© ANP / Lex van Lieshout
In 2040 méér olie en gas verstoken dan vandaag en tóch Parijs halen: welkom in de wereld van Shell
Volgens Shell zal de wereld nog jarenlang behoefte hebben aan de producten van Shell. Daarom wil het olie- en gasbedrijf in het komende decennium zoveel oppompen als het maar kan. Toch wil Shell ook de doelstellingen van het klimaatakkoord van Parijs halen. Hoe? Hopen dat een ander de rotzooi opruimt.
Shell wil nog vóór 2030 80 procent van al zijn olie- gasreserves uit de grond halen. Dat blijkt uit een rapport dat het bedrijf afgelopen maand publiceerde. Ondertussen blijven de investeringen in nieuwe energie relatief klein: van de 25 tot 30 miljard dollar die Shell tot 2020 jaarlijks verwacht uit te geven, zal maximaal 4 tot 8 procent gaan naar 'nieuwe energie'.
Deze ambities zijn volledig in lijn met de uitspraak die Shells topman Ben van Beurden in 2016 in Nieuwsuur deed: 'Ik pomp alles op wat ik op kan pompen.'
Volgens Shell zelf zijn deze ambities ook in lijn met het klimaatakkoord van Parijs. Sterker nog: het bedrijf beweert dat we in 2040 zelfs méér olie en gas kunnen gebruiken dan we in 2015 deden en de opwarming van de aarde daarbij tóch binnen de perken te kunnen houden.
De bron van dit alles: het zogeheten ‘Sky-scenario’. Het is het eerste toekomstscenario van een grote oliemultinational waarin de opwarming van de aarde onder de twee graden blijft.
Maar hoe kan dat? Hoe kunnen we massaal fossiele energie blijven verstoken, en toch beneden de 2 graden opwarming blijven?
Het antwoord: negatieve emissies. Shell gaat er in zijn Sky-scenario vanuit dat er een wereldwijde industrie ontstaat die in de tweede helft van de 21e eeuw massaal CO2 uit de lucht gaat halen en onder de grond gaat stoppen. Vanaf 2075 moet dat leiden tot zogeheten ‘negatieve emissies', waarbij netto meer CO2 uit de lucht wordt gehaald dan we uitstoten. Zo wordt de uitstoot van de olie en gas op een later moment gecompenseerd, en blijft de klimaatopwarming binnen de perken.
Negatieve emissies zijn eigenlijk een combinatie van twee technieken: het uit de lucht halen van CO2 en het opslaan van diezelfde CO2.
De meeste kansrijke manier om dat te doen lijkt een techniek die bekend staat onder de naam BECCS (Bio Energy with Carbon Capture and Storage). Zoals iedereen die op de middelbare school biologie gehad heeft weet, halen bomen en planten door middel van fotosynthese CO2 uit de lucht en maken ze daar met behulp van zonne-energie takken, blaadjes en wortels van.
Door bomen te laten groeien wordt dus CO2 uit de lucht gehaald. Vervolgens kunnen die bomen gerooid worden om ze in energiecentrales te verstoken en om te zetten in elektriciteit. Die energiecentrales moeten dan worden uitgerust met een techniek die de CO2 uit de rookgassen filtert, om het vervolgens onder de grond op te slaan. Dat wordt Carbon Capture and Storage genoemd (CCS). CO2 kan bijvoorbeeld worden opgeslagen in lege gas- of olievelden.
Het grootste nadeel hiervan: er moet een enorme hoeveelheid bos voor worden aangeplant, en dat kan een concurrentie gaan vormen met de voedselproductie. Bos groeit immers het best op land waar andere gewassen ook goed op groeien.
Naast BECCS bestaan er andere technieken om CO2 uit de lucht te halen en op te slaan, al lijken die voorlopig nog een stuk minder kansrijk. Zo bestaan er chemische processen waarmee we zelf CO2 uit de lucht kunnen halen, zonder dat daar bomen en planten (en het daarbij horende grondgebruik) voor nodig zijn. Deze techniek kost echter veel energie en is daarom nog erg duur. Ook bestaan er ideeën om CO2 uit de lucht te halen door het landgebruik van met name boeren te veranderen. Een deel van de CO2 die planten uit de lucht opnemen wordt immers vastgelegd in wortels, maar wanneer boeren hun land omploegen komen die wortels bloot te liggen, gaan ze rotten en komt de CO2 weer in de lucht terecht. Door op een andere manier te ploegen, kan meer plantaardig materiaal dieper in de grond achterblijven, waardoor CO2-uitstoot vermeden wordt. De potentiële impact van deze verandering lijkt echter beperkt.
