Het veroorzaakte flink wat mediaspektakel, vorig jaar mei tijdens de jaarlijkse aandeelhoudersvergadering van Shell in het Circustheater in Scheveningen: de duurzame resolutie die activistische aandeelhoudersvereniging Follow This ter stemming bracht. Met ‘Resolutie 19’ riep Follow This — toentertijd bestaande uit zo’n 1100 kleine en grotere aandeelhouders — de directie van Shell op om vanaf dat moment alleen nog maar in duurzame energie te investeren. Stop met het zoeken naar nieuwe olie- en gasvelden, zo luidde de dringende oproep van Follow This-oprichter en oud-energiejournalist Mark van Baal.

De resolutie werd — zoals verwacht — massaal afgewezen door de pensioenfondsen en andere grote vermogensbeheerders die hun geld in het olie- en gasbedrijf hebben gestopt. Slechts 3 procent van alle aandeelhouders stemde vóór. Desondanks gaven zij een krachtig signaal aan het Shell-bestuur: een groep beleggers met aandelen ter waarde van 2,5 miljard euro vroeg om een radicaal andere koers. 

Een van de weinige grote aandeelhouders die destijds wél voor durfde te stemmen was Actiam. Deze vermogensbeheerder belegt onder meer het geld van verzekeraar Zwitserleven en de ASN Bank — in totaal zo’n 55 miljard euro, waarvan 170 miljoen in Shell zit.

'Onze klanten nemen klimaatverandering zeer serieus'

Ook komende maand zal Follow This, namens ondertussen ruim 2600 aandeelhouders, weer een duurzame resolutie indienden op de jaarlijkse aandeelhoudersvergadering. En ook dit keer schaart Actiam zich achter de oproep: ‘Net als Follow This spreken we de hoop uit dat een innovatief bedrijf als Shell de transitie naar duurzame energie serieus neemt en klimaatverandering ambitieus aanpakt, met als doel de opwarming van de aarde tot 2 graden Celsius te beperken,’ bevestigde Actiam het besluit tegenover het Financieel Dagblad.

Als er een schaap over de dam is...

In tegenstelling tot vorig jaar staat Actiam niet langer alleen. De afgelopen maanden sloten meer grote fondsen zich bij de oproep aan. Zo noemde vermogensbeheerder MN (114 miljard, onder meer van pensioenfondsen in de metaal- en elektrotechniek) de resolutie een ‘fair ask’ aan Shell. ‘Onze klanten nemen klimaatverandering zeer serieus, dus wij willen ook graag zien dat Shell die energietransitie op een ordelijke en inclusieve manier insteekt,’ aldus Willemijn Verdegaal van MN op BNR Nieuwsradio.

Ook vermogensbeheerder Blue Sky Group (20,5 miljard, onder meer van KLM, SNS Reaal en Total) en het Franse Ecofi Investissements scharen zich achter de nieuwe resolutie. ‘We steunen de resolutie, omdat het past in de voortgang van de energietransitie waar Shell een actieve rol in wil vervullen,’ aldus een woordvoerder van Blue Sky Group tegen Vrij Nederland. Ecofi stelt dat de resolutie ‘overeenkomt met [haar] visie op verantwoord beleggen.’

Dat de resolutie van Follow This dit jaar meer steun weet te vinden, komt volgens oprichter Van Baal doordat deze ‘subtieler’ is opgesteld. Vorig jaar riep de resolutie letterlijk op tot een drastische koerswijziging van Shell: stop met investeren in nieuwe olie- en gasvelden, luidde toen de boodschap. Voor veel pensioenfondsen was dat nog een stap te ver.

Bij het opstellen van de nieuwe resolutie vond er uitgebreid overleg plaats met de grote fondsen om te zorgen dat zij zich er dit keer wel achter kunnen scharen. ‘De vraag die de nieuwe resolutie stelt is om de bedrijfsdoelen van Shell in lijn te brengen met de afspraken van Parijs,’ aldus Van Baal. ‘Vorig jaar steunden de pensioenfondsen de geest van de resolutie; dit jaar moeten ze ook de letter kunnen onderschrijven.’

