2
MIN
De Amerikaanse economie doet het ogenschijnlijk prima. De beurzen tikken weer recordstanden aan en de Fed verhoogt de rente. Daarbij worden voor de komende jaren verdere rentestijgingen beloofd. Voor Jan Dwarshuis is het een kwestie van eerst zien, dan geloven.
Met 2017 in het vooruitzicht zijn beleggers bijzonder goed gemutst. Waar maandenlang tegen het verkondigde beleid van de aankomende Amerikaanse president Donald Trump werd aangeschopt, draaide het sentiment in de Verenigde Staten na zijn verkiezing in slechts enkele uren. De financiële sector, de industriële sector, iedereen ziet opeens potentieel. De hamvraag is nu of Trump wel kan leveren. Daarbij lijken beleggers te zijn vergeten dat de schulden onder het regime van Barack Obama fors zijn gestegen: in acht jaar tijd is de schuld in de VS opgelopen van circa 75 procent tot 120 procent van het Amerikaanse bbp. Bij een verhouding van 80 procent ontstaat er een rem op de groei.
Oneens
Marktvorsers zijn het in hoge mate oneens over het verloop van 2017. Het is koffiedik kijken hoe Trump de zaken gaat aanpakken met betrekking tot de grootste economie ter wereld. Toegegeven moet worden dat de aanstaande president een aantal interessante zwaargewichten heeft toegevoegd aan zijn staf. Dat sommige Nederlandse politici die afdoen als een rariteitenkabinet, getuigt van weinig respect. Ondergetekende volgt bijvoorbeeld Wilbur Ross al meer dan 15 jaar. Mijn conclusie is dat Ross niet afgeserveerd kan worden als een financiële prutser. De staf van Trump verdient op zijn minst het voordeel van de twijfel.
De staf van Trump verdient op zijn minst het voordeel van de twijfel
Consensus
De algemene consensus is dat de rente en inflatie in 2017 flink gaan oplopen. De Fed (stelsel Amerikaanse banken) heeft bijvoorbeeld deze maand laten weten de rente in 2017 drie keer te willen verhogen, en ook in 2018 en 2019. Er kan echter totaal geen waarde worden gehecht aan dit soort toezeggingen. Eind 2015 beloofde de Fed immers vier renteverhogingen in 2016, maar het werd er slechts één.
Renteverhoging
Het is maar de vraag of de Fed de rente in 2017 drie keer kan verhogen. Daarnaast is het hoogst onzeker of Trump al zijn fiscale plannen en voorgestelde investeringen door het Amerikaanse Congres kan loodsen. Een Republikeinse meerderheid geeft geen enkele garantie dat Trump gesteund zal worden. Daarnaast toonde de Fed zich opvallend open en realistisch. ‘Alle deelnemers [aan het besluitvormingscomité van de Fed] zien in dat er nu flinke onzekerheid bestaat over hoe economisch beleid kan veranderen en wat voor effect dan kan hebben op de economie,’ aldus Fed-voorzitter Janet Yellen de afgelopen week.
Zoals gezegd, het is niet uitgesloten dat Trump door zijn eigen Congres geblokkeerd zal worden in zijn dadendrang. Toch zal de doorgaans onverzettelijke Trump alles in het werk stellen zijn fiscale en financiële ideeën vorm te geven. Krijgt Trump zijn zin, dan zal de toch al precaire schuldenproblematiek hoogstwaarschijnlijk verder ontsporen. Temidden van dit krachtenveld tikken Amerikaanse beurzen nieuwe all time highs aan, gebaseerd op de politiek van nul procent rente. Aan de Fed de schone taak om een totale ineenstorting van de beurzen te voorkomen. Een forse rentestijging in 2017 lijkt derhalve een utopie.
Rest mij u een goed weekend te wensen.
14 Bijdragen
Berend Pijlman 13
Goed onderbouwd. Not.
Concluderen dat geheel Trumps kabinet het voordeel van de twijfel verdient omdat Wilbur Ross geen financiële prutser is, vind ik ook wat kort door de bocht. De kritiek op Ross is ook niet dat hij geen verstand heeft van financiën of de economie maar vooral dat hij last gaat krijgen van enorme belangenverstrengeling. Hij heeft zijn fortuin (2,5 miljard dollar) verdient in de staalindustrie waar hij straks grote beslissingen op moet nemen.
