Ruim een maand geleden, op 12 april, deden we een 17-delig Wob-verzoek de deur uit. Daarin verzochten we in totaal 9 ministeries, 5 gemeenten en 3 provincies om ‘alle’ overheidsdocumenten over Shell, vanaf 2005.

Een groot verzoek, beseften we, waarbij de overheid mogelijk moeite zou hebben de wettelijke termijn van 8 weken te halen. Daarom stelden we voor om met de bestuursorganen in overleg te gaan en tot overeenkomsten over een langere termijn te komen. Dit om de bestuursorganen juist méér tijd te geven dan de wettelijke termijn waarbinnen ze, volgens de Wet openbaarheid bestuur, de verzochte documenten dienen te leveren. Ons plan was om — in goed overleg met de gewobde bestuursorganen — op korte termijn duidelijke afspraken te maken over de afhandeling van het verzoek.

Helaas verloopt de procedure niet helemaal volgens het pad dat we in gedachten hadden: 5 weken na de ontvangst van het Wob-verzoek heeft nog geen enkel overleg plaatsgevonden. Van de 17 bestuursorganen zijn er maar 6 überhaupt op ons voorstel ingegaan; soms slechts met de woorden ‘we nemen contact met u op’. In alle gevallen hebben we daarna nog niets vernomen.

Maar liefst 10 gewobde bestuursorganen zijn tot dusver op geen enkele manier ingegaan op ons aanbod: veelal stuurden zij standaard ontvangstbevestigingen, waarin geen melding werd gedaan van ons voorstel tot overleg. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW), heeft nog op geen enkele manier gereageerd, zelfs niet met een ontvangsbevestiging. [Update 22 mei: op de dag van publicatie kwam per post een ontvangsbevestiging van OCW binnen. Zie kader.]

Ondertussen tikt de klok elke dag door. De tweede set van 28 dagen is inmiddels ingegaan en loopt van maandag 13 mei tot maandag 10 juni. Wettelijk gezien zouden na afloop daarvan alle documenten geleverd moeten zijn. We achten het echter waarschijnlijk dat er in veel gevallen meer tijd nodig is. Maar zonder overleg en overeenkomsten hierover zijn bestuursorganen in feite wettelijk verplicht op deze datum, 10 juni, alles te leveren. Doen ze dat niet, dan wordt de Wob al in een redelijk vroeg stadium en zonder overleg ‘overtreden’. In dat geval zullen we overwegen de gang naar de rechter te maken om die te vragen het bestuursorgaan een tijdpad op te leggen.

Uit de reacties die we tot dusver wel ontvingen, is vaak niet op te maken of de brief geschreven is door een Wob-ambtenaar, en of het Wob-verzoek goed gelezen is. Het zijn voornamelijk standaard schriftelijke ontvangstbevestigingen en verzoeken om verlenging van de termijn van 4 weken met 4 weken meer, die op verschillende data in ons postvak binnendruppelden.

In slechts drie gevallen is de auteur met zekerheid een Wob-ambtenaar; in 9 van de 16 reacties lijkt het er sterk op dat de brief niet beantwoord is door een Wob-ambtenaar, maar door communicatiemedewerkers en persvoorlichters. Zij zijn zo goed als zeker niet bevoegd om beslissingen over Wob-procedures te nemen.

Dat is problematisch: de Wob-wetsgeschiedenis bepaalt dat álle besluitvorming rondom Wob-verzoeken — inclusief besluiten rond overleg of verdaging — afgehandeld moet worden door bevoegde Wob-ambtenaren. Wob-ambtenaren kennen immers de Wet openbaarheid bestuur en hebben de taak Wob-verzoeken af te handelen volgens de letter en geest van deze wet.

Mensen die belast zijn met uitvoering van bestuurlijke of politieke taken, zoals persvoorlichters, zouden daarin geen rol moeten spelen. Die laatsten zijn immers in dienst om pers en publiek te woord te staan en daarbij rekening te houden met het beeld dat bestuursorganen over zichzelf naar buiten willen brengen. Dat is een andere taak, die bovendien kan botsen met het afhandelen van Wob-verzoeken. Wat naar buiten mag en moet volgens de Wob, kan qua PR ontzettend onhandig zijn. De regie over onze Wob-verzoeken — mogelijk complexe, juridisch kwesties — zou daarom niet moeten liggen bij de PR-afdelingen van de overheid.