Pensioengeld in Shell

Net als vorig jaar maakte Follow the Money de afgelopen weken een rondgang langs de belangrijkste Nederlandse aandeelhouders van Shell om te horen wat zij van plan zijn te gaan stemmen.

Wat blijkt: veel pensioenfondsen en vermogensbeheerders hebben zelf al expliciet aangegeven hun beleggingen in lijn met ‘Parijs’ te brengen. Geen van de grote beleggers wilde echter nu al een standpunt over de resolutie innemen. Ook pensioenfonds Zorg en Welzijn, dat vorig jaar voor de tiende keer is uitgeroepen tot het meest verantwoorde pensioenfonds van Nederland, wilde nog niet inhoudelijk reageren.

Pensioenuitvoerder APG, dat met het ABP zo’n 380 miljard euro aan pensioengeld van ambtenaren en leraren beheerd, laat weten dat een groot deel van de Follow This-resolutie goed aansluit bij APG’s beleid om de CO2-uitstoot van de eigen aandelenportefeuille tegen 2020 met 25 procent terug te dringen. Hierbij verwijst APG echter met name naar de mogelijkheden die Shell heeft om de eigen CO2-emissies te verminderen: het efficiënter oppompen van olie en gas.

Shell zal zelf iets moeten gaan doen aan het type energie dat zij haar klanten levert — fossiel óf duurzaam

'In het algemeen willen wij als aandeelhouder het management van een bedrijf alleen verantwoordelijk houden voor zaken die zij kunnen beïnvloeden,' laat APG-woordvoerder Harmen Geers in een reactie weten. De extra vraag die Follow This expliciet stelt — om ook de uitstoot door het gebruik van Shell-producten als benzine of diesel te verminderen — ligt volgens APG dan ook grotendeels buiten de operationele controle van Shell.

Tegelijkertijd zegt APG van olie- en gasbedrijven wel te verwachten dat zij voortdurend evalueren wat de transitie naar schonere energiebronnen — ‘in de context van het klimaatakkoord van Parijs’ — betekent voor hun lange termijn bedrijfsstrategie.

Maar dit is precies waar de schoen wringt. Om een redelijke kans te hebben dat de klimaatopwarming tot twee graden beperkt blijft, zal de wereldwijde CO2-uitstoot vanaf 2020 sterk moeten dalen. Volgens het Planbureau voor de Leefomgeving betekent dit dat een groot deel van de nu bekende fossiele brandstofreserves onder de grond moeten blijven. Volgens onderzoek van het Britse Carbon Tracker Initiative investeert Shell alleen al tussen 2015 en 2025 meer dan 75 miljard dollar in projecten die niet passen binnen dat twee-graden-scenario. Met andere woorden: wanneer Shell in haar bedrijfsstrategie de context van ‘Parijs’ echt serieus neemt, betekent dat dat een groot deel van Shells bedrijfswaarde — de bekende olie- en gasreserves onder de grond — niets meer waard is.

Shells activiteiten kunnen dus alleen in lijn zijn met het klimaatakkoord van Parijs wanneer de directie het bedrijf vandaag nog richting duurzame energie stuurt. Shell zal zelf iets moeten gaan doen aan het type energie dat zij haar klanten levert — fossiel óf duurzaam. Dus niet alleen efficiënter olie en gas blijven leveren, maar ook bijdragen aan de ontwikkeling van nieuwe, schone energiebronnen. 

Dat vereist een radicale koerswijziging. Uit onderzoek van De Correspondent blijkt namelijk dat de huidige investeringen van Shell in duurzame energie bij lange na niet voldoende zijn.

APG is huiverig om Shell verantwoordelijk te stellen voor de CO2-uitstoot die voortkomt uit het gebruik van door Shell gewonnen fossiele brandstoffen. In plaats daarvan spreekt het de afnemers van Shell liever rechtstreeks aan op hun eigen CO2-uitstoot. ‘Zo vragen wij bijvoorbeeld autofabrikanten om zuinigere auto’s te bouwen en vragen we vastgoedfondsen om het energie- en watergebruik en de CO2-uitstoot van hun gebouwen te verminderen,’ aldus het grootste pensioenfonds van Nederland.

