"
https://fr.wikipedia.org/wiki/Les_Profs_(film) een lachfilm was maar helaas....
Gilles Wattel 1 3
FransIk keek even bij de link, een humoristische serie over scholen.
So what ?
Het franse schoolsysteem heeft in elk geval opgeleverd dat leerlingen van middelbare scholen en masse verzet plegen tegen de 'hervormingen' van de arbeidsmarkt van Valls.
Niets vergelijkbaars gezien tegen Asscher's vergelijkbare wet.
Frans
Gilles Wattel 1Gilles Wattel 1 3
FransDaar niets daarvan gezien.
Triest vind ik hoe Hollande het maken van oorlogstuig verheerlijkt, Australië heeft 12 onderzeeërs besteld, 30 miljard euro.
Weggegooid geld.
We leren het nooit, zo lijkt het.
Rini 3
Volgens mijn overtuiging is er maar een die bepaald of je het beste uit jezelf haalt. Als je niet tevreden bent kun je wel wijzen met je vingertje, maar kansen kun je ook zelf creëren. Natuurlijk heb je daar als tiener ondersteuning hard bij nodig. Maar je blijft geen tiener en ik ken voorbeelden genoeg van mensen die door zijn gegaan met studeren.
Want een ding is zeker, kennis is macht, niet zozeer om veel knaken te scoren, maar wat mij betreft, vooral om het beste uit jezelf te halen.
Gilles Wattel 1 3
RiniGerard Jansen 1
Dan wil ik toch even een vergelijking maken met de financiele wereld met bankiers die door dezelfde heer Engelen zwart gemaakt worden en de fiscale wereld met fiscalisten als de grote slechteriken. Waarom is daar dan niet het "system" het probleem en waarom worden ook de individuen de schuld gegeven? Omdat ze er toevallig geld mee verdienen en profijt hebben van de instandhouding van het "systeem"? Gegoede ouders zitten natuurlijk in hetzelfde schuitje, het huidige "systeem" werkt goed voor hen (en hun kroost) dus het is maar beter om er in mee te doen. Of is het anders wanneer het om de toekomst van de kinderen i.p.v. je baan gaat? De een doet niet onder voor ander, althans, ze zijn onlosmakend verbonden.
Toch vreemd dat daar kennelijk zo'n verschil in zit. Als de heer Engelen werkelijk principeel was had hij zijn dochter ook niet op de beschreven manier naar "boven" gewerkt.
Gilles Wattel 1 3
Gerard JansenWeet zo geen andere tak van sport waar klanten muppets worden genoemd.
Er was een zeer interessante uitzending, wat overdreven, neem ik aan, maar toch op waarheid gebaseerd, waarin de eigenaars van een strandtent waar het even wat slechter ging volledig door de bank werden uitgekleed.
Processen over rente swaps zijn er nu alom.
Monsieur le baron de Munchausen 5
Ah, nature versus nurture - zoals verwacht meent onze linkse professor dat de omgeving het meest bepalend is voor de ontwikkeling van een kind, terwijl er toch steeds meer bewijs voor het tegenovergestelde komt. Afgezien van zware sociale mishandeling maakt de omgeving eigenlijk nauwelijks uit al was het maar vanwege de erfelijkheid van intelligentie (https://en.wikipedia.org/wiki/Nature_versus_nurture#Heritability_of_intelligence). Intelligentie is zo ongeveer de meest belangrijke indicator voor maatschappelijk succes. Ook lijkt het de professor te ontgaan dat sociale factoren niet los staan van biologische. Zo begrijpen intelligente mensen dat een prettige en stimulerende omgeving heilzame effecten sorteert op de resultaten van hun kroos.
voor wie accepteert dat biologische verschillen bestaan en van belang zijn - en natuurlijk is dat zo: er zijn net zo weinig kortbenige hoogspringers als er astronomen zijn met een IQ <80 - is de uitspraak dat iedereen in het leven een gelijke kans krijgt nogal onzinnig. Overigens geldt dat zowel voor degene die aan de onderkant als aan de bovenkant van de ladder vallen. Het is de Oostduitsgrijze middelmaat die regeert en Engelen wil er graag meer van hebben met zijn middenschool.
Matthijs 11
Monsieur le baron de MunchausenRini 3
MatthijsOf je naam nu Achmed of Jan is, dat maakt niet uit.
Achteraf heb ik bewezen meer waard te zijn dan het advies van de school, of waar mijn ouders genoegen mee namen. Ik heb het er niet bij gelaten en ik heb door hard studeren aangetoond dat het uiteindelijk aan jezelf is om het verschil te maken.
Biologische verschillen zijn echt niet het enige, doorzetten en je niet laten weerhouden een doel te verwezenlijken zijn volgens mij belangrijker.
O Pen 13
RiniOf ik dat diploma ook had gehaald als ik eerst vmbo (4jaar) dan mbo (3jaar?) dan hbo (2-4jaar?) en dan nog eens universiteit (4jaar) had moeten doen? Met mijn instelling denk ik het niet.