Pieter Jongejan 7
Berend PijlmanMaar zelf kun je ook beredeneren dat overheidstekorten die de economische groei overtreffen tot een onhoudbare schuldquote en steeds lagere economische groei leiden. Een maximaal begrotingstekort van 3% zoals overeengekomen in het Groei en Stabiliteitspact was gebaseerd op een economische groei van gemiddeld 3% en een gemiddelde inflatie van 2%. Om de schuld stabiel te houden mag de schuld dan niet hoger zijn dan 60% van het BBP op basis van de formule begrotingstekort/economische groei plus inflatie ofwel 3%/(3%+2%). Door het stagneren van de economische groei na de introductie van de euro tot gemiddeld 1% zal het maximale begrotingstekort dus teruggedrongen moeten worden tot 1,6% gebaseerd op 1,6%/(1% +2%) = maximale schuld van 60% van BBP. Als je het maximale begrotingstekort op 3% handhaaft (zoals nu gebeurt) dan zou de houdbare schuld dus tot 100% (3%/1% + 2%) mogen oplopen. Als die hogere schuld vervolgens tot een nog lagere economische groei van 0% leidt (omdat die hogere schuld gebruikt wordt voor consumptie en niet voor een groei van de arbeidsproductiviteit) dan kan de houdbare schuld verder omhoog naar 150% (3%/ 0% +2%). Maar als de 0% economische groei ook nog eens tot een lagere inflatie leidt van 1% (lonen, uitkeringen en pensioenen omlaag) dan kan de houdbare schuld nog verder omhoog naar 300% van het BBP (gebaseerd op 3%/0% + 1%). Wat er gebeurt als de inflatie tot 0% daalt laat zich raden. Om van die hoge schuldratio van meer dan 300% af te komen zal er hyperinflatie nodig zijn, Of bankbiljetten worden afgeschaft, zoals nu in Venezuela gebeurt. De grootste bank van de Oekraïne is door corruptie vrijwel failliet net als de banken in Italië. Zij worden gered door hun overheden, die weer gered worden door een kortzichtige EU. Dus wie betaalt de rekening? De maffia of de burgers?
Lydia Lembeck 12
Pieter JongejanBurgers.
Matthijs 11
Pieter Jongejanhttp://www.newyorker.com/news/john-cassidy/the-reinhart-and-rogoff-controversy-a-summing-up
In jouw uitleg staat ook op geen enkele manier beschreven wat dan de -causale- relatie zou zijn van een overheidstekort groter dan 60% en een lagere economische groei. Die is er niet.
Die causale relatie is ook nooit door Reinhart en Rogoff bewezen. Ze vonden alleen een correlatie in hun data set. Heel wat anders. Daarnaast was er ook nog veel kritiek op de dataset zelf.
Dat je bij bepaalde percentages economische groei, inflatie en overheidstekort op een bepaalde overheidsschuld uit komt (al dan niet stabiel) is iets anders. Dan is de totale overheidsschuld dus een -gevolg- van economische factoren als groei, inflatie en begrotingstekort. Geen oorzaak.
Pieter Jongejan 7
MatthijsTegenwoordig geldt debt overhang als de belangrijkste oorzaak van secular stagnation.
Debt overhang from overleveraging of financial firms and households as well as private and public indebtedness are a serious drag on the economy. This position has been argued for most forcefully by several colleagues of Summers at Harvard, most notably Carmen Reinhart and Kenneth Rogoff. Dit citaat dateert uit 2015 en komt van Hans G. Despain in de Montly Review. Ik raad je aan om ook kennis te nemen van wat de BIS over debt overhang schrijft. Verder wil ik je erop attent maken dat de huidige schulden als percentage van het BBP op een hoger niveau liggen dan in 2009 toen het boek van Reinhart en Rogoff verscheen. Inmiddels is zowat iedereen het met hun analyse eens. Verschil van mening bestaat er wel over hoe je het best van die hoge schulden af kunt komen. Maar dat is een ander onderwerp.
De recente ontwikkelingen in Griekenland en Italië laten zien dat het te hoog laten oplopen van de schulden uiteindelijk tot een total loss leidt. Maar gelukkig voor Griekenland, Italië en de Oekraïne zijn er nog landen die bereid zijn om de rekening van de maffia te betalen met de spaarcenten van hun bevolking. Zou de corruptie hierdoor afnemen of toenemen? Wat denk jij?
Matthijs 11
Pieter JongejanNatuurlijk zal ik niet beweren dat overheden maar eindeloos tekorten moeten draaien. Er zijn momenten dat overheden de economie kunnen helpen en momenten dat de overheid de tekorten moet beperken. Hangt van allerlei factoren af. In de eurozone is te vroeg begonnen met inperken overheidsuitgaven, waardoor de recessie langer en dieper was dan nodig, daar is men het wel over eens.
Eea hangt ook nog eens af van het land en de situatie. Grote en economisch sterke landen met eigen munt als de VS, UK of Japan (ondanks stagnatie nog steeds een grote economie) bevinden zich in een compleet andere situatie dan een klein land zonder eigen munt als Griekenland of Portugal.
Maar het veronderstelde oorzakelijke verband tussen hogere overheids schulden nivo's en lagere economische groei zie ik nog steeds niet en is volgens mij ook nooit bewezen. Het zal waarschijnlijk omgekeerd zijn:
- Een land doet het economisch slecht. Vanwege allerlei redenen. Slecht overheidsbeleid op allerlei gebied kan mede een oorzaak zijn. Of iets heel anders.
- Gevolg: belastinginkomsten dalen, overheidsuitgaven aan sociale zekerheid stijgen: dus tekort overheid stijgt.
Dus zelfs als er al een relatie is tussen hogere overheidsschulden en een zwakke economie, dan nog is het de vraag wat oorzaak en gevolg is.