Tenslotte is het goed om op te merken dat ook voor CCS alternatieven bestaan, namelijk CCU (Carbon Capture and Utilisation). Daarbij wordt de koolstofdioxide hergebruikt, bijvoorbeeld door er nieuwe chemicaliën of brandstoffen van te maken. Hoewel veelbelovend, hebben de meeste van deze technieken de laboratoriumfase nog niet verlaten en lijkt de potentie op korte termijn klein.
Wat in het Sky-scenario van Shell opvalt, is de enorme schaal waarop de oliegigant deze ontwikkeling voor zich ziet. In de eerste plaats moet er volgens het hoofd van Shells scenario-team, Jeremy Bentham, een gebied zo groot als Australië worden beplant met biomassa (bomen dus). Vervolgens moet de CO2 die vrijkomt bij de verbranding van die biomassa massaal worden afgevangen en middels CCS (Carbon Capture and Storage, zie kader) onder de grond worden gestopt.
Volgens Shell gaat er in 2070 wereldwijd 10 gigaton CO2 middels CCS in lege gas- en olievelden. Ter vergelijking: dat is een kwart van de totale wereldwijde CO2-uitstoot nu, of, als dat meer tot de verbeelding spreekt: driemaal de volledige uitstoot van de hele Europese Unie. Per jaar! Dat is een heleboel CO2 om onder de grond te stoppen.
Over wat dat gaat kosten is nog niemand het eens, maar ga er als richtlijn maar even vanuit dat alle gas die momenteel wereldwijd wordt opgepompt ook goed is voor zo'n 10 gigaton CO2-uitstoot per jaar. Om een vergelijkbare hoeveelheid CO2 weer ónder de grond te stoppen, moet je dus denken aan een infrastructuur vergelijkbaar met de huidige wereldwijde gasinfrastructuur. Inclusief alle boten, pijpleidingen, installaties en dergelijke.
Nog eenmaal, ter samenvatting, dit is dus het to do-lijstje om de droom van Shell werkelijkheid te laten worden:
- Een gebied zo groot als Australië volledig beplanten met bos,
- driemaal de jaarlijkse CO2-uitstoot van de hele Europese Unie onder de grond stoppen,
- een volledig nieuwe CO2-infrastructuur opbouwen, ter grootte van de wereldwijde gasinfrastructuur.
"In de wereld van Shell blijven we nog zeker een kwart eeuw massaal gebruik maken van fossiele brandstoffen"
Let wel: dit is niet het to do-lijstje van Shell. Dit is het to do-lijstje van de rest van de wereld. Bij alle klimaatdoelstellingen en -scenario's die Shell de afgelopen weken heeft uitgebracht, staat namelijk telkens de expliciete disclaimer dat ze niet moeten worden opgevat als doelstellingen: 'Scenario's zijn geen beleidsvoorstellen – ze beargumenteren niet wat er zou moeten gebeuren, en ook zijn het geen voorspellingen van wat er gaat gebeuren.’
Wat daarna volgt is in het kader van de aankomende aandeelhoudersvergadering (op 22 mei) bijzonder interessant: 'Scenario's zijn geen businessplannen. Investeerders moeten niet op ze vertrouwen bij het maken van hun beslissingen.'
Marjan van Loon, de CEO van Shell Nederland, is daar ook helder over: 'Als de samenleving langzamer beweegt en Shell heeft daar last van, dan worden deze doelstellingen moeilijker.' Dit punt werd nog eens onderstreept bij het stemadvies dat het bestuur van Shell onlangs uitbracht inzake de resolutie van Follow This. Daarin wordt Shell opgeroepen om leiderschap te nemen in de energietransitie naar een duurzame energievoorziening. Verschillende pensioenfondsen, waaronder Pensioenfonds Detailhandel en het Pensioenfonds voor de Metalektro (PME), gaven reeds hun steun aan de resolutie. Het Shell-bestuur ontraadt de motie echter, want 'het voorstel van Follow This erkent niet dat de hele samenleving actie moet ondernemen. (...) Dit is niet in het belang van Shell of haar aandeelhouders en zou Shell minder concurrerend kunnen maken.'
In de wereld van Shell blijven we dus nog zeker een kwart eeuw massaal gebruik maken van de producten die Shell nu al in zijn portfolio heeft. Voor het opruimen van de CO2-uitstoot die hiermee gepaard gaat, moet een compleet nieuwe industrie ter grootte van de wereldwijde gasindustrie uit de grond gestampt worden. Maar de verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij de samenleving, want Shell wil niet aan harde, meetbare klimaatdoelstellingen gebonden worden.
Negatieve emissies spelen niet alleen bij Shell een zware rol: ook de klimaatmodellen van de Verenigde Naties leunen er zwaar op. Verschillende Nederlandse wetenschappers zijn belangrijk geweest bij de opkomst van die negatieve emissies binnen de klimaatmodellen, maar inmiddels hebben ze kritiek op de te hoge ambities. Binnenkort publiceert Follow The Money daarover een uitgebreid artikel.