Rini 3
O PenDan kun je flink zijn of met het vingertje gaan wijzen.
Of je gelukkig bent met wat je doet en je het beste uit jezelf hebt kunnen halen is het altijd een optelsom, dat klopt. Mijn punt is dat het wel erg gemakkelijk is om de schuld bij iets of iemand anders te leggen. Ik ben dan weer het voorbeeld dat je met een doel voor ogen er ook kunt komen als je geen gemakkelijke start hebt gehad.
Matthijs 11
RiniWaar het om gaat is dat er gemiddeld gezien een negatieve invloed is die het gemiddelde van een groep (lees: kinderen van lager opgeleide/armere ouders) naar beneden drukt ondanks de talenten die er wel zijn.
Positieve en negatieve uitzonderingen zijn er altijd. Maar het gaat om de systematische invloed van schooladviezen e.d., daar heeft Engelen het over.
Gilles Wattel 1 3
RiniPieter Jongejan 7
RiniGilles Wattel 1 3
Pieter JongejanOok mijn neven uit de arme tak van de familie rondden academische studies af.
Monsieur le baron de Munchausen 5
Gilles Wattel 1MvdB
Monsieur le baron de MunchausenGilles Wattel 1 3
Monsieur le baron de MunchausenDe eerlijkheid gebiedt te zeggen dat beide neven geen uitblinkers waren.
De ene wist dat ook heel goed, alleen doorzetten bracht hem het papiertje.
Ik denk dat het in 1969 was dat een studiegenoot bij z'n laatste tentamen van de prof te horen kreeg 'bent U ook zo iemand die met een zielig lachje z'n doctoraal moet krijgen ?'.
En zo kregen we de derivaten, misschien.
Monsieur le baron de Munchausen 5
MatthijsIn dat geval is er een verschil van inzicht tussen leraren, die kinderen de hele dag door meemaken, en de inspectie, die naar ik aanneem naar droge cijfers kijken. Hoe ga je bepalen wie het hier goed gezien heeft?
Overigens moeten we het belang van onderwijs ook weer niet overdrijven. Het is niet meer dan een voorbereiding op de werkelijkheid, niet de werkelijkheid zelf. Vaak is de voorbereiding nogal gebrekkig en dient er het nodige bijgeschoold te worden. In andere gevallen, economie bv, blijft het onderwijs vrijwel volledig in gebreke, zelfs zodanig dat onze leidende economen toegeven dat ze het niet meer begrijpen. Er zijn dan ook vele succesvolle mensen zonder of met een afgebroken opleiding. Ik noem Steve Jobs en Richard Branson.
Gilles Wattel 1 3
Monsieur le baron de MunchausenHelaas lijden wij aan dit soort mensen, producten van de daling van het onderwijsniveau.
Een econoom die het wel begrijpt, Varoufakis, werd het leiden onmogelijk gemaakt.
In zijn plaats lijden wij aan boer Dijsselbloem.
Monsieur le baron de Munchausen 5
Gilles Wattel 1Varoufakis, is dat niet de persoon die meent dat het socialisme een goed idee is. Ondanks het nogal verpletterende bewijs van de totale mislukking daarvan, op alle continenten nota bene, meent de man dat het wel lollig is om het nog een keer te proberen. En dat vindt u een aanbeveling.
Gilles Wattel 1 3
Monsieur le baron de MunchausenIk las een boek van Varoufakis, zag interviews met hem, mijn conclusie is dat hij een voortreffelijk econoom is.
Zijn politieke ideeën zijn niet de mijne.
Varoufakis wil de euro houden, met een transfer systeem.
Ik wil daarvan af, ik zie niet waarom wij inefficiënte volkeren overeind moeten helpen.
Twee van m'n overgrootvaders waren politiek actief rond 1900, geen land kwam hen steunen.
Ontwikkelingshulp, daar ben ik niet op tegen, mits dat dan niet zoals nu voornamelijk ten goed komt aan Nederlandse adviesbureau's en Nederlandse bedrijven.
Wat die gediplomeerde economen betreft, die zijn nu juist het probleem, als ze, zoals ik vrees de meerderheid, niet veel van economie begrijpen.
Laat ik even mijn arrogantie ten toon spreiden door nu te schrijven dat ik eigenlijk nog nooit een mede econoom ben tegen gekomen die veel van economie begreep.
Dat is dan inclusief Duisenberg, die mr Euro werd terwijl hij wist, naar hij zelf zei 'dat de politieke condities voor die euro niet waren vervuld'.
Of het nu zijn streberigheid was, of dat hij illusies had, om de ramp niet te zien, dat weet ik niet.
Beide kan ook.
Monsieur le baron de Munchausen 5
Gilles Wattel 1Kijk, kunnen we het toch ergens over eens zijn.