Maar wil een aandeelhouder serieus aan Shell kunnen vragen dat het rekening houdt met de klimaatdoelen van Parijs, dan is dat niet langer voldoende. Shell zal zelf ook doelen moeten stellen om de uitstoot van haar producten terug te dringen.

Economische noodzaak

Ook zonder deze milieuambities blijven er nog heel veel redenen over om voor de resolutie te stemmen, meent Van Baal. ‘Het zijn bijna allemaal financiële argumenten die we aandragen. Zelfs de meest verstokte klimaatontkenner moet hier business in zien.’

‘Zelfs de meest verstokte klimaatontkenner moet hier business in zien’

Koninklijke Shell verkeert door de lage olieprijs al tijden in zwaar weer. Net als ExxonMobil, Chevron en de andere olie- en gasreuzen heeft Shell de afgelopen jaren geld bij moeten lenen om dividend uit te kunnen keren aan haar aandeelhouders. Om de kosten te drukken is Shell drastisch in haar uitgaven aan het snijden geslagen.

Van Baal: ‘Het wordt steeds duurder om olie uit de grond te halen, terwijl alternatieven zoals zonnepanelen en windturbines exponentieel goedkoper worden. Op veel plekken in de wereld kunnen ze zonder subsidie concurreren met fossiele brandstoffen — bijvoorbeeld op de Noordzee.’ Het Deense bedrijf Dong kondigde onlangs aan in Duitsland twee nieuwe windparken op zee aan te gaan leggen, zonder subsidie van de Duitse overheid.

Shell hoopt dat de olieprijs op den duur weer bij zal trekken, maar het is nog maar de vraag of de prijs van een vat olie in de toekomst weer op een winstgevend niveau uitkomt. Dat de olieprijs de komende jaren extreem variabel blijft, staat buiten kijf. Jeremy Leggett, de oprichter van het Carbon Tracker Initiative, denkt dan ook dat Shells hoop ijdel is: ‘Ik voorspel een dag waarop de Shell-directie er achter zal komen dat hun businessmodel geen toekomst meer heeft in fossiele brandstoffen; ook niet met gas.’

Shell-directie ziet het anders

Toch adviseerde het bestuur van Shell de aandeelhouders afgelopen week in een verklaring om tegen de resolutie te stemmen. Het nieuwe voorstel zou een ‘schadelijke impact’ op het bedrijf hebben, ondanks dat het bedrijf de klimaatdoelen van Parijs wél onderschrijft.

‘Blijkbaar hebben wij meer vertrouwen in Shell, dan Shell in zichzelf’

Shell meent dat de resolutie het bedrijf minder flexibel maakt om op marktkansen in te spelen. Mark van Baal is het daar niet mee eens: ‘De resolutie vraagt alleen om een stip op de horizon te zetten en geeft de onderneming alle flexibiliteit in het stellen en halen van doelen die leiden naar een klimaatneutrale wereld.’

‘We zijn teleurgesteld dat het Shell-bestuur deze kans laat liggen. Deze resolutie biedt Shell de kans om de steun van aandeelhouders te krijgen om leiderschap te nemen in de energietransitie.’

Zelf schrijft Shell dat het een heldere strategie heeft om zich aan het twee-graden doel te houden. Welke dat is blijft echter onduidelijk, gezien de verwaarloosbare investeringen in duurzame energie. Aandeelhouders hebben recht op de details van deze strategie, vindt Van Baal.

Het bedrijf schrijft verder dat het ‘uniek is in het hebben van een bredere set van mogelijkheden dan elk ander bedrijf in de sector.’ Follow This is het daarmee eens; juist daarom heeft Shell volgens Van Baal goede kansen om een belangrijke rol te gaan spelen in het aanjagen van de energietransitie. ‘Blijkbaar hebben wij meer vertrouwen in Shell, dan Shell heeft in zichzelf.’

Hans van Houwelingen, directeur van Actiam, hoopt dat meer aandeelhouders zijn voorbeeld zullen volgen: ‘Wij vinden het niet langer activistisch,' zei hij onlangs tijdens een avond over de toekomst van Shell in Pakhuis De Zwijger in Amsterdam. 'Vorig jaar was het misschien nog een beetje activistisch. Maar dat geldt niet meer voor de nieuwe resolutie: ieder weldenkend mens moet daar een warm gevoel van krijgen.’