We konden de val van SNS REAAL al van ver zien aankomen en nu het zo ver is mogen we verheugd zijn, meent Hans de Geus.
Het mag vreemd klinken, maar de val van SNS is goed nieuws voor onze economie. “Als het Westen maar geen tweede Japan wordt”, hoort men sinds de crisis steeds vaker roepen. Wat de betekenis daarvan is en wat we moeten doen om dat te voorkomen, dat durven we eigenlijk nog niet onder ogen te zien.
In Japan bleven de banken jaren op niet-erkende verliezen zitten om onderkapitalisatie te verbloemen in de hoop die geleidelijk stiekem weg te werken. Niet alleen is dat ongewenst omdat er dan jaren geen kredietruimte is om de échte economie te laten groeien; maar door de economische stagnatie die de banken daarmee zelf veroorzaken, kúnnen ze ook niet uit de problemen groeien. Apathie bijt zichzelf in zijn staart. Claudio Borio van de BIS legt uit dat exact om die reden de Scandinavische landen wél, en Japan niet aan een 25 jaar oude bankencrisis is ontsnapt. Verliezen erkennen is dus essentieel.
De schone lei
Over de essentie van wat er bij SNS is gebeurd, en wat dat zegt over het wezen van wat er scheef is gegroeid in de economie de afgelopen twintig jaar hoor je bijzonder weinig. Het ‘Schoon Schip maken’ gaat eigenlijk nog veel dieper dan een uitweg vinden uit de huidige impasse. Tot 2008 zaten we in een systeem waar soms wel 80% van het krediet ging naar niet-productieve sectoren en het oppompen van prijzen van activa, in plaats van naar ondernemers die met innovatie en investeringen de feitelijke basis zijn onder onze welvaart.
Over de essentie van wat er bij SNS is gebeurd, en wat dat zegt over het wezen van wat er scheef is gegroeid in de economie de afgelopen twintig jaar hoor je bijzonder weinig. Het ‘Schoon Schip maken’ gaat eigenlijk nog veel dieper dan een uitweg vinden uit de huidige impasse. Tot 2008 zaten we in een systeem waar soms wel 80% van het krediet ging naar niet-productieve sectoren en het oppompen van prijzen van activa, in plaats van naar ondernemers die met innovatie en investeringen de feitelijke basis zijn onder onze welvaart.
Tegendraadse economen zijn zich al langer bewust van het weinig productieve karakter van de financiele sector. Econoom Michael Hudson wijst er op dat banken de niet-productieve rol hebben overgenomen van de feodale landheer die als rentenier parasiteert op de productieve basis. In plaats van pacht en slavernij zijn het nu de hoge hypotheeklasten en dure winkelhuren, waarmee consumptie en ondernemerschap gesmoord wordt. Ook FTM auteur Jesse Frederik verbaast zich over de bescherming die ‘rent-seekers’ vandaag de dag mogen genieten van moderne liberalen, terwijl klassieke liberalen als J.S. Mill juist vonden dat rentenieren zoveel mogelijk voorkomen moest worden.
Terwijl de mainstream economen met gebroeders Grimm modelletjes waar überhaupt geen krediet, banken en schuldenniveaus in voorkwamen aan de slag gingen, was in Nederland Dirk Bezemer een van de weinigen die inzag dat de bankencrisis níet een onvoorzien natuurverschijnsel is. Geïnspireerd door een interview met Bezemer, beweerde ik eerder dat banken moeten halveren. De erkenning van de verliezen bij SNS zijn een pijnlijke, maar noodzakelijke stap in die ontwikkeling.
Balansje lezen
Wat dichter bij huis, is ook de verbazing bij velen over de snelle ondergang van SNS bevreemdend. Permiteer me mijzelf te kwoteren, een half jaar geleden bij BNR, op de vraag of SNS zijn staatssteun zou kunnen terugbetalen: "Lastig, ze hebben een eigen vermogen in de bank van iets van 2 miljard, en aan leningen uitstaan voor commercieel onroerend goed van bijna 9 miljard. Van die 9 miljard wordt 40% niet terugbetaald, het zijn zogenoemde non-performing loans”. Vervelend als financieel journalist is dat je in dit soort gevallen altijd aan de voorzichtige kant blijft.
De vraag die ook niet is gesteld: wat zegt de ondergang van SNS over het bankwezen in brede zin? Leiden de twee resterende zelfstandige systeembanken in Nederland ons misschien op eenzelfde manier om de tuin als de directie van SNS dat deed? Of het klopt wat er in de jaarverslagen staat weten we natuurlijk niet, maar er valt op te maken dat de situatie bij ING lang niet zo nijpend is als bij SNS. Heel kort door de bocht een onvolledige impressie: ook bij ING doet vastgoed steeds meer pijn: het percentage ‘non performing loans’ bij Real Estate Finance (REF) van ING steeg in één kwartaal van 7,3% naar 8% in het derde kwartaal 2012. Da’s gelukkig nog een stuk minder erg dan de 40% bij SNS. Ook de omvang van vastgoedleningen (34 mld in 2011) ten opzicht van het eigen vermogen ( 57 mld, Q3 2012) is minder zorgwekkend dan bij SNS. Daar ging het om ca. 9 miljard als je alle vastgoedleningen meetelt, ten opzichte van een eigen vermogen van ca. 2 mld (alleen de bank).
Financieel waterhoofd
ING vastgoedfinanciering staat er dus een stuk beter voor dan SNS Property Finance; dat wil niet zeggen dat Nederland in brede zin geen risico loopt met haar financiële waterhoofd. Paradoxaal genoeg zijn het dezelfde modern-liberalen die nu aan de macht zijn en waaraan we onze neo-feodale economie te danken hebben, die door hard te bezuinigen en lasten te verhogen ditzelfde systeem dreigen op te blazen. Door de koopkracht af te knijpen houden Nederlanders te weinig nettoinkomen over om de uit de klauwen gelopen schulden te betalen.
Juist in een land met een overmatige banksector, op wier balansen die schulden nog steeds voor ca. 35 keer hun eigen vermogen prijken, is dat misschien niet zo slim. Je zou kunnen zeggen dat het gerechtvaardigd is dat de mensen die het langst aan bijvoorbeeld aan de HRA vastklampten nu zelf de rotzooi mogen opruimen. Dat zal de VVD ongetwijfeld bij de volgende verkiezingen op zijn bord krijgen. Maar de financiële chaos die ze daarmee aanrichten is dat stukje rechtvaardigheid eigenlijk niet waard.
2 Bijdragen
Pauluus
IngeborgNL
'So if one of the most stable banking systems in EU is not
quite so stable, one can only imagine what is going on in Spain&
Italy.'
Laten we dat ter harte nemen.
Een andere interessante conclusie van de jongens van ZeroHedge; 'SNS bank is genationaliseerd om besmettingsgevaar (daar heb je het woordje weer) te voorkomen.' (http://www.zerohedge.com/news/2013-02-01/dutch-sns-bank-fails-real-estate-losses-first-too-big-fail-nationalization-five-year.)
Ze hebben daar denk ik een punt, maar in de Nederlandse media zul je daar niets over lezen. Hier zijn we vooralsnog weer te druk met de luttele details, zoals het bashen van oud-topman Van Keulen en het salaris van de nieuwe topman Van Olphen. Het is weer wachten op de goede onderzoeksjournalistiek van programma's als Tegenlicht