Het Amerikaanse schaliegas-wonder verliest in hoog tempo zijn glans. Bleken de diep gelegen gasvelden een onverwachte bonanza voor kleinere olie-en gascowboys, voor de grote oliemaatschappijen is de shalegas hype tot nu toe een financiële flop. Na de boom volgt de bust, constateerde zakenblad Forbes eind vorig jaar. Nadat BP vorige week bekendmaakte dat het zijn gasactiviteiten op het Amerikaanse vasteland gaat verzelfstandigen, zei Shells bestuursvoorzitter Ben van Beurden donderdag tijdens een bijeenkomst in Londen opnieuw te gaan snijden in zijn onconventionele gasproductie. Door de lage gasprijs en de hoge kosten zijn de schalieprojecten van Shell domweg niet rendabel. Er verdwijnen 400 banen waardoor er nog 1400 mensen bij de gasexploitatie overblijven. Van Beurden sluit niet uit dat Shell enkele Amerikaanse concessies zal verkopen. Eerder staakte Shell al de winning van schalie-olie en conventionele olie in Alaska. In totaal heeft het bedrijf de afgelopen 900 miljoen dollar op zijn Amerikaanse activiteiten verloren. Dat is niet veel geld voor Shell, maar komt wel ongelegen. Het energiebedrijf lijkt de laatste jaren toch al steeds meer moeite te hebben zijn investeringen om te zetten in verhoging van de productie. (Zie hier de analyse van RTL beurscommentator Hans de Geus.) Daarbij heeft Shell ook nog eens flink geïnvesteerd in Rusland, Oekraïne en Kazakhstan, gebieden met een onzekere politieke toekomst. In China is Shell ook actief, onder meer met de ontwikkeling van offshore gaswinning. In 2012 sloot het een deal met de nationale Chinese energiemaatschappij om de productie van schaliegas op poten te zetten. China wil vaart maken met het verbeteren van het milieu en in de toekomstige energiemix speelt gas naast duurzame energie een sleutelrol, ten kosten van steenkool. Maar de Chinezen kijken eerst de kat uit de boom en houden de zaken graag in eigen hand. Het is nog maar de vraag of Shell ooit iets zal verdienen in China.

Amerika 'redt' Europa met gas

Hoewel in Amerikaanse publicaties wordt gesuggereerd dat de VS over enkele jaren een belangrijke leverancier van aardgas voor Europa zal worden (lees bijvoorbeeld het nogal premature 'Putin already lost' in Time), valt dat te betwijfelen. Op de totale consumptie is de productie van Amerikaans onconventionele olie-en gas nog maar klein. Van een overschot is bepaald geen sprake.

'Niet Duitsland koopt Russisch gas, dat is Eon, RWE en Basf'

In dat licht is de timing van Shell om zijn Amerikaanse exploratie-activiteiten in te krimpen en wellicht helemaal af te stoten op het eerste gezicht een ongelukkige. Op dit moment mogen Amerikaanse energiemaatschappijen hun gas nog niet als LNG exporteren. Als de Amerikaanse regering dat verbod opheft, zullen de prijzen in de VS onmiddellijk stijgen. De conservatieve Republikeinse senator Rand Paul wil president Poetin zelfs straffen door Amerikaans aardgas naar Europa te gaan exporteren. Daartoe wil hij alle restricties op olie- en gaswinning opheffen. Het overschot aan gas dat zo zal ontstaan kan als vloeibaar gas naar Europa worden geëxporteerd, dat op deze manier bevrijd zal zijn van het Russische energiejuk. En spekken de Amerikaanse energiemaatschappijen hun kassen. Een belachelijk plan, oordeelde The Economist. Het is simpelweg te duur en het lijkt er meer op dat Paul met zijn nationalisme vooral de belangen van energiereuzen zoals ExxonMobil behartigt. Precies zoals Russische nationalisten opkomen voor de belangen van Gazprom. Ook Shell en BP lijken er niet veel in te zien, getuige de desinvesteringen op het Noordamerikaanse continent. Met zijn belangen in de Russische invloedssfeer heeft Shell er ook geen belang bij om Poetin te tarten.

Afhankelijkheid

Op die Europese afhankelijkheid van Russisch aardgas valt bovendien wel iets af te dingen. Okay, Duitsland, de grootste importeur van Russische koolwaterstoffen, betrekt iets meer dan eenderde van zijn gasimport uit Rusland. Maar aardgas voorziet in zo'n 21 procent van het energieverbruik, dus wat betreft gas gaat het om 7 procent. Ook eenderde van de geïmporteerde olie komt uit Rusland. In totaal betrekt Duitsland 22 procent van zijn fossiele brandstoffen uit Rusland, en niet 40 procent zoals werd gesuggereerd. Dat is behoorlijk, maar niet onoverkomelijk. Volgens bondskanselier Merkel is er absoluut geen sprake van Duitse afhankelijkheid van Rusland. 'Niet Duitsland koopt Russisch gas, dat is Eon, RWE en Basf.' En die kunnen hun gas best elders betrekken, suggereerde de bondskanselier. Natuurlijk is dat een staaltje bluf van Merkel, maar in de Amerikaanse framing van Europese afhankelijkheid van Russische fossiele brandstoffen is enige relativering welkom. Hoe dan ook versterkt de onrust rond de Krim en Oekraïne bij veel Duitsers de overtuiging dat het land sneller moet overstappen naar duurzame energie en nog verder moet gaan met energiebesparende maatregelen. Dat kost geld, maar Duitsland heeft een begrotingsoverschot en betaalt nauwelijks rente op zijn leningen. De Energiewende zou wel eens een nieuwe, geopolitieke impuls kunnen krijgen. Met dank aan Poetin.