Pieter Jongejan 7
MatthijsWie niet bijtijds gespaard heeft voor het kopen van een nieuwe auto zal krom moeten liggen om de afbetalingen op een nieuwe auto op te hoesten en dus minder overhouden voor consumptie. Als je toch je consumptie op peil wil houden dan zal dat ten koste van je vermogen (b.v.pensioenopbouw) moeten gaan of anders via een schenking van een rijke suikeroom (Rutte?).
Een land doet het dus slecht als de hogere (overheids)schulden niet tot een hogere productiviteitsgroei leiden.
Matthijs 11
Pieter JongejanWat belangrijk was in mijn reactie was het punt dat ik maak over Reinhart en Rogoff en oorzaak-gevolg: ze beweerden dat een hogere overheidsschuld een -oorzaak- zou zijn van economische stagnatie. De kritiek van velen en ook van mij is dat dat niet bewezen en niet waarschijnlijk is. De kritiek is dat een hoge overheidsschuld vaak juist het -gevolg- zal zijn van een slechte economie. Dus niet oorzaak, maar gevolg. Vrij essentieel, want de conclusie die velen uit Reinhart en Rogoff trokken was: zo hard mogelijk bezuinigen als overheid want dat is goed. Dat bleek dus juist slecht te zijn.
Verder wat je zegt: "Mensen zouden dus juist meer in plaats van minder moeten sparen en dus ook veel meer moeten investeren".
Dit mechanisme is er niet. Die "dus" in die zin is niet vanzelfsprekend. Bedrijven investeren niet omdat ergens iemand een bedrag op een spaarrekening zet. Bedrijven investeren omdat er genoeg betalende klanten zijn. Geld om te investeren is er meer dan genoeg. Banken kunnen dat uit het niets creëren. Geen spaargeld voor nodig. De rente is nul. Daar ligt het niet aan.
Juist als heel veel mensen tegelijk veel gaan sparen gaan de bestedingen per definitie omlaag. Als bestedingen in de economie omlaag gaan hebben bedrijven minder betalende klanten. Dus minder reden om te investeren.
Pieter Jongejan 7
MatthijsDe huidige situatie wijkt totaal af van die in de jaren dertig. Niet alleen lag de lange reële rente in de jaren dertig op ongeveer 5% (door deflatie )tegen nu op -1% (door inflatie bij een nominale rente van 0%, maar ook de groei van de beroepsbevolking ligt op een veel lager niveau. In een aantal Westerse landen is zelfs sprake van krimp. Daarbij komt dat de overheidstekorten en de overheidsschulden nu op een veel en veel hoger niveau liggen. Bij een krimp van de beroepsbevolking is dat een levensgevaarlijke situatie, want de toekomstige generaties worden zo opgescheept met een enorme schuld, die ze nooit kunnen terugbetalen. Het verhogen van de overheidsuitgaven en de overheidsschuld was m.a.w. zinvol in de jaren dertig (Schacht in Hitler Duitsland), maar vandaag is een geheel ander beleid nodig gericht op het verlagen van de reële assetprijzen (in plaats van de reële lonen) door de reële rente te verhogen. Zie je de verschillen tussen de jaren dertig en nu? Of ben van mening dat de huidige stagnatie te vergelijken is met die van de jaren dertig?
Matthijs 11
Pieter JongejanOok negeer je mijn kritiek op de fabel van Reinhart en Rogoff.
En dan maak je een zijstap naar jouw standaard riedel waarin de hele economie bestaat uit één wiskundige vergelijking waarbij je maar één knopje hoeft te draaien (rente) en dan komt alles goed. Gaat er bij mij niet in. Er moeten wel 100 dingen veranderen. Het kan best dat een hogere rente daar dan mee gepaard gaat, maar het is niet het enige of belangrijkste.
Pieter Jongejan 7
MatthijsMatthijs 11
Pieter JongejanIk had het heel specifiek over 'overheidsschuld boven % X' als -oorzaak- van stagnerende economie. Dat oorzakelijke verband bestrijd ik. Ik geloof dat het omgekeerd is: een slecht draaiende economie leidt tot grotere tekorten bij de overheid en dus op termijn voor hogere overheidsschulden.
Het verhaal "grote overheidsschuld is slecht voor de economie" is echter wel lang geloofd door economen en beleidsmakers en als excuus gebruikt om (zeker in de eurozone) te vroeg in de crisis overheidsbestedingen terug te dringen. Met als gevolg dat de recessie langer duurde en dieper werd.
De rest van je verhaal over financiele sector etc is weer een andere discussie. Helemaal mee eens dat die financiele sector te groot is. Als het aan mij lag werden er vandaag nog heel strikte regels opgelegd, belasting op speculatie en transacties, hogere kapitaaleisen, aftrekbaarheid schulden afschaffen, hypotheekrente direct niet meer aftrekbaar, opsplitsen banken, etc etc
Pieter Jongejan 7
MatthijsNederland 7,4%
USA 7,4%
Italië 5,7%
Frankrijk 4,5%
Duitsland 4,1%
Tom L